اردوغان و رويايي به بهاي حذف همه!
اردشير پشنگ
پژوهشگر مسائل خاورميانه
«گنه كرد در بلخ آهنگري، به شوشتر زدند گردن مسگري»؛ اين ضرب‌المثلي قديمي اما پركاربرد در خاورميانه است و هر از گاهي در وصف رويدادي و واقعه‌اي مي‌توان آن را به‌كار برد. آخرين بار آنها به مسائل روز گذشته تركيه باز مي‌گردد در جايي كه پليس امنيت اين كشور با در دست داشتن حكم دادستاني در نيمه‌شب به منزل دست‌كم 11 نفر از رهبران سومين حزب بزرگ پارلمان اين كشور حمله برده و آنان را بازداشت كرده‌اند. صلاح‌الدين دميرتاش و فيگن يوكسداغ از جمله رهبران بازداشت شده هستند و نكته قابل تامل اين است كه دميرتاش در انتخابات رياست‌جمهوري يكي از رقباي دو گانه اردوغان بود و البته از جمله پروپاقرص‌ترين منتقدين و مخالفين اردوغان به شمار مي‌رود اما هدف از اين بازداشت‌ها چيست؟
اردوغان به‌دنبال چيست؟
تحولات جاري پس از كودتاي نافرجام در تركيه و نحوه اقدامات دادستاني اين كشور باعث شده تا عموما اين برداشت ايجاد شود كه دستگاه قضايي تركيه از هر زماني به رياست قوه مجريه كشور نزديك‌تر و در يك راستا قرار دارند. اخراج‌ها و بازداشت‌هاي گسترده چندين هزار مظنون يا متهم به هواداري از جنبش فتح‌الله گولن تنها بخشي از اين اقدامات است، از سوي ديگر به‌طور همزمان با در پيش گرفتن لايحه لغو مصونيت پارلماني نمايندگان مجلس، دادستاني اين كشور براي نمايندگان مخالف و منتقد از احزاب اوپوزيسيون، ده‌ها پرونده با اتهامات سنگين گشوده است. در سوي ديگر فضاي رسانه‌اي و نيز شبكه‌هاي اجتماعي تركيه‌اي روز به روز با فشارها و تنگناهاي بيشتري روبه‌رو مي‌شوند. بسته شدن چندين روزنامه منتقد و بازداشت ده‌ها روزنامه‌نگار ديگر از جمله اين اقدامات است. اما در فاز جديد و جدي‌تر به نظر مي‌رسد اردوغان مي‌خواهد با شمشير دادستاني و با استفاده از فضاي مقررات ويژه، مخالفين و منتقدين خود را يكي پس از ديگري از سد راه بردارد. بازداشت رهبران كرد حزب دموكراتيك خلق‌ها (HDP) را مي‌توان در اين راستا ارزيابي كرد. اما علت اين بسته‌تر شدن فضاي سياسي و محدوديت بيشتر آزادي بيان در تركيه چيست؟
آيا اردوغان در حال بازداشت مظنونين كودتا يا طرفداران بالقوه آن است؟ بازداشت دميرتاش و بستن رسانه‌هاي منتقد باعث مي‌شود تا جواب اين احتمال منفي شود چرا كه رهبران كرد و رسانه‌هاي منتقد از جمله حاميان اصلي دولت در شب كودتا بودند حتي دميرتاش علاوه بر مخالفتش با كودتا، از هوادارانش خواست راهي خيابان‌ها شده و مانع از پيروزي و تثبيت كودتا شوند، ديگر رهبران منتقد و اوپوزيسيون تركيه نيز كم و بيش چنين سياستي را در پيش گرفتند، پس دليل اصلي اين اقدامات اردوغان چيست؟
هرچند بازداشت‌شدگان يا كساني ديگر از احزاب و رسانه‌هاي ديگر كه در آستانه بازداشت قرار دارند، همگي از مخالفين كودتا بودند و عملا از بقاي دولت اردوغان دفاع كردند اما اين حمايت آنها به معناي حمايت از برنامه‌ها و اهداف اصلي اردوغان نبود، در دوره اخير مهم‌ترين برنامه و هدف اردوغان تغيير دادن قانون اساسي و در نتيجه تغيير نظام سياسي اين كشور از پارلمانتاريستي به رياستي است تا شرايط براي افزايش قدرت خودش در مقام رياست‌جمهوري بيش‌از پيش مهيا شود.
در مخالفت با تغيير قانون اساسي دميرتاش بارها سخنراني‌هاي آتشين داشته است و با قرار گرفتن حزب دموكراتيك خلق‌ها در كنار ديگر حزب اپوزيسيون، يعني جمهوريخواه خلق، در برابر اين خواسته اردوغان، امكان تغيير قانون اساسي سخت‌تر مي‌شد، اما حال با بازداشت موثرترين نمايندگان مخالف، راه براي اعلام انحلال سومين حزب بزرگ پارلمان مهيا شده است و در اين وضعيت اردوغان راحت‌تر خواهد توانست روياي رياستي كردن نظام حاكم بر اين كشور را عملي كند. حال بايد ديد واكنش‌هاي داخلي و بين‌المللي به بازداشت‌ها و اقدامات اخير دولت تركيه چه تاثيري بر سناريوي در پيش گرفته اردوغان خواهد گذاشت؟