رويارويي وزير خارجه امريكا با خبرنگاران
به دنبال «امريكاي تنها» نيستيم
ميثم سليماني
پيش از دولت دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا بسياري وزارت خارجه امريكا را به خصوص در دوره باراك اوباما يكي از تاثيرگذارترين و تصميم‌سازترين نهادها در سياست‌هاي امريكا مي‌دانستند؛ وزارتخانه‌اي كه به صورت مرتب با رسانه‌ها در ارتباط بود و سعي داشت از تمامي ابزارهاي رسانه‌اي براي اعمال سياست‌هاي خود استفاده كند. اما با روي كارآمدن دونالد ترامپ بر راس قدرت كاخ سفيد و انتصاب ركس تيلرسون به عنوان وزير امورخارجه امريكا، تا مدت‌ها ارتباط اين وزارتخانه با رسانه‌ها بسيار محدود بود. ركس تيلرسون در ابتدا هيچ خبرنگاري را در اطراف خود راه نمي‌داد و حتي نشست‌هاي خبري وزارت خارجه امريكا كه روزانه برگزار مي‌شد از روز اداي سوگند رياست‌جمهوري در حدود 3ماه به حالت تعليق به سر مي‌برد. به گونه‌اي كه براي بسياري اين ترديد به وجود آمد كه وزارت خارجه تحت رهبري ركس تيلرسون چه كاري مي‌خواهد انجام دهد. با انتخاب سخنگوي جديد در وزارت امورخارجه هرچند روال كار سخنگويي به حالت عادي بازگشت اما شخص ركس تيلرسون كماكان ارتباط چنداني با رسانه‌ها نداشت و به نظر مي‌رسيد نگراني زيادي از رويارويي با رسانه‌ها دارد. حتي حاشيه‌هاي زيادي در خصوص اختلافات تيلرسون با رييس‌جمهور مطرح شد و گفته مي‌شد نقش وزارت خارجه به‌شدت در دولت كمرنگ شده است. همچنين خبرهايي از تعديل نيروهاي امريكايي در وزارت خارجه به گوش رسيد، اما بازهم ركس تيلرسون ارتباط چنداني با رسانه‌ها برقرار نكرد. حالا بيش از شش ماه از كار دولت دونالد ترامپ مي‌گذرد و در روز اول آگوست بالاخره ركس تيلرسون در سالن سخنگويي وزارت امورخارجه حاضر شد تا گزارشي از عملكرد شش ماهه خود در وزارت خارجه ارايه دهد و همچنين به تعدادي از سوالات خبرنگاران حاضر در نشست پاسخگو باشد. او بيش از 30 دقيقه از نشست خبري 50 دقيقه‌اي خود را به ارايه گزارش اختصاص داد؛ گزارشي كه قطعا پس از شش ماه بيان آن با توجه به چالش‌هاي ايالات متحده در عرصه بين‌المللي عريض و طويل خواهد بود. او سخنان ابتدايي خود را با سياست‌هاي دونالد ترامپ شروع كرد و بخشي از آن را بيان كرد كه مهم‌ترين آن اين بود كه شعار «اول امريكا»ي دونالد ترامپ به معني امريكاي تنها نيست و سپس در خصوص همكاري‌ها و چالش‌هاي سياست خارجي ايالات متحده در طول شش ماه گذشته سخن گفت. او در خصوص بحران كره شمالي سخن گفت، از ارتباط پيچيده و سخت با چين پرده برداشت، روابط با روسيه را بسيار بد خواند، از مبارزه با داعش و چالش‌هاي خاورميانه و به خصوص ايران سخن گفت.
به دنبال تغيير رژيم نيستيم
تيلرسون در بخش اول سخنان خود در مورد چالش‌هاي بين‌المللي، به كره شمالي اشاره مي‌كند. او در سخنانش هرچند از تهديدات موشكي و هسته‌اي كره شمالي سخن مي‌گويد اما نكته مهمي كه او بيان كرد اين است كه امريكا قصد تغيير رژيم در كره شمالي را ندارد. گفتني است ركس تيلرسون بناست اين هفته براي ديدارهاي منطقه‌اي در مورد مسائل امنيتي به آسيا سفر كند و انتظار مي‌رود كه با وزراي كره شمالي، چين، كره جنوبي و ژاپن نيز ديدار داشته باشد. لحظه‌اي مناسب براي پيشرفت ديپلماتيك در برنامه‌هاي هسته‌اي و موشكي پيونگ يانگ باشد كه موجب دردسرها و ناراحتي‌هاي فراواني براي رييس‌جمهور دونالد ترامپ شده است. ركس تيلرسون هرچند كه گفت كره شمالي دشمن ما نيست اما براي حل اين مساله ممكن است با مشكلات داخلي فراوان و حتي سوء برداشت‌ها از سوي متحدان مواجه شود. آدام مونت، كارمند ارشد مركز پيشرفت امريكايي به سي‌ان‌ان گفت: سيستم ديپلماسي ترامپ هنوز به دنبال يك سياست واحد در خصوص كره شمالي تلاش مي‌كند اما آنها به دنبال يك راه‌حل آسان هستند. آنها سعي مي‌كنند هر گزينه‌اي را دنبال كنند اما گفته‌هاي مقامات امريكايي در خصوص كره شمالي متناقض است. تيلرسون در نشست خبري خود گفت كه ايالات متحده مايل به صحبت با كره شمالي است، اين در حالي است كه ليندزي گراهام، سناتور جمهوريخواه به تازگي اعلام كرد كه اگر كره شمالي در مسير توسعه فعلي تسليحاتي خود ادامه دهد، گزينه‌هاي نظامي عليه اين كشور نيز فعال مي‌شوند. با اين حال دولت ترامپ سياست فشار و تحريم را براي كشاندن پيونگ يانگ به ميز مذاكره در دستور كار خود قرار داده است. با اين حال اين نگراني وجود دارد كه پيام‌هاي متزلزل ايالات متحده در مورد كره شمالي مي‌تواند شرايط را وخيم‌تر كند و مسير براي رسيدن به يك توافق احتمالي بسيار گيج‌كننده است. با اين وجود ركس تيلرسون در نشست خبري خود از تمايل امريكا براي مذاكره به شرط رهاكردن برنامه‌هاي هسته‌اي و موشكي توسط كره شمالي سخن گفت. تيلرسون تاكيد كرد كه ما به دنبال تغيير رژيم نيستيم. ما به دنبال بهانه‌اي براي ارسال نيرو به شبه‌جزيره نيستيم. ما مي‌خواهيم كه بنشينيم و در خصوص آينده گفت‌وگو كنيم. پيش از اين نيكي هيلي سفير ايالات متحده در سازمان ملل پس از آخرين آزمايش موشكي كره شمالي گفته بود كه زمان براي گفت‌وگو به پايان رسيده است.
تلاش براي جلوگيري از اختلاف آشكار
بخش دوم سخنان تيلرسون به چين اختصاص داشت. ركس تيلرسون در سخنان خود هشدار داد كه روابط ميان ايالات متحده به يك نقطه محوري رسيده است و بايد از درگيري‌هاي آشكار بين دو اقتصاد بزرگ جهان جلوگيري كرد. او در اين نشست خبري اعلام كرد كه دونالد ترامپ در حال آماده‌سازي تحقيقاتي در مورد شيوه‌هاي تجاري چين است. وي اشاره كرد كه ما طي چهار دهه گذشته يك دوره طولاني بدون درگيري را سپري كرده‌ايم. به گزارش گاردين كارشناسان معتقدند ترامپ اميدوار بود كه بتواند يك معامله بزرگ با چين و شخص شي‌جين پينگ در مورد مسائل مهم ميان دو كشور از جمله تجارت، درياي جنوبي چين و كره شمالي انجام دهد. هرچند كه ابتدا نشانه‌هاي مثبتي از اين ماجرا بود اما در ادامه چشم‌انداز چنين همكاري شكل نگرفت.
تيلرسون گفت كه اين سوال مطرح است كه چطور بايد اين رابطه را با چين تعريف كنيم و چگونه اطمينان حاصل كنيم كه رونق اقتصادي به نفع هر دو كشور و جهان مي‌تواند ادامه پيدا كند. در اين زمينه اختلاف وجود دارد. ما تفاوت‌هايي داريم و وقتي كه مي‌خواهيم با اين تفاوت‌ها روبه‌رو شويم و در خصوص آن گفت‌وگو كنيم منجر به بازشدن مناقشات نمي‌شود؟ ما اين موضوع را با موضوعاتي همچون كره شمالي آزمايش كرديم (اشاره آن به تلاش‌هاي بي‌وقفه ترامپ براي متقاعد كردن پكن براي كمك به مقابله با كيم‌جونگ اون است.) كه آيا مي‌توانيم براي اين تهديد جهاني كه در آن يك هدف مشترك داريم براي حل آن كار كنيم؟ همچنين در جايي مانند درياي جنوبي چين اختلاف داريم، ما در خصوص موضوعات تجاري كه بايد مورد توجه قرار گيرد اختلاف داريم و آيا مي‌توان به نحوي وارد مذاكره در خصوص اين مناقشات شد كه باز نشود و راه‌حل‌هايي براي آنها پيدا كنيم؟ اوروليل شل، رييس مركز روابط ايالات متحده و چين در انجمن آسيا نيويورك به گاردين گفت: نظرات تيلرسون يك نوع از نگاه را بيان مي‌كند كه نشان مي‌دهد كه چقدر از هم دور مانده‌ايم. امريكا دهه‌ها است با پرجمعيت‌ترين كشور جهان در حال ارتباط است. اما در حال حاضر نشانه‌هاي وجود دارد كه دو طرف در مسيرهاي متفاوتي از هم قرار دارند. روز شنبه دونالد ترامپ در توييتر خود نوشت كه روساي جمهور پيشين به صورت احمقانه اجازه دادند كه چين سالانه صدها ميليارد دلار با ما تجارت داشته باشد در حالي كه هيچ كاري براي خنثي كردن اقدامات هسته‌اي كره شمالي انجام نمي‌دهند.
بدترين رابطه پس از جنگ سرد
اما نگراني بيشتر تيلرسون از ارتباط با روسيه بود. او در اين نشست خبري گفت كه به زودي با همتاي روسي خود ديدار خواهد كرد. اما او معتقد است كه تحريم‌هاي جديد كنگره مانع جديدي پيش روي بهبود روابط ميان مسكو و واشنگتن خواهد شد. او در خصوص روابط با روسيه گفت: وضعيت بد است، اما اين شرايط مي‌تواند بدترهم بشود. وي افزود اين بدترين شرايط ممكن پس از جنگ سرد در روابط امريكا و روسيه است.
پوتين هفته گذشته دستور داد تا ايالات متحده به طور چشمگيري ديپلمات‌هاي خود را در اين كشور كاهش دهد كه اين موضوع نتيجه تحريم‌هاي جديدي بود كه كنگره امريكا عليه روسيه وضع كرد كه عمده‌ترين دليل اين واكنش را مي‌توان بسته شدن دست ترامپ براي كاهش تحريم‌ها دانست كه روس‌ها اميد زيادي به آن بسته بودند. تيلرسون در خصوص تحريم‌هاي جديد عليه روسيه گفت كه نه من و نه رييس‌جمهور در خصوص تحريم‌ها خوشحال نيستيم. او همچنين از قانونگذاران امريكايي خواست كه اين روند را ادامه ندهند. اگرچه كاخ سفيد اعلام كرده كه اين لايحه تحت بررسي است اما اگر دونالد ترامپ بخواهد آن را وتو كند نيز كنگره در برابر او خواهد ايستاد. مايك پنس، معاون اول رييس‌جمهور امريكا كه به استوني سفر كرده است با اشاره به امضاي اين قانون توسط دونالد ترامپ گفت كه اين نشانه تعهد ما براي مقابله با تجاوز هرچه بيشتر روسيه در منطقه است. وي در ادامه افزود: رييس‌جمهور و كنگره ما در پيام به روسيه يكصدا شده‌اند. تيلرسون اما در سخنان خود با اشاره به جمله‌اي از ترامپ در جلسه با لاوروف در امريكا گفت: ما به برخي اخبار خوب نياز داريم. وي در ادامه افزود هرچند تحول مثبت نيز وجود دارد كه از جمله آن مي‌توان به سوريه اشاره كرد كه ايالات متحده و روسيه توانسته‌اند در بخش جنوب غربي سوريه به يك آتش بس‌برسند و آن را به عنوان مدركي براي همكاري موثر برجسته كرد. طبق گفته تيلرسون بناست كه در حاشيه اجلاس منطقه‌اي مانيل در فيليپين با سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه ديدار كند كه نتيجه و خروجي اين نشست نيز حايز اهميت خواهد بود.
خاورميانه و مبارزه با داعش
تيلرسون در بخش آخر سخنان خود به بحث خاورميانه، مسائل خليج فارس و مبارزه با داعش پرداخت. او عنوان كرد كه ائتلاف ضد داعش از زمان روي كارآمدن رييس‌جمهور ترامپ توانسته به موفقيت‌هاي چشمگيري دست پيدا كند. وي افزود كه ايشان تغييرات چشمگيري در مقامات نظامي و فرماندهي نبرد انجام داد كه نتايج آن واضح است. او ادامه داد كه 70درصد از مناطق تحت كنترل داعش از دست اين گروه خارج شده و 2 ميليون عراقي توانسته‌اند به خانه‌هاي خود بازگردند و داعش ديگر قادر به بازگرداندن قلمروهاي خود نيست. تيلرسون در ادامه به بحث آزادسازي رقه پرداخت و گفت آزادسازي اين منطقه سريع‌تر از آنچيزي كه انتظار داشتيم پيش مي‌رود. با اين حال همه درك مي‌كنيم كه آزادي تمام رقه بسيار سخت خواهد بود و رويكرد مشابهي را كه در موصل براي ارسال كمك‌هاي بشر دوستانه دنبال كرديم در اين منطقه نيز دنبال مي‌كنيم. تيلرسون در ادامه سخنان خود به اختلاف ميان قطر و كشورهاي حاشيه خليج فارس پرداخت و تاكيد كرد كه ما به‌شدت از اين اختلاف نگران هستيم. زيرا ما فكر مي‌كنيم كه تا زماني كه شوراي همكاري خليج (فارس) به وحدت نرسند منطقه روي ثبات نمي‌بيند و به اعتقاد ما سازمان همكاري يك سازمان مهم براي حفظ ثبات در منطقه است. ما در حال كار با امير قطر هستيم و تلاش‌هاي ميانجيگرايانه خود را از همان روز اول آغاز كرديم. من به منطقه سفر كردم و سه روز فشرده را صرف مذاكره كردم كه فكر مي‌كنم مفيد بودند. ما قصد داريم اين تلاش‌ها را ادامه دهيم و من تقريبا هرروز با تمام گروه‌هاي درگير در اين بحران در تماس هستم. طبق گفته تيلرسون بناست معاون خود را براي حل بحران به منطقه اعزام كند و به تلاش‌هاي امريكا در اين زمينه ادامه دهد.