نسخه انگليسي براي طرح ترافيك

«با فروش طرح و آرم مخالف هستم. چرا كه در هيچ كجاي دنيا اين روش‌ها سابقه نداشته است. چه معنايي دارد كه صد هزار نفر به هر بهانه و رانتي بخواهند وارد محدوده مركز شهر شوند.» اينها بخشي از سخنان ديروز شهردار تهران در مورد طرح ترافيك است. جملاتي كه به تنهايي كافي است تا مشخص كند كه شهرداري، عزم خود را جزم كرده تا از سال 97 نسخه اين طرح 40 ساله را بپيچد. طرحي كه در سال 1357 به منظورجلوگيري از تردد بيش از حد خودروها در مناطق مركزي شهر اجرايي شد تا يكي از طولاني‌ترين طرح‌هاي شهري در اين كشور آغاز شود. طرحي كه براساس آن، تنها چيزي حدود يكصد و بيست و چهار هزار خودرو در سال اجازه ورود به مناطق مركزي پايتخت را داشتند. با اين حال ترافيك‌هاي عجيب و غريب در مركز شهرطي چند سال قبل و همچنين افزايش آلودگي هوا در اين كلانشهر كشورمان نشان داد كه اجراي اين طرح نتوانسته دردي از تهران و تهران نشينان دوا كند. موضوع تا بدانجا جدي شد كه در نهايت شهرداري را از 2 سال قبل به فكر تدوين و اجراي طرحي به نام LEZ كرد. طرحي كه براساس آن دركنار محدوده طرح زوج و فرد، تنها خودروهايي مي‌توانستند در رينگ زوج و فرد تردد كنند كه از آزمون‌هاي معاينه فني سربلند بيرون آمده باشند. گرچه اين طرح نيز كه در آن زمان با جنجال‌هاي زيادي همراه بود و خيلي‌ها معتقد بودند كه عملا اجرايي نيست، در همان بايگاني شوراي عالي ترافيك كشور بايگاني و هيچگاه عملياتي نشد. اما با روي كار آمدن شهردار جديد تهران، نجفي كه پس از تكرار روزهاي آلوده شهر با موج وسيعي از انتقادهاي تند شهروندان و مسوولان مواجه شده بود تصميم گرفت تا فكري عاجل ! براي آلودگي تهران بكند. برنامه‌اي كه شايد مهم‌ترين آنها پيشنهادافزايش 150 توماني هر ليتر بنزين در شهر تهران نسبت به ساير شهرها و به موازات آن حذف طرح ترافيك تهران براي هميشه بود. نجفي ديروز در همين خصوص ضمن ابراز مخالفت خود با فروش طرح، كارت و آرم ترافيك گفت: در هيچ كجاي دنيا چنين روشي كه يك روش بدوي به شمار مي‌رود، خيلي سابقه ندارد. در اين راستا ما طرح جديدي براي محدوده طرح زوج و فرد و طرح ترافيك داريم كه اگر به تصويب برسد، خيلي مناسب‌تر خواهد بود؛ همچنين در اين طرح تعداد خودروهايي كه وارد محدوده طرح ترافيك و زوج و فرد مي‌شوند خيلي كمتر از وضع فعلي خواهد بود. وي تاكيد كرد: مقرر شده است كه ديگر كسي كارت و آرم ترافيك نداشته باشد از اين رو به هيچ كس ازجمله خبرنگاران سهميه نمي‌دهيم.
طرحي از عالم غيب
حسن پورسيدآقايي در رابطه با جزييات طرح جديد ترافيك سالانه تهران، گفت: در طرح قديم ترافيك، عده‌اي به مدت يك سال مجوز عبور و مرور به طرح ترافيك را داشتند و اين از ايرادات آن است چرا كه اين تعداد افراد مي‌توانستند هر روز و هر ساعت به طرح ترافيك بيايند و بروند و به نوعي يك طرح تشويقي براي‌شان بود. وي بي‌عدالتي را يكي ديگر از فاكتورهاي طرح قديم دانسته و گفت: از طرفي، طرح ترافيك قديم عدالت نداشته است، چرا كه 100 هزار نفر از ميان 4 ميليون خودرو را جدا كرده‌ايم و مجوز به آنها داده‌ايم كه در هر ساعتي مي‌تواند در شهر با ميانگين 8 ساعت تردد كنند و عده‌اي كه كار ضروري هم دارند، بايد 40 هزار تومان بپردازند. پورسيدآقايي توضيحاتي را نيز در خصوص زمان‌هاي اجراي اين طرح داد و گفت: در طرح جديد، اگر فردي در ترافيك صبحگاهي يا عصرگاهي عبور و مرور كند، بايد 3 برابر افراد ديگر عوارض بدهد. به گفته وي در طرح ياد شده، زمان به سه قسمت اوج صبح، ساعت 10 صبح تا 4 بعدازظهر و اوج ترافيك عصر تقسيم‌بندي شده است. معاون حمل و نقل و ترافيك شهرداري تهران تصريح كرد: همچنين براي خودروهايي كه معاينه فني برتر دارند، تخفيف 20 درصدي عوارض درنظر گرفته شده است، اين معاينه فني برتر كه اكنون دو ماه است در مراكز معاينه فني راه‌اندازي شده، موتورها را در دور بالا مي‌سنجد و اين علاوه بر سنجش معاينه فني معمولي است كه ضريب يك دارد. سوال بعدي خبرنگاران به وضعيت مالكان خودروهايي بود كه در محدوده طرح ترافيك زندگي يا كار مي‌كنند. وي در مورد سرنوشت اين شهروندان تهراني گفت: به ساكناني كه در محلات طرح ترافيك زندگي مي‌كنند نيز امتيازاتي خواهيم داد تا در ساعت صبحگاهي كه مي‌خواهند تردد كنند، بدون مجوز طرح ترافيك از منزل خود خارج شوند.
طرح هزار چهره!
با تمام اين تفاصيل به نظر مي‌رسد اين طرح همچنان ابعاد پيدا و ابهام آميز زيادي دارد كه چندان به آنها توجهي نشده است. گروهي از منتقدان اين طرح براين باورند كه اين طرح برخلاف شعار شهرداري، عين «بي‌عدالتي» است. چرا كه باز هم مالكاني كه ثروتمندترند و ماشين‌هاي گرانقيمتي هم دارند، به راحتي وارد محدوده طرح ترافيك مي‌شوند و در مقابل، تعدادي از مالكاني كه درآمد كمتري دارند، به تدريج قيد ورود به مركزشهر را مي‌زنند. اما شايد اين طرح بيش از همه باعث خوشحالي بازاري‌هاي تهران شده باشد. بازاري‌هاي ثروتمند پايتخت كه اين روزها به دليل خالي ازسكنه شدن بافت مركزي شهر تنها سكنه آن تلقي مي‌شوند، با خلاقيت ذاتي ايرانيان، براي دور زدن قانون، در كنار ماشين‌هاي گرانقيمت خود، موتورهايي خريده بودند و با آن به محل كار خود در محدوده طرح ترافيك رفت و آمد مي‌كردند. از اين پس مي‌توانند با خيالي راحت با خودروهاي‌شان به درمغازه‌هاي‌شان بروند و آن را مقابل غرفه‌هاي‌شان پارك كنند. كافي است به ياد آوريم كه در طول روز چند صد هزار موتور در محدوده بازار و مناطق مركزي شهر تردد دارند تا با يك حساب و كتاب ساده متوجه شويم حتي اگر يك‌سوم اين موتورها در طرح جديد تبديل به ماشين شوند، وضعيت ترافيك و آلودگي هواي اين مناطق چه خواهد شد! به همان نسبت با برداشته شدن طرح زوج و فرد مالكان «توانمند»‌تر مي‌توانند به راحتي هر كجا بخواهند تردد كنند و بقيه...
 طرح انگليسي
اما اين تنها سوال مطرح شده در مورد اين طرح نيست. شايد سوال بعدي اين باشد كه چطور مديران جديد شهري، در كمتر از 2 ماه موفق به ارايه طرحي شدند كه نه در عمر 40 ساله تهران بعد از انقلاب و نه در عمر يكصد ساله بلديه پايتخت به فكر هيچ كارشناس و مديري نرسيده است. شايد پاسخ يكي از كارشناسان ترافيك شهري كه نمي‌خواهد نامي از وي برده شود يكي از قوي‌ترين احتمالات براي اين سوال باشد: اينطور كه شنيده‌ام و از شواهد امر هم برمي‌آيد، اين طرح نسخه‌برداري ناقصي از طرح تردد خودروها در مناطق مركزي شهر لندن در انگلستان است. غافل از اينكه اين شهر براي حفظ فرهنگ و هويت مركز شهر اين كار را كرده است ولي اصولا به دليل خروج ساكنان مناطق مركزي تهران و بازار شدن و تجاري شدن آن، ديگر روح زندگي در اين مناطق مرده است.  
برادر LEZ
مهم‌تر از خود اين طرح، اجراي اين طرح است. اينكه حتي اگر اين طرح، طرح خوبي هم باشد شهرداري تهران چگونه مي‌خواهد آن را در كمتر از 3 ماه اجرايي كند. معاون حمل و نقل و ترافيك شهرداري تهران به جاي واژه كارت از واژه «حساب كاربري» براي رمزآلود جلوه دادن آن استفاده كرد و گفت: در طرح جديد ترافيك، هر خودرويي حساب كاربري داشته و مبلغي را افراد شارژ مي‌كنند تا هر زماني كه وارد طرح ترافيك مي‌شوند بسته به اينكه چه ساعتي بيايند و بروند، از اين حساب‌شان مبلغ كسر مي‌شود، اگر يك ساعت، يك روز يا 50 روز است، از حساب‌شان برداشته مي‌شود. به اين ترتيب اگر قرار باشد براي 4 ميليون خودرويي كه سيد آقايي آمار داده است، هر كدام 20 هزار تومان هم گرفته شود و حدود 3 ميليون مالك هم درخواست دريافت كارت داشته باشند، شهرداري تنها از محل صدور اين كارت‌ها در خوش‌بينانه‌ترين حالت چيزي حدود 60 ميليارد تومان درآمد خواهد داشت. شايد به همين دليل باشد كه بسياري از منتقدان اين طرح بر اين باورند كه طرح ياد شده بيشتر به سبب كسب درآمد شهرداري در جهنم بحران مالي كنوني آن است. اين فرضيه وقتي قوت مي‌گيرد كه بدانيم سهم درآمد شهرداري از ورود خودروها به داخل طرح ترافيك چه مقدار خواهد بود. رقمي كه مسلما رقمي نجومي خواهد بود. يكي از شهروندان منتقد شهر كه معتقد است شهرداري اين كار را بيشتر براي كسب درآمد مي‌كند: اگر شهرداري راست مي‌گويد و فقط به دنبال رفع گره كور ترافيك و كاهش آلودگي هواست، بيايد هزينه ورود به طرح ترافيك را براساس مدل و قيمت خودروها تعيين كند.
سازي كه هركس براي خودش مي‌زند!
گذشته از تمام اين موارد سكوت مراكز نظارتي و مديران شهري مرتبط در مورد اين طرح است. به خصوص شوراي عالي ترافيك كه قبلا تجربه شكست در اجراي طرح LEZ را در كارنامه خود داشته است. طرحي كه در نهايت تنها عايدي‌اش بركناري رييس راهنمايي و رانندگي وقت تهران بزرگ به خاطر مخالفت با آن بود. جالب‌تر اينكه شوراي شهر كه تا پيش از اين و در دوره قبل به‌شدت پيگيري اصلاح طرح ترافيك و زوج و فرد بود هم اينك به صورت موازي مشغول تدوين طرحي در اين زمينه است. محمد عليخاني چندي قبل در گفت‌وگو با «اعتماد» از تدوين طرحي براي حذف طرح ترافيك در تهران خبر داده و گفته بود: ظاهرا طرحي نيز از سوي معاونت حمل و نقل و ترافيك در حال تدوين است كه ما از آن بي‌خبريم. شايد اين دو طرح در مواردي با يكديگر تضاد يا تلاقي داشته باشد كه بايد بنشينيم و آنها را يكپارچه كنيم. اينجاست كه اين سوال مطرح مي‌شود كه چگونه دو نهاد همسوي شهري با اطلاع يكديگر در حال تدوين طرحي با يك قالب و يك موضوع مشترك هستند؟
خير است...
«ان‌شاءالله كه نيت و هدف دوستان در شهرداري و شوراي جديد فقط همان كاهش آلودگي هوا و بازكردن گره ترافيك تهران باشد». «ابوالفضل قناعتي»، عضو هيات رييسه شوراي شهر گذشته و عضو كميسيون عمران و حمل و نقل شوراي پيشين در گفت‌وگو با «اعتماد» با بيان اين جمله و عجولانه خواندن اين طرح گفت: در كميسيون حمل و نقل شوراي شهر گذشته، هيچ‌وقت بحث حذف طرح ترافيك مطرح نبود چون معتقد بوديم راهكار بهتري براي آن وجود ندارد. تنها طرحي كه به پيشنهاد كارشناسان مطرح شد همان طرح معروف  LEZ بود كه آن هم اجرايي نشد. وي در نقد اين طرح گفت: آقاي شهردار تهران مدعي است اين طرح در راستاي كاهش آلودگي هوا و همچنين برقراري عدالت اجرا مي‌شود ولي اين درست و صادقانه نيست. اولا الان مناطق مركزي شهر اكثرا خالي از سكنه شده‌اند و به مراكزي تجاري و بازار تبديل شده‌اند پس اصلا شهروندان عادي چندان در تردد ندارد و فقط بازاري‌ها و افرادي كه محل كارشان آنجاست در اين محلات تردد دارند. وي ادامه داد: از سويي الان اكثر بازاري‌ها با موتوسيكلت به داخل طرح مي‌روند كه همين باعث شده تا وضعيت خيابان‌هاي اصلي بازار در شرايط قرمز قرار داشته باشد. حالا شما تصور كنيد كه اين بازاري‌ها بخواهند ماشين بياورند... آن وقت تمام تهران قفل خواهد شد!قناعي همچنين عملياتي شدن اين طرح را بعيد دانسته و گفت: اولا اين طرح بايد در شوراي شهر و شوراي عالي ترافيك تصويب شود. اين هم مستلزم بررسي‌هاي كارشناسي است كه زمان زيادي را مي‌برد. ضمن اينكه به نظر نمي‌رسد بسترهاي اجراي آن نيز آماده باشد. بسترهايي مانند دوربين‌هاي ثبت ورود و خروج از طرح يا حتي فرآيند صدور كارت هوشمند تردد. به همين دليل معتقدم كه شهرداري نمي‌تواند تا ابتداي سال اين طرح را اجرايي كند.اين عضو سابق كميسيون عمران و حمل و نقل شورا در نهايت گفت: تمام اين موارد باعث مي‌شود تا هر شهروند و هر كارشناس شهري اين‌گونه استدلال كند كه اين طرح هم براي كسب درآمد اجرا خواهد و بس و قرار نيست درماني باشد براي معضل ترافيك و آلودگي هواي پايتخت. با تمام اين تفاصيل به نظر مي‌رسد شهردار تهران هم مانند شهردار پيشين پايتخت كه پروژه‌هاي بسياري را نيمه‌كاره افتتاح كرد؛ همچنان مصمم است كه اين طرح را اجرايي كند؛ طرحي كه خود نيز هنوز به عواقب و تاثيرات منفي آن معطل نيست و هيچ گونه پيوست اجتماعي - فرهنگي-  كه لازمه هر طرح شهري را ندارد. نجفي درهمين خصوص و در پاسخ به انتقاد خبرنگاران در مورد اينكه چقدر از عواقب اجراي اين طرح مطلع هستيد و از مشكلات آن آگاهيد به راحتي گفت: ممكن است بعضي از موارد در اين طرح پيش‌بيني نشده باشد كه بايد آنها را پيش‌بيني كنيم اما مهم آن است كه تهران بايد متحول شود؛ اينكه طرحي از سال‌هاي گذشته تاكنون اجرا مي‌شود و كسي هم جرات تغيير در آن را ندارد، براي تهران بد است.