حقايقي درباره گرمايش جهاني كه بايد بدانيد
اثرات گرمايش جهاني بر محيط زيست
محمد علي گرجي٭
گرمايش جهاني دقيقا به چه معناست؟ گرمايش جهاني به‌طور اصولي به معناي افزايش درجه حرارت زمين است، اين پديده مختص قرن بيستم و بيست و يكم نيست. در واقع اين موضوع در زمان‌هاي گذشته و قبل از به وجود آمدن اتمسفر زمين، توده‌هاي زميني و اقيانوس‌ها به وقوع پيوسته است. دماي سطح زمين به‌طور متوسط 59 درجه فارنهايت است و طي صدها سال گذشته اين درجه حرارت حدود يك درجه افزايش يافته است. تا سال 2100 ميانگين تغييرات در درجه حرارت زمين مي‌تواند از دو و نيم درجه فارنهايت تا ده درجه فارنهايت باشد كه به نظر مي‌رسد براي ذوب كردن يخچال‌ها و توده‌هاي يخي قطب كافي باشد.
علل گرمايش جهاني
گرمايش جهاني تاكنون به‌طور طبيعي رخ داده و پس از اين هم رخ خواهد داد. اينكه چرا در اين زمان به نگراني ما تبديل شده، اين است كه اقدامات و اعمال انساني به‌طور گسترده‌اي به درصد وقوع و شدت آن دامن زده است. با ظهور پديده صنعتي شدن و بي‌توجهي به محيط زيست، انسان‌ها با تسهيل كردن انتشار اثرات گازهاي گلخانه‌اي موجب بالا رفتن ميانگين درجه حرارت جهاني شدند.
اين روند حدود 240 سال پيش، يعني با تولد انقلاب صنعتي شروع شد. با استخراج و سوزاندن بيشتر و بيشتر سوخت‌هاي فسيلي، گازهاي استخراج شده همراه آن در جو زمين آزاد شدند. اخيرا برآورد شده است كه 75 درصد از افزايش ميزان دي اكسيد كربن در جو زمين در اثر احتراق اين سوخت‌هاي فسيلي به وجود آمده است.
پديده گرمايش جهاني متاثر از انتشار گازهاي گلخانه‌يي است و با تغييرات در اثرات گازهاي گلخانه‌يي مرتبط است. تركيب گازها به‌طور طبيعي در جو زمين رخ مي‌دهد و اين عمل براي محافظت و نگهداري از گرما است. اين گازها شامل دي اكسيد كربن، متان، اكسيد نيتروژن و بخار آب است. از اين تعداد، بخار آب گاز گلخانه‌اي غالب و شايع در فضا است. گرمايش كره زمين و اثرات گلخانه‌اي يكسان نيستند. اثرات گلخانه‌اي اشاره به يك روند طبيعي است كه در جو زمين رخ مي‌دهد. اگر اين فرآيند مختل شود، آنگاه مي‌تواند منجر به گرم شدن كره زمين شود.
همان‌طور كه اشعه‌هاي خورشيد به زمين اصابت مي‌كند، گرماي حاصل به جو زمين برمي‌گردد، جايي كه در آن اين گازها تشكيل گرما مي‌دهند و كره زمين را گرم مي‌كنند. اين يك روند طبيعي اهميت‌دار است و شرايط بقا و رشد و ترقي را براي اشكال مختلف حيات فراهم مي‌كند. اشكالات تنها زماني رخ مي‌دهد كه اين گازها تركيب مي‌شوند و حرارت بيش از حدي توليد مي‌كنند و در نتيجه موجب گرم شدن جو زمين مي‌گردند.
با بالا رفتن ميانگين درجه حرارت كره زمين اثرات آن بر توده‌هاي زميني و سطح آب درياها ظاهر مي‌شود. پوشش يخي قطب همراه با يخچال‌هاي قطبي ذوب مي‌شوند و منجر به بالا آمدن سطح آب درياها و گرم‌تر شدن آن مي‌شوند. در صورتي كه روند گرمايش زمين كند نشود، برآورد مي‌شود در انتهاي قرن سطح درياها از 4 اينچ به 40 اينچ افزايش يابد.
گرمايش جهاني همچنين مي‌تواند بر رفتار بادها تاثيرگذار باشد و نيز رخدادهاي آب و هوايي خشك‌تر و خشن‌تر، همراه با وقوع مكرر توفان‌هاي شديد‌تر را تقويت نمايد. با وجود هواي گرم‌تر بر روي زمين، آب‌هاي ناشي از باران‌هاي سنگين نمي‌توانند زياد بر سطح زمين باقي مانده و زمين را آبياري كنند بلكه به سرعت تبديل به بخار آب مي‌شوند. اين امر تاثير بسزايي روي عمليات كشاورزي در سرتاسر دنيا دارد.
پديده ديگري كه با گرمايش جهاني مرتبط است پديده النينو است. پديده النينو براي هزاران سال رخ داده است و به‌طور مستقيم در نتيجه گرمايش جهاني نبوده است. با اين حال، تغيير در ميانگين درجه حرارت كره زمين مي‌تواند بر تكرار و شدت آن تاثيرگذار باشد.
انقلاب در كشاورزي نيز از ديگر عوامل تاثيرگذار بر گرمايش جهاني به شمار مي‌رود. با نياز روز افزون جوامع انساني به زمين براي تبديل جنگل‌ها به مناطق مسكوني و تجاري، زيست توده‌ها كمتر و كمتر مي‌شوند و اين موضوع موجب افزايش دي‌اكسيد كربن در اين مناطق مي‌شود. از آنجايي كه مقدار دي اكسيد كربن توسط درختان و گياهان كنترل مي‌شود، نبود اينها به افزايش اين گاز كمك مي‌كند.
برآورد مي‌شود حدود 25درصد افزايش سالانه دي اكسيد كربن كه در جو زمين يافت مي‌شود در اثر تغييرات شديد و استفاده بيش از حد از منابع طبيعي زمين است. همچنين اقدامات ديگر از قبيل جنگل‌زدايي، شوركردن آب‌ها، بيابان زايي و چراي بي‌رويه به گرمايش جهاني كمك مي‌كنند. با اين حال، بسياري از دانشمندان گمان مي‌برند و موافقند كه اين مساعدت ناچيز و غير مستقيم است.
كشورهاي سراسر جهان در مواجهه با حقايق گرم شدن كره زمين صرفا به اثرات منفي آن، نه تنها بر سياست و اقتصاد جهاني بلكه نسبت به شرايط و وضعيت بشر به‌طور كلي اذعان كرده‌اند. بسياري از دولت‌هاي جهان دست زدن به برخي اقدامات براي مقابله با مشكل گرم شدن كره زمين از طريق معيارهاي دقيق و شيوه‌هاي طراحي شده براي محافظت و احترام به محيط زيست را مورد تشوق و ترغيب قرار داده‌اند.
اينكه اين اقدامات چگونه مي‌تواند به حفاظت طولاني مدت از سياره ما كمك و مساعدت كند موضوعي است كه به زمان نياز دارد.٭كارشناس ارشد روابط بين‌الملل
منبع مجله: Global Warming October 2014