محسن هاشمي‌رفسنجاني
رييس پيشين شوراي شهر تهران:
رويكرد نسبتا فراجناحي، از هنرهاي شهيد سليماني بود
سردار سليماني را به عنوان چهره‌اي فراجناحي مي‌شناسيم كه مبتني بر مشي اعتدال، با مسائل مواجه مي‌شد. مشي و مرامي كه بيراه نيست اگر بگوييم در شخصيت آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني به كمال رسيد. نكته‌اي كه علاوه بر نسبتي كه اين دو شخصيت بي‌بديل جمهوري اسلامي به دليل هم‌استاني بودن با يكديگر دارند، باعث شد از فرزند ارشد آيت‌الله درباره شهيد سليماني بپرسيم.
آقاي هاشمي! از مشي و ديپلماسي ميدان در مورد شهيد سليماني چه تحليلي داريد؟ اين ديپلماسي تا چه اندازه موثر بود؟
تاثير ايشان در كشورهايي كه با جمهوري اسلامي در ارتباط هستند، با لفظ جديد در «ميدان» مطرح مي‌شود. شهيد سليماني به عنوان مرد ميدان مثلا در كشورهايي مثل سوريه، لبنان، يمن، عراق و كشورهايي كه سپاه قدس با آنان همكاري داشته و در آن مناطق فعال است، به‌ويژه مناطقي كه محل درگيري نظامي بود يا مسائل استراتژيكي وجود داشت و مدنظر مقام معظم رهبري بود، بسيار چشمگير بود و شهيد سليماني در چنين مناطقي تاثير بيشتري داشتند. اصولا تعاملي بين وزارت خارجه و سپاه قدس وجود دارد ولي وقتي بحث نظامي مطرح است و حالتي شبيه به جنگ حاكم شده، وقتي آنها مي‌توانستند حرف‌هاي‌شان را به وزارت خارجه و دستگاه ديپلماسي بقبولانند، شاهد اوج اين تعامل بوديم. نمي‌توان گفت كه تمام ديپلماسي كشور درگير مسائل نظامي بود؛ چراكه در ارتباط با حدود ۹۰ درصد كشورهاي جهان اين‌گونه عمل نكرده‌ايم.
در سياست داخلي هم مشي فراجناحي شهيد سليماني هميشه مطرح بود، اين خصيصه چه اندازه نياز امروز سياستمداران و فضاي سياسي ايران است؟
اين ويژگي، يكي از هنرهاي شهيد سليماني بود كه توانست به صورتي در زمينه مسائل داخلي كشور، نسبتا فراجناحي عمل كند. مواقعي پيش آمد كه ايشان هم به دليل اينكه صرفا چهره‌اي نظامي بود تابع نظرات رهبري، نمي‌توانست در برخي موارد، با مواضع شخصي و رويكردي كه صرفا مدنظر خودش بود، با مسائل مواجه شود ولي اصولا سعي شهيد سليماني بر اين بود كه به مسائل سياسي ورود نكند و اگر هم ورود مي‌كرد، بيشتر در راستاي نزديك كردن جناح‌ها به يكديگر فعاليت مي‌كرد. او به جلساتي مي‌رفت و صحبت‌هايي را مطرح مي‌كرد و سعي داشت نظرات را به هم نزديك كند تا مشكلي براي كشور از نظر مسائل سياست داخلي پيش نيايد. اين باعث شده بود كه چهره فراجناحي به ايشان داده شود.
تحليل شما از نقش سردار در تامين امنيت كشور چيست؟
يكي از مهم‌ترين كارهايي كه شهيد سليماني در چند سال گذشته كرد، در بحث داعش بود. در مورد داعش، حتي كساني كه با ايشان مخالف هستند و حتي برخي نيروهاي اپوزيسيون در اين زمينه متفق‌القول هستند كه شهيد سليماني بسيار قوي عمل كرد، به ميدان آمد، وقت گذاشت و هم از طريق ديپلماسي منطقه بحث‌هاي راهبردي را پيش برد و هم بحث‌هاي ميداني را مديريت و در ميدان عمل با طرح‌هاي عملياتي و شجاعت تمام عمل كرد. يعني خود ايشان در ميدان‌هاي نبرد داعش حضوري جدي داشت و در نتيجه مي‌توان گفت كه كار ايشان درباره داعش قابل تحسين است.
خاطره‌اي از ايشان به ياد داريد؟
متاسفانه من هيچ وقت با ايشان به صورت مستقيم كار نكردم، اما چون ايشان رفت و آمد بسياري به دفتر آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني داشت، عمدتا ايشان را در جلساتي كه تشريف مي‌آوردند، مي‌ديدم و به دليل كرماني بودن شهيد سليماني، گاهي در جلسات رفسنجان كه بيشتر جنبه ديدار خصوصي داشت، اين امكان فراهم مي‌شد كه ايشان را ببينم. مي‌توانم بگويم كه عمدتا آقاي رفسنجاني در خاطرات خود از ايشان به نيكي ياد كردند. يكي از مسائلي كه در خاطرات سال ۷۷ آيت‌الله هاشمي چاپ شده است، مربوط به زماني است كه طالبان شكل مي‌گيرد و همه در ايران دچار ترديد بودند كه چگونه عمل كنند اما ايشان آمده و به آقاي رفسنجاني مطالبي گفته بود كه بعدها آيت‌الله در خاطرات خود اين‌گونه نوشتند كه سردار سليماني منطقي‌ترين برنامه عملياتي در برخورد با طالبان را عرضه كرد. همچنين در بخش‌هايي از خاطرات، از شجاعت همراه با منطق ايشان در زمان جنگ مي‌نويسند. همچنين در سفري كه حاج آقا به منطقه جنوب شرق ايران داشت، شهيد سليماني در هليكوپتر با ايشان صحبت كرده بود و آيت‌الله هاشمي پيرو اين گفت‌وگو، در خاطرات خود مي‌نويسد شهيد سليماني نسبت به مسائل منطقه، حتي از استاندارد مسلط‌تر است.