پاك‌كردن ترامپ از خاطره اروپا

نخستين سفر خارجي جو بايدن، رييس‌جمهور دموكرات امريكا به قاره اروپا از هفته گذشته آغاز شده است. اين سفر مي‌تواند يك شروع مجددي براي ترميم روابط ميان امريكا و متحدان اروپايي‌اش باشد. سياست‌هاي دونالد ترامپ، رييس‌جمهور پيشين امريكا چالش جدي‌اي را در روابط متحدان دو سوي اقيانوس اطلس ايجاد كرده‌بود. هم در ميان اعضاي ناتو با امريكا اختلاف نظرهاي عميقي پيش آمد و هم از جهت نوع نگاهي كه دونالد ترامپ و دولتمردانش به نوع همگرايي و وحدت در اتحاديه اروپا داشتند، رابطه ميان دو طرف دچار مشكل شده‌بود. ترامپ و متحدانش از جدايي بريتانيا از اتحاديه اروپا به‌شدت حمايت مي‌كردند، بريتانيا متحد ديرينه و سنتي امريكا در اروپا محسوب مي‌شد و جدا شدن بريتانيا با حمايت امريكا از اتحاديه اروپا به نوعي به عنوان ايجاد شكاف ميان جبهه اين دو متحد سنتي با ديگر كشورهاي اروپايي محسوب مي‌شد. اين سياست دونالد ترامپ در دنبال كردن واگرايي در اتحاديه اروپا و تضعيف ناتو، از همان ابتداي شروع به كار ترامپ با اعتراض دموكرات‌ها در كنگره و ديگر نهادهاي امريكا مواجه شده‌بود. انتظار مي‌رفت كه سفر بايدن به بريتانيا با استقبال بوريس جانسون، نخست‌وزير اين كشور و اليزابت دوم، ملكه اين كشور همراه باشد و نشست اعضاي گروه 7 هم مي‌توانست نشانه‌اي از احياي همگرايي و وحدت در ميان كشورهاي صنعتي تلقي شود. در چهار سال حضور ترامپ در كاخ سفيد، تلاش زيادي انجام شد تا با نگاه مثبتي كه ترامپ به ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه داشت، اين كشور را بار ديگر به جمع كشورهاي عضو گروه 7 بازگرداند. اين رويكرد ترامپ چندان با استقبال و موافقت اروپايي‌ها مواجه نشد. چرا كه اروپايي‌ها معتقد بودند بازگرداندن روسيه به گروه 7 يك مشوق و امتياز به پوتين بعد از الحاق شبه‌جزيره كريمه به خاك روسيه در سال 2014 و حمايت‌هاي روسيه از جدايي‌طلبان شرق اوكراين تلقي مي‌شود. در دوران دونالد ترامپ، نشست‌هاي سران گروه هفت همواره با حواشي زيادي همراه مي‌شد و بر خلاف نشست‌هاي قبل از دوران ترامپ كه با بيانيه‌هايي مهم و موثر پايان مي‌گرفت، نشست‌هاي دوران رياست‌جمهوري ترامپ يا بدون بيانيه يا با بيانيه‌هايي سرشار از كلي‌گويي و بلااثر پايان مي‌يافتند. نشست جو بايدن با سران شش كشور ديگر عضو گروه 7 در بريتانيا بسيار حائز اهميت است و با توجه به آثار شيوع جهاني بيماري كرونا از جمله آثار اقتصادي و سلامتي، همكاري و هماهنگي هفت كشور ثروتمند صنعتي به ويژه با توجه به موفقيت‌هايي كه دولت جو بايدن در هفت ماه گذشته در مبارزه با كرونا در اين كشور به دست آورده است، مي‌تواند نه تنها براي كشورهاي صنعتي اثرات مثبتي براي رونق اقتصاد و تجارت در بر داشته‌باشد، بلكه در صورت توافق اين كشورها با اقداماتي از جمله توزيع واكسن در ميان كشورهاي ضعيف‌تر و كمك به كشورهاي بيشتر آسيب ديده از كرونا، آثار مثبت جهاني نيز بر جا بگذارد. بايدن بعد از بريتانيا به بروكسل سفر خواهد كرد تا با سران كشورهاي عضو ناتو ديدار و گفت‌وگو كند. درست مانند گروه 7 و اتحاديه اروپا، سازمان پيمان اطلس شمالي (NATO) نيز از آسيب‌ها و بدبيني‌هاي دونالد ترامپ در چهار سال گذشته در امان نمانده‌بود. موضوع‌هاي فوري، ميان‌مدت و بلندمدتي در برابر ناتو قرار دارد كه در اين نشست بايد كشورهاي عضو اين سازمان نظامي- امنيتي در مورد آن تصميم بگيرند. كمتر از سه ماه به موعد مقرر براي خروج تمامي نظاميان خارجي از خاك افغانستان كه بخشي از آنها تحت رهبري ناتو در اين كشور باقي مانده‌اند، مطرح است. تصميم‌گيري در مورد نحوه خروج و آثار و نتايج اين عقب‌نشيني از جمله مسائلي است كه در نشست سران ناتو به آن پرداخته مي‌شود. موضوع مهار روسيه و احساس تهديد در اروپا نسبت به نفوذ و پيشرفت روسيه به سمت غرب، مساله ديگري است كه در دستور كار ميان‌مدت و بلندمدت ناتو قرار دارد. دموكرات‌هاي امريكايي همدلي و همسويي بيشتري با اروپايي‌ها و ديگر اعضاي ناتو در خصوص اين مسائل دارند و احتمال رسيدن به نتايج مرضي‌الطرفين در مذاكرات پيش روي ناتو بيش از گذشته به نظر مي‌رسد. شايد از يك جهت، رويكردهاي ضد روسي دموكرات‌هاي امريكا، باعث نگراني برخي از كشورهاي مهم اروپايي مانند آلمان و فرانسه شود كه احساس مي‌كنند اين رويكردهاي خصمانه ممكن است باعث تنش‌هاي بيشتري در منطقه شود كه هزينه‌ها و آثار آن بيش از همه متوجه كشورهاي اروپايي خواهد بود و نه متوجه امريكا. اين هم يك جنبه نگران‌كننده سياست روس‌هراسي امريكا براي طرف‌هاي ناتو است كه در اين نشست مورد توجه قرار خواهد گرفت. در مورد نشست ديگر بايدن در بروكسل با سران اتحاديه اروپا، بايد به ياد داشته‌باشيم كه دموكرات‌ها همواره از سياست‌هاي همگرايي اروپايي حمايت كرده‌اند و آن را يك نقطه قوت براي تقويت پيوندهاي سنتي ميان اروپا و امريكا مي‌دانند. اهداف مشترك اروپا و امريكا در چين ستيزي و مهار روسيه، باعث مي‌شود كه بايدن نياز بيشتري به همسويي و همراهي اتحاديه اروپا داشته‌باشد. با توجه به رقابت و همكاري همزماني كه ميان اروپا و چين وجود دارد، بي‌ميل نيستند كه با همراهي امريكا سياست توسعه نفوذ چين در كانون‌هاي بحراني جهان و كشورهاي شرق اروپا و آفريقا، با چين مقابله كنند. سفر بايدن به اروپا، سفري است كه در جهت تصحيح رويكردهاي پيشين ايالات متحده امريكا در قبال اتحاديه اروپا، ناتو و تجارت آزاد جهاني و تشريح رويكرد جديد دولت امريكا براي همكاري با متحدان سنتي‌اش است.