خط و نشان ناتو و روسيه براي يكديگر در درياي سياه
«نسيم دريا»؛ رزمايشي كه تنش‌ها
را تشديد مي‌كند
محمدحسين لطف‌الهي
رزمايش «نسيم دريا» كه با حضور نيروهاي نظامي 32 كشور از جمله ايالات متحده و اوكراين در درياي سياه برگزار مي‌شود، تنش‌ها ميان روسيه و كشورهاي ناتو را بيش از پيش افزايش داده است و تحليلگران معتقدند برگزاري اين رزمايش پس از هشدارهاي اخير روسيه پيامي مشخص براي مسكو دارد. تنش ميان روسيه و ناتو در روزهاي پاياني ماه گذشته زماني شدت گرفت كه يك رزمناو انگليسي وارد آب‌هاي سرزميني اوكراين شد اما با توجه به ادعاي كرملين مبني بر اينكه شبه جزيره كريمه بخشي از خاك روسيه است، مسكو، بريتانيا را به نقض تماميت ارضي خود متهم كرد و وزارت دفاع روسيه نيز در بيانيه‌اي خبر داد كه كشتي انگليسي پس از چند شليك هشدار با اسكورت هواپيماهاي روسي از اين منطقه خارج شده و به سوي آب‌هاي آزاد رفته است. انگليس رخ دادن اين درگيري‌ها و شليك هشدار جنگنده‌هاي روسي را رد مي‌كند و مدعي است به آب‌هاي روسيه وارد نشده است. ورود اين كشتي انگليسي به روسيه با واكنش ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور اين كشور روبه‌رو شد و پوتين با سرزنش رفتارهاي «تحريك‌آميز» بريتانيا و ايالات متحده گفت كه او مي‌توانست دستور غرق كردن اين كشتي را صادر كند بدون اينكه نگران آغاز جنگ جهاني سوم باشد. به گفته پوتين، با غرق كردن اين كشتي جنگ جهاني سوم آغاز نمي‌شد، چرا كه طرف مقابل يقين داشت در اين جنگ پيروز نخواهد شد.
با اين وجود، تهديد شديداللحن مسكو كارساز نبود و كمتر از يك هفته بعد ناتو بدون توجه به هشدارهاي روسيه اقدام به برگزاري رزمايش دريايي سالانه خود در درياي سياه كرد. به گزارش اسپوتنيك، رزمايش بزرگ «نسيم دريا» روز چهارشنبه از بندر اودسا اوكراين كليد خورد و تا ۱۰ جولاي سال جاري ميلادي ادامه دارد و شامل رزمايش‌هاي دريايي از جمله رزمايش ضد زير دريايي، جنگ آبي- خاكي، همچنين عمليات بازدارنده دريايي، دفاع هوايي و عمليات جست‌وجو مي‌شود. علاوه بر امريكا و اوكراين، ۳۰ كشور ديگر هم در اين رزمايش حضور دارند. همچنين در مجموع ۵۰۰۰ سرباز، 40 ناو، ۴۰ جنگنده و ۱۸ تيم غواصي و عمليات ويژه هم در اين رزمايش بزرگ شركت دارند. كريستينا كوين، كاردار سفارت امريكا در اوكراين در بيانيه‌اي گفته بود: «امريكا از همكاري با اوكراين در برگزاري اين رزمايش استقبال كرده است. اين رزمايش به تقويت همكاري و توانمندي در ميان كشورهاي شركت‌كننده منجر مي‌شود.» در كنار برگزاري اين رزمايش، اوكراين فشارها بر ناتو را براي تاييد پيوستنش به اين ائتلاف بيشتر كرده است. از دهه ۱۹۹۰ ميلادي دولت كي‌يف تلاش‌هايي را براي پيوستن به اين ائتلاف نظامي انجام داده اما حالا ولودومير زلنسكي، رييس‌جمهوري اوكراين بر اين فشارها افزوده و مدعي است كه پيوستن به اين ائتلاف تنها راه براي فرو نشاندن درگيري‌ها در منطقه است و به كشورهاي عضو ناتو تاكيد مي‌كند تا از اوكراين در مقابل روسيه حفاظت كنند.
پيام رزمايش «نسيم دريا» براي مسكو
ايالات متحده و كشورهاي عضو ناتو همواره مدعي هستند كه رزمايش‌هاي مشتركي كه برگزار مي‌شود، اهداف دفاعي دارند و براي تقويت همكاري ميان نيروهاي نظامي ناتو طراحي مي‌شوند اما زماني كه محل برگزاري يك رزمايش در نزديكي مرزهاي يكي از اصلي‌ترين رقباي نظامي باشد، اين رزمايش پيام‌هايي فراتر از متن به همراه خواهد داشت. رزمايش «نسيم دريا» نيز از اين قاعده مستثني نيست و برگزاري آن پيام‌هاي ژئوپليتيك مهمي دارد. روزنامه واشنگتن پست در اين خصوص نوشته است: «پيام اول اين رزمايش اين است كه ناتو نمي‌خواهد بخشي از درياي آزاد كه آب‌هاي سرزميني اوكراين و آب‌هاي بين‌المللي به حساب مي‌آيد به محدود حكمراني مطلق روسيه تبديل شود. پيام دوم ارسال سيگنال حمايت از اوكراين است كه بخشي از خاك آن از سوي جدايي‌طلبان طرفدار روسيه اشغال شده و آنها با حمايت‌هاي مسكو در تلاش براي الحاق بخش‌هاي بزرگ‌تري از اوكراين به روسيه هستند.»
در همين راستا ژنرال كايل گانت يكي از فرماندهان ارشد نيروي دريايي امريكا كه در اين رزمايش حضور دارد، گفته بود: «درياي سياه بخشي از آب‌هاي بين‌المللي است و اقدام ايالات متحده و متحدانش كاملا قانوني است. اين محدوده در اختيار و زيرمجموعه تنها يك كشور نيست.»
تفاوت اين رزمايش با رزمايش‌هاي پيشين
رزمايش «نسيم دريا» در سال 2021 يك تفاوت عمده با رزمايش‌هاي پيشين نسيم دريا دارد. تا پيش از سال 2021، در سال 2019 بزرگ‌ترين رزمايش دريايي ناتو با حضور 19 كشور و 32 كشتي برگزار شد اما امسال اين رزمايش با حضور 32 كشور و دست كم 40 كشتي برگزار مي‌شود. همين موضوع سبب شده است كه رزمايش نسيم دريا در سال 2021 يكي از بزرگ‌ترين رزمايش‌ها در نوع خود باشد.
از سوي ديگر، اين رزمايش در بستري پرتنش برگزار مي‌شود. علاوه بر موضوع ورود كشتي انگليسي به آب‌هاي اوكراين كه روسيه آن را تجاوز به قلمرو خود قلمداد كرد كه باعث شد تنش‌ها به ناگهان تا حد زيادي افزايش پيدا كند، تنها چند ماه قبل روس‌ها هزاران نفر را در مرز با اوكراين مستقر كرده بودند كه اين موضوع نگراني شديد ناتو و كشورهاي اروپايي و ايالات متحده را در پي داشت و باعث شد آنها در اعلام حمايت نظامي از اوكراين مصمم‌تر باشند.
همچنين مقامات نظامي اروپايي و امريكايي به رسانه‌ها گفته‌اند بخشي از نيروهاي نظامي ناتو پس از برگزاري رزمايش در منطقه باقي خواهند ماند.
واكنش روس‌ها چيست؟
ماريا زاخارووا، سخنگوي وزارت امور خارجه روسيه هفته گذشته طي گفت‌وگويي زنده در يك كانال شبكه يوتيوب گفت كه رزمايش مشترك اوكراين و ناتو تحريكي در جهت ايجاد بي‌ثباتي مداوم در امتداد مرزهاي روسيه است. به گزارش تاس، زاخارووا با اشاره به اين مساله كه طي سال ميلادي جاري ناتو هفت رزمايش در اوكراين برگزار مي‌كند، گفت: «ما به خوبي متوجه هستيم كه اين رزمايش‌ها دو هدف جهاني را دنبال مي‌كنند. اولين هدف، برقراري بي‌ثباتي بدون پايان در امتداد مرزهاي روسيه است. اين اقدامي تحريك آميز است و آنها به دنبال برانگيختن واكنش ما هستند. در عين حال، ضروري است كه پاسخ و عكس‌العملي نشان داده شود، چرا كه روسيه كشور مستقلي است و مرزهاي مستقل دارد. اينكه طوري وانمود مي‌كنند كه عكس‌العمل ما اقدامي خصمانه است، خود فعاليتي تحريك‌آميز تلقي مي‌شود.» او با بيان اينكه دومين هدف رزمايش‌هاي ناتو نقض توافقات موجود است، ادامه داد: «هدف دوم اين است كه انواع مختلف تجهيزات و ادوات نظامي را به مناطق سرزميني اوكراين انتقال دهند و بگذارند همانجا بمانند.»روز چهارشنبه نيز رييس‌جمهور روسيه در جريان گفت‌وگوي زنده با شهروندان يادآور شد كه طبق قانون اساسي اوكراين، پايگاه‌هاي نظامي كشورهاي خارجي و بلوك‌هاي نظامي نمي‌توانند در خاك اين كشور وجود داشته باشند و مسكو از اين بابت نگران است. ولاديمير پوتين خاطرنشان كرد: شركت‌كنندگان در رزمايش در اوكراين با شركت كشورهاي عضو ناتو به مرز روسيه آمده و به آن چسبيده‌اند.
همچنين وزارت دفاع روسيه روز پنجشنبه اعلام كرد كه كشتي‌هاي جنگي اين كشور تمرينات نظامي از جمله شليك گلوله‌هاي توپخانه از دو كشتي جنگي بزرگ به سمت اهداف دريايي و هوايي در منطقه وسيع‌تري در درياي سياه را انجام داده‌اند. در بيانيه صادره از سوي وزارت دفاع روسيه در اين باره آمده است: ناوگان درياي سياه اين كشور همزمان با تمرينات نظامي در حال كنترل اقدامات ناوچه «ويرجينيو فاسان CGN» نيروي دريايي ايتاليا هستند كه در تاريخ اول جولاي ۲۰۲۱ وارد درياي سياه شده است. تمرينات نظامي روسيه همزمان با رزمايش اوكراين و كشورهاي ناتو در درياي سياه موسوم به «نسيم دريا» در حال برگزاري است.