لاله دارايي؛ فعال محيط زيست
پس از تحمل رنج بيماري، درگذشت
چهاردهه تلاش
براي حفاظت محيط زيست
با يادداشت‌هايي از: بيژن فرهنگ دره‌شوري
هوشنگ ضيايي/ دنا ضيايي/ بهمن ايزدي
فريبا آقاخاني / ناهيد احمدي/ شيما اميري
گروه اجتماعي|در سال 1372، زماني كه هنوز پيام‌ها توسط نامه و پست در سراسر جهان ارسال مي‌شد، بعد از 16 سال تحصيل و كار مهندسي، لاله نامه‌اي را از شهر بوستون كشور امريكا با اين مضمون به خانواده‌اش در تهران نوشت: «ريسمان‌هاي قوي را احساس مي‌كنم كه از هزاران كيلومتر آن طرف كره زمين از زير درياها و اقيانوس‌ها رد مي‌شود و مرا به آن‌سو مي‌كشاند. زمان آن رسيده است كه اين ريسمان‌ها را دنبال كنم تا گوهري كه آنجا پنهان شده است را بيابم.» لاله به مدت 40 سال از 18 سالگي تا 58 سالگي همواره با تعهد و سختكوشي، كار و فعاليت كرد و به دليل ابتلا به بيماري بعد از 19 سال در سمت هماهنگ‌كننده ملي برنامه كمك‌هاي كوچك تسهيلات محيط زيست جهاني تقاضاي بازنشستگي زودهنگام از برنامه عمران سازمان ملل متحد در تهران كرد. اين در حالي بود كه او در سال 2019 به عنوان زن برتر آسيا از سوي برنامه عمران ملل متحد شناخته شد.
در نقش هماهنگ‌كننده برنامه كمك‌هاي كوچك، لاله دارايي از مردم اين سرزمين و شيوه‌هاي زيستي‌شان و فرهنگ معنوي‌شان بسيار آموخت و به گوهرهايي كه به دنبال آن مسير برگشت از كشور امريكا به ايران را سال‌ها قبل طي كرده بود، دست پيدا كرد. دانش بومي مردم ايران، «راز بقا» و پايداري آنها در مقابل مصائب، با دارا بودن پتانسيل بالاي مديريت منابع و تصميم‌سازي گروهي، گوهرهايي هستند كه زندگي لاله را غني‌تر كرده‌اند. او تلاش كرد گرد و غبار روي اين گوهرها را در حد امكانش بزدايد تا در چشم ديگران هم اين گوهرها بدرخشد و ارزش حفظ آنها به عنوان سرمايه ملي كشورمان براي همگان روشن‌تر شود. تدوين ادبيات مشاركت توسعه از پايين به بالا و در اختيار قرار دادن آن به دست‌اندركاران و فعالان توسعه برايش بسيار بااهميت بوده است. همواره تقاضاي او از دانشگاهيان اين بوده كه وزن تحقيقات و تزهاي دانشجويي روي سرمايه ملي بيشتر شود تا ارزش «راز بقاي» يك تمدن كهن در سرزميني با تنوع آب‌وهواي چشمگير براي ايرانيان و جهانيان روشن‌تر شود. آرزوي او ثبت ملي و جهاني اين دانش غني و باارزش بوده است. تا به امروز بيش از 350 پروژه كوچك در مناطق مختلف كشور با رويكرد پايين به بالا و براساس نيازهاي محلي شكل گرفته است. اين پروژه‌هاي كوچك با تاكيد بر توانمندسازي، يادگيري، نوآوري و اشتغالزايي كمك كردند تا دانش بومي و دانشگاهي در كنار هم ديده شوند و الگوي جديدي براي كاهش فشار بر منابع طبيعي و توسعه همه‌جانبه توليد شود. بعدها تجربيات اين پروژه‌ها در خوشه‌هاي جغرافيايي و موضوعي دسته‌بندي شدند تا ضمن به اشتراك گذاشتن تجربيات پروژه‌ها با يكديگر، به اثرگذاري آنها در سطوح بالاتر نيز كمك كند. خوشه‌هاي جغرافيايي برنامه شامل كرانه‌هاي خليج‌فارس و درياي كاسپين، كوهستان زاگرس و دشت توران است كه داراي اهميت جهاني از نظر محيط زيست هستند و خوشه‌هاي موضوعي برنامه نيز شامل انرژي‌هاي نو، كشاورزي پايدار، حفاظت مشاركتي حيات وحش، مناطق حفاظت‌شده بومي، اكوتوريسم، حفاظت مشاركتي از تالاب‌ها، جنگل و مرتع و محيط زيست دريايي هستند. البته در برخي مواقع اين موضوعات و مناطق باهم همپوشاني داشتند كه اين موضوع به هم‌افزايي اثرات پروژه‌ها كمك كرده است. لاله دارايي پس از سال‌ها جنگ با سرطان روز شنبه بيست‌وچهارم مهر ماه از ميان ما رفت. از اين رو به پاسداشت 40 سال تلاش او براي حفاظت از طبيعت و محيط زيست اين سرزمين از پيشكسوتان و فعالان اين عرصه خواستيم از تجربه كار با او براي‌مان بگويند.