زنان و مجسمه‌هاي ماندگار مادر و كودك در شهرها
زهرا نژادبهرام
يكي از شاخص‌هاي مبلمان شهري مجسمه‌ها و نمادهايي است كه در جاي جاي شهر نصب مي‌شود. مجسمه‌هاي نصب شده عموما بر مبناي شاخص‌هاي فرهنگي، اجتماعي و سياسي در شهرها نصب مي‌شود اما برخي از آنها بستري براي همگرايي و تسري حس تعلق به شهر را بيشتر با خود همراه دارد .
از نمونه‌هاي اين نوع نمادها يا مجسمه‌ها مي‌توان به مجسمه‌هاي مادر و كودك كه در اغلب شهرهاي كشور و جهان قابل مشاهده است اشاره كرد .اين نوع مجسمه‌هاي در اشكال حمايت، حفاظت و حتي كار و اشتغال زنان ودر برخي موارد شاخص شهادت زنان در دوران انقلاب مثل مجسمه محبوبه دانش در ميدان شهدا منطقه 12 شهر تهران بستري از همبستگي و حس تعلق را در شهر تداعي مي‌كند. از ديگر مجسمه‌هاي مي‌توان مجسمه زن چادري در پارك منطقه 22 تهران يا مجسمه زنان كوزه به دست دركنار فشاري آب در پارك كوروش شريعتي تهران، جملگي بيانگر حضور زنان در شهر است و اين مهم نيازمند توجه بيشتر به نمادها و مبلمان‌هاي شهري ايجاد خواهدكرد. هريك از اين نمادها تلاشي است براي اتصال به اين مفهوم كه زنان و مردان هردو جامعه شهري را مي‌سازند و هرچه نمادهايي از اين دست بيشتر در شهر ديده شود فرصت بهره‌گيري عادلانه و عاطفي‌تر و همبسته‌تر در شهر افزون مي‌شود. يادآور مي‌شود كه مجسمه‌سازي از هنرهاي بشري است كه سابقه‌اي به وسعت تاريخ بشري دارد و ايراني‌ها نيز جدا از اين جريان فرهنگي نبودند امروزه آثار گرانقدري از مجسمه‌هاي گوناگون زن و مرد در حفاري‌ها و مناطق برجاي مانده از گذشته به دست ما رسيده كه نشان از توجه پيشينيان به اين هنر كه امروزه لباس شهري به تن كرده دارند. امروزه مجسمه‌ها بخشي از هويت شهري است كه شهر را به نماد هويت و فرصت گردشگري مبدل ساخته است . در تحقيقي بر مجسمه‌هاي شهري در تهران در سال 1397 آمده است اين مجمسه‌ها علاوه بر الزامات شرعي، فرهنگي و دوري از برهنگي، از لحاظ. موضوعي مضمون مادر بيشترين وجه هويتي را به خود اختصاص داده است كه از منظر اجتماعي، نموداري از پذيرش عام اين تصوير از زن در جامعه و از سوي ديگر جنبه تبليغاتي آن توسط سفارش‌دهندگان آثار مي‌باشد و ساير هويت‌ها و جنبه‌هاي مرتبط با زنان نظير جنبه‌هاي اجتماعي، همچون تصوير مفاخر و مشاهير زن ايراني كمتر مورد توجه هنرمندان و سفارش‌دهندگان قرار دارد.(1) اين مهم بيانگر آن است كه هويت مورد نظر جامعه شهري بيشتر روي نقش مادري زنان تمركز دارد در حالي كه زنان به دليل هويت انساني خود بستري از نقوش اجتماعي و فردي را با خود همراه دارند انان خواهران، همسران، انديشمندان، نويسندگان و هنرمندان و شهروندان اين شهر هستند كه قادرند فرصتي براي توسعه و نشاط فرهنگ و صنعت و هنر و .... كشور و شهرها باشند و جاي جاي شهر نيازمند آشنا‌سازي شهروندان با هويت و ماهيت كار آنها است .همچنان كه مجسمه محبوبه دانش چنين اثر ي را در بر دارد. به واقع چرا مجسمه‌هايي از مريم ميرزاخاني رياضيدان جهاني، سيمين دانشور، پروين اعتصامي، منيره گرجي وسپيده كاشاني و...... در شهر ديده نمي‌شود!؟
اصولا از آنجا كه مجسمه‌ها هويت‌بخش مكان و فضا هستند و به عنوان يك نماد همواره موجب اتفاقات نيك در يك شهر مي‌شوند نمادي براي شهر و ديار افراد مي‌شوند، از اين رو به‌كار‌گيري اين نمادها ظرفيت‌سازي براي هويت بخشي به شهر و شهروندان است تا بتواند همگرايي و همدلي بيشتري را ميان ساكنين شهر ايجاد كند .بهره‌گيري از نمادهاي بومي يكي ديگر از ظرفيت‌هاي ساخت مجسمه در شهرها است شايد بتوان سنندج را به عنوان شهري كه در ساخت اين نوع نمادها پيشتاز بوده مورد توجه قرار داد(2)
يكي از اين مجسمه‌ها تعلق به اولين زن تاريخ نويس، مستوره اردلان دارد، كه در نزديكي همان محلي كه وي در آنجا مي‌زيسته است، نصب كرده‌اند، محله «خانقاه». زن نمايانده شده در اين مجسمه، نه به خاطر زيبايي يا به خاطر تاكيد بر عنصر مادري، بلكه به خاطر كتابي كه در دست دارد و بسيار نمايان است، توجه هر بيننده‌اي را كه حتي هيچ اطلاعاتي از شخصيت وي را نداشته باشد به خود جلب مي‌كند. ديگر مجسمه، زني كوزه به دوش را نشان مي‌دهد، كه لباس كردي به تن دارد. معمولا شهرها از داشتن مجسمه‌هاي زنان به جز نقش مادري كه بسيار ارزشمند است محروم هستند لذا توجه مديريت شهري به اين مهم ضرورتي انكارناپذير است .برگزاري دو سالانه‌هاي مجسمه‌سازي در تهران يا سفارش مجسمه‌هايي كه برگرفته از هويت زن ايراني و گسترش نقش زنان در عرصه‌هاي هنري، فرهنگي، اجتماعي و سياسي و اقتصادي تلاش براي معرفي چهره‌هاي شاخص به مردم است؛ مردمي كه شهر مكان عبور و سكونت دايمي آنها است و اين مهم بستري براي تعامل بيشتر و آشنا شدن با مشاهير و الگوهاي موثر از زنان اين شهر فارغ از نقش مهم مادري است !
پاورقي…
1-https: //www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=509509
2- https: //vista.ir/w/a/21/6yvbh