قدمي براي نجات جان شهروندان برداشته نمي‌شود

گروه اجتماعي| طبق گزارش لحظه‌اي سامانه پايش كيفي هواي كشور، ديروز شاخص غلظت آلاينده‌ها از نوع ذرات معلق با قطر كمتر از 2.5 ميكرون در كلانشهر كرج با عدد 147 به بالاترين حد در مقايسه با 8 كلانشهر تبريز، تهران، مشهد، اهواز، شيراز، قم، كرمانشاه و اراك رسيد و كرج آلوده‌ترين كلانشهر كشور شد. شنبه هفته گذشته، شهر اهواز به علت غلظت بالاي ذرات معلق كمتر از 2.5 ميكرون با شاخص 154، آلوده‌ترين كلانشهر كشور شده بود. همچنين ديروز شاخص غلظت آلاينده ذرات معلق با قطر كمتر از 10 ميكرون در شهر سنندج به 322 رسيد كه هواي اين شهر را در وضعيت خطرناك قرار داد. 
طبق گزارش اين سامانه، ديروز غلظت آلاينده ذرات معلق با قطر كمتر از 2.5 ميكرون در شهرهاي اردكان با شاخص 151، بندر ماهشهر با شاخص 157، باغستان با شاخص 152، ملارد با شاخص 157، باقرشهر با شاخص 176، شهريار با شاخص 158 و پاكدشت با شاخص 161، كيفيت هواي اين شهرها را در وضعيت ناسالم براي تمام گروه‌ها قرار داد. طبق گزارشي كه عصر ديروز در سامانه شركت كنترل كيفيت هواي پايتخت منتشر شد هم، شاخص ذرات معلق با قطر كمتر از 2.5 ميكرون در پايتخت تا شامگاه ديروز به 88 كاهش يافت كه وضعيت هواي تهران را به سطح قابل قبول رساند. طبق اعلام اين سامانه، تهران در سال جاري فقط 2 روز هواي پاك داشته اما 138 روز با هواي قابل قبول، 97 روز با هواي ناسالم براي گروه‌هاي حساس و 14 روز با هواي ناسالم تا سطح خطرناك سپري كرده است. 
هشدارهاي بي‌فايده 
طي روزهاي گذشته هشدارهايي درباره تاثير جدي و جبران‌ناپذير آلودگي هوا بر سلامت ايراني‌ها منتشر شده است. 
مسعود يونسيان؛ استاد اپيدميولوژي دانشگاه علوم پزشكي تهران، در گفت‌وگو با خبرگزاري ايلنا هشدار داد كه به ازاي يك واحد آلودگي هوا، يك تعداد مشخص به مرگ افزوده مي‌شود به اين معنا كه وقتي 10 واحد به شاخص آلودگي هوا افزوده شود، تعداد مرگ را در همان 10 واحد ضرب مي‌كنيم.
اين استاد اپيدميولوژي البته ضمن هشدارهاي خود متذكر شده بود كه «مرگ‌هاي بر اثر آلودگي هوا را نمي‌توان به صورت مستقيم شناسايي كرد، چرا كه ما بر اساس يكسري محاسبات به اين تعداد رسيده‌ايم. وقتي در يك مزرعه داس برمي‌داريم تا گندم درو كنيم، معمولا دسته‌ها و خوشه‌هاي بلندتر و بزرگ‌تر درو مي‌شوند و خوشه‌هايي كه در سطحي پايين‌تر از داس ما قرار دارد درو نمي‌شوند. آلودگي هوا هم يك انسان جوان سالم و قبراق را نمي‌كشد اما موجب فوت زودرس مي‌شود. فرد مبتلاي بيماري زمينه‌اي قلبي و تنفسي اگر قرار بود كه مثلا تا 10 سال ديگر زنده باشد بر اثر آلودگي هوا مرگ او زودتر رخ خواهد داد. لذا افرادي بر اثر آلودگي هوا فوت مي‌كنند كه انتظار داشتيم در آينده نزديك فوت كنند و اكنون به دليل آلودگي هوا مرگ آنها جلو افتاده است. معمولا افرادي كه در مرز سلامت خود با بيماري قرار دارند، بيشتر احتمال دارد كه آلودگي هوا موجب مرگ آنها شود. همچنين معمولا افراد بالاي 64 سال به دليل كهولت سن بيماري‌هاي زمينه‌اي دارند كه انتظار داريم اين افراد هم از جمله قربانيان مرگ بر اثر آلودگي هوا باشند.»
چند روز پس از اين هشدارهاي يونسيان، محمدصادق حسنوند؛ رييس مركز تحقيقات آلودگي هوا دانشگاه علوم پزشكي تهران هم، نسبت ميان غلظت آلاينده‌هاي هوا با افزايش بيماري‌ها را تشريح كرد و ضمن ابراز نگراني از اينكه «غلظت آلايندگي ذرات معلق با قطر كمتر از 2.5 ميكرون در بيش از ۷۰ درصد روزهاي سال گذشته، فراتر از استانداردهاي جهاني بوده» در گفت‌وگو با خبرنگار ايلنا درباره نتايج برآورد اثرات منتسب به آلودگي هوا بر شهروندان در اين مركز تحقيقاتي گفت: «براساس آخرين برآوردهاي اين مركز، در سال 1400 در شهر تهران حدود ۴ هزار و ۵۰۰ مرگ منتسب به آلودگي هوا و به‌طور خاص؛ ذرات معلق با قطر كمتر از 2.5 ميكرون داشته‌ايم. بسياري از مطالعات نشان داده كه آلودگي هوا موجب بيماري‌هاي تنفسي، قلبي و عروقي، بروز ديابت و ايجاد بيماري‌هاي زمينه‌اي مي‌شود. مواجهه افراد با هواي آلوده موجب حساس‌تر شدن افراد به بيماري‌هايي مانند كرونا شده و ميزان مرگ افراد به دليل كرونا در مناطقي كه هواي آلوده‌تري داشته‌اند بيشتر بوده است. بيماران قلبي و عروقي، بيماران تنفسي، مادران باردار، كودكان زير ۵ سال و افراد بالاي ۶۰ سال، افراد داراي بيماري‌هاي زمينه‌اي و بيماران سندروم متابوليك يا افراد چاق هم به عنوان گروه‌هاي حساس، از افرادي هستند كه مواجهه با آلودگي هوا موجب تشديد بيماري در اين افراد خواهد شد. اگر يك روز نسبت به روز قبل ۵ ميكروگرم به غلظت آلاينده‌ها در هوا افزوده شود، ۱۵ تا ۲۰ درصد حملات آسم در افراد افزايش مي‌يابد. همچنين به ازاي افزايش هر ۵ ميكروگرم غلظت آلاينده‌ها، در يك بازه تاخيري ۴۸ساعته حدود ۱۲ درصد بر حملات قلبي و ساير مشكلات قلبي و عروقي افزوده مي‌شود.»
حسنوند همچنين درباره اثرات دي‌اكسيد گوگرد موجود در هواي آلوده بر سلامتي انسان‌ها گفت: «از سال ۱۳۸۵ ايستگاه‌هاي سنجش آلودگي در هواي تهران و برخي ديگر از كلانشهرهاي كشور، ميزان دي‌اكسيد گوگرد را نشان مي‌دهند. داده‌هاي ايستگاه‌ها در رابطه با دي‌اكسيد گوگرد از سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۳۹۰ يك روند ثابت بوده اما از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۹ غلظت دي‌اكسيد گوگرد يك روند كاهشي را نشان مي‌دهد كه دليل اين موضوع به كاهش تركيب گوگرد در سوخت‌ها بر مي‌گردد. از سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ دوباره ميزان دي‌اكسيد گوگرد در هوا به واسطه استفاده از سوخت مازوت در صنايع و نيروگاه‌ها، روند افزايشي داشته. دي‌اكسيد گوگرد توليدشده به صورت مستقيم مي‌تواند به دستگاه تنفسي افراد آسيب بزند يا در هوا با نيتروژن تركيب مي‌شود و ذرات‌ ريزي موسوم به ذرات ثانويه را تشكيل مي‌دهد كه اين ذرات ثانويه مي‌تواند وارد دستگاه گردش خون شده و موجب بيماري‌هاي تنفسي، قلبي و عروقي، مرگ و حتي سرطان شود.»
چندي قبل هم عباس شاهسوني؛ رييس گروه سلامت هوا و تغيير اقليم وزارت بهداشت در توضيح اثرات مواجهه با آلاينده ذرات معلق با قطر كمتر از 2.5 ميكرون در گفت‌وگو با ايسنا گفت: «در سال ۱۴۰۰ تعداد همه مرگ‌هاي منتسب به مواجهه طولاني مدت با ذرات معلق با قطر كمتر از 2.5 ميكرون بيش از ۸۷ درصد نسبت به سال ۱۳۹۹ افزايش يافته است.»
شاهسوني اين نتايج را مبتني بر آخرين مطالعه وزارت بهداشت در ايران در زمينه آلودگي هوا با عنوان «كمي‌سازي اثرات بهداشتي و اقتصادي منتسب به آلاينده ذرات معلق PM ۲.۵» اعلام كرد و در توضيح باقي نتايج اين مطالعه گفت: «اين مطالعه در سال 1400 و در ۲۷ شهر تهران، اهواز، مشهد، تبريز، شيراز، اصفهان، ايلام، ‌سنندج، همدان، خرم‌آباد، اراك، كرج، كرمانشاه، آبادان، شهركرد، يزد، اروميه، كرمان، قزوين، بيرجند، قم، ‌زابل، بجنورد، زنجان، بوشهر، اردبيل و زاهدان با جمعيت حدود ۳۵ ميليون نفر انجام شد. بر اساس اين مطالعه مشخص شد در سال ۱۴۰۰ ميانگين غلظت ذرات معلق با قطر كمتر از 2.5 ميكرون در ۲۷ شهر ذكر شده بيش از ۶ برابر رهنمود سازمان جهاني بهداشت (۵ميكروگرم در مترمكعب) و بيش از ۲.۵ برابر استاندارد ملي (۱۲ ميكروگرم در مترمكعب) است. همچنين در سال ۱۴۰۰ به‌طور ميانگين ۲۴۲ روز ميانگين غلظت روزانه ذرات معلق PM۲.۵ در ۲۷ شهر ذكر شده بالاتر از رهنمود روزانه سازمان جهاني بهداشت (۱۵ ميكروگرم در متر مكعب) بوده است. به استناد نتايج اين مطالعه، طي سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹ تعداد روزهاي داراي هواي خوب پنج درصد كاهش يافته و شهرهاي تهران، ‌مشهد، اهواز، اصفهان و كرج، كمتر از ۱۰ روز هواي خوب در سال ۱۴۰۰ داشتند.» 
شاهسوني در توضيح نتايج ديگري از اين مطالعه و درباره مرگ‌هاي منتسب به آلودگي هوا در سال ۱۴۰۰ گفته بود: «ميانگين تعداد مرگ منتسب به مواجهه طولاني‌مدت با ذرات معلق با قطر كمتر از 2.5 ميكرون در بزرگسالان بالاتر از ۳۰ سال در ۲۷ شهر مورد مطالعه ۲۰۸۳۷ نفر (در شهر تهران ۶۳۹۸ نفر) بوده و در حالي كه به‌طور ميانگين، مرگ كل منتسب به ذرات معلق در كشور برابر با ۱۲.۵۹ درصد است، آمار مرگ منتسب در شهرهايي نظير اهواز، تهران، زابل، كرج، اصفهان و دزفول به دليل درگيري با آلودگي هواي شهري و پديده گرد و غبار، بالاتر از ميانگين كشوري است. همچنين تعداد مرگ به علت بيماري‌هاي مزمن انسداد ريوي منتسب به مواجهه طولاني‌مدت با ذرات معلق با قطر كمتر از 2.5 ميكرون در سال ۱۴۰۰ در شهرهاي مورد مطالعه به‌طور ميانگين ۵۷۴ نفر (شهر تهران ۱۲۰ نفر) ميانگين تعداد مرگ به علت سرطان ريه در بزرگسالان بالاتر از ۳۰ سال به‌طور ميانگين ۵۱۳ نفر (در شهر تهران ۱۶۱ نفر) ميانگين تعداد مرگ ‌به علت بيماري‌هاي ايسكميك قلبي ۴۹۲۳ نفر (در شهر تهران ۱۳۲۲ نفر) تعداد مرگ به علت سكته مغزي منتسب به‌طور ميانگين ۱۹۷۲ نفر (۶۶۶ نفر) گزارش شده است.»
شاهسوني ضمن اعلام افزايش ۸۷ درصدي مرگ‌هاي منتسب به آلودگي هوا در سال۱۴۰۰ نسبت به سال 1399 گفت: «تعداد مرگ به علت بيماري‌هاي ايسكميك قلبي منتسب به مواجهه طولاني‌مدت با ذرات معلق با قطر كمتر از 2.5 ميكرون در سال ۱۴۰۰ بيش از ۱۵ درصد، تعداد مرگ به علت سكته مغزي بيش از ۱۳ درصد، تعداد مرگ به علت سرطان ريه بيش از ۷۲ درصد و تعداد مرگ به علت بيماري‌هاي مزمن انسداد ريوي بيش از ۱۰ درصد نسبت به سال ۱۳۹۹ افزايش يافته است.»
شاهسوني با استناد به نتايج اين مطالعه، مجموع هزينه مرتبط با مرگ ناشي از همه علل منتسب به ذرات معلق با قطر كمتر از 2.5 ميكرون را ۸.۱۷ ميليارد دلار (معادل ۲۲۷ هزار ميليارد تومان) برآورد و اعلام كرد كه ميزان خسارت هم نسبت به سال ۱۳۹۹ بيش از ۹۰ درصد افزايش يافته علاوه بر آنكه كل هزينه‌هاي مرتبط با مرگ ناشي از همه علل منتسب به ذرات معلق با قطر كمتر از 2.5 ميكرون (بيماري‌هاي ايسكميك قلبي، سكته مغزي، ‌سرطان ريه و بيماري‌هاي مزمن انسداد ريوي) در كشور در سال ۱۴۰۰ برابر با ۱۱.۳ ميليارد دلار (معادل ۳۱۴ هزار ميليارد تومان) برآورد شده علاوه بر آنكه بيشترين خسارت اقتصادي در كلانشهر تهران (۳.۴ ميليون دلار معادل ۹۴ هزار ميليارد تومان) برآورد شده بود.»
شاهسوني همچنين در اشاره به نتايج مطالعه‌اي درباره هزينه‌هاي اقتصادي مرگ‌هاي منتسب به آلودگي هوا در ۹ كلانشهر ديگر علاوه بر تهران كه آلودگي هواي بيشتري را تجربه مي‌كنند، توضيحاتي ارايه كرد و گفت: «براساس مطالعه‌اي كه انجام شده، در شهر اهواز تعداد كل مرگ‌هاي منتسب به ذرات معلق PM۲.۵ در بزرگسالان بالاتر از ۳۰ سال در سال ۱۴۰۰ به شكل ميانگين ۱۰۶۷ نفر، در شهر مشهد ۱۸۹۱ نفر، در شهر اصفهان ۱۶۶۴ نفر، در شهر تبريز ۱۳۱۶ نفر، در شهر شيراز ۹۵۲ نفر، در شهر كرج ۱۲۰۰ نفر، در شهر كرمانشاه ۹۶۶ نفر، در شهر قم ۷۹۲ نفر، در شهر اراك ۴۹۲ نفر بوده علاوه بر آنكه بالاترين ميانگين غلظت ذرات معلق PM۲.۵ در سال ۱۴۰۰ در شهر زابل و بيش از ۱۲ برابر رهنمود سازمان جهاني بهداشت گزارش شد كه به اين ترتيب، بيشترين تعداد روزهاي هواي خطرناك در سال ۱۴۰۰ مربوط به شهر زابل با ۱۵ روز بوده است.»
ديروز هم رييس پژوهشگاه غدد و متابوليسم دانشگاه علوم پزشكي تهران در گفت‌وگو با خبرنگار ايلنا هشدار داد كه آلودگي هوا تاثير مستقيم بر افزايش شيوع پوكي استخوان خواهد داشت. افشين استوار در اين گفت‌وگو اعلام كرده بود كه يكي از دلايل موثر در پوكي استخوان كمبود دريافت ويتامينD است و گفته بود: «اين ويتامين از دريافت نور خورشيد زير پوست تشكيل مي‌شود. وقتي به اندازه كافي مواجهه با نور خورشيد نداشته باشيم و به دلايلي همچون آلودگي هوا اين ميزان مواجهه كاهش پيدا كند، در واقع نور كافي دريافت نكرده‌ايم. سالانه نزديك ۱۷۲ هزار شكستگي ناشي از پوكي استخوان در كشور اتفاق مي‌افتد و حدود 4200 نفر نيز به دليل شكستگي جان خود را از دست مي‌دهند. نسبت قابل توجهي از مردم كمبود ويتامينD دارند و نتايج برخي مطالعات در مناطق شهري نشان داده كه بالاي ۸۰ درصد جمعيت اين كمبود را دارند. اكنون در مراحل پاياني انجام يك مطالعه كشوري هستيم اما نتايج مطالعات ديگري به ما نشان داد كه 42 درصد افراد بالاي ۶۰ سال (65 درصد بانوان و 25 درصد آقايان) پوكي استخوان داشتند.»