تركيه را دريابيم!
سيد عطاءالله مهاجراني
بعد از انتخابات روز شنبه ۲۴ ارديبهشت (۱۴ ماه مه)، اردوغان گرچه نتوانست اكثريت آرا را كسب كند و در دور نخست پيروز شود، اما همه قراين نشان مي‌دهد كه در دور دوم انتخابات در هفتم خرداد (۲۸ ماه مه)، احتمال پيروزي او از رقيبش نه تنها كمتر نيست، بلكه بيشتر است. سخنان او بعد از انتخابات، نشانه اعتماد به نفس بيشتري است. نكته مهمي كه در سخنان اردوغان ديده مي‌شود، تصوير تركيه‌اي است كه با همه دنيا دوست است و با همه رهبران جهان ارتباط دارد و در همه جاي جهان به دنبال منافع تركيه و رفاه ملت تركيه است، بديهي است كه اين سخن با كارنامه اردوغان و تركيه در سوريه و عراق مباينت آشكار دارد، اما هم‌اكنون كه هر دو پروژه تجزيه سوريه و عراق به شكست انجاميد، بديهي است كه اردوغان هم با رويكرد و ادبيات جديدي سخن بگويد. در اين مقاله مي‌خواهم فقط به يك نكته اشاره كنم كه اردوغان چگونه با رويكردي سنجيده تركيه را به جايگاهي با اهميت در اقتصاد و سياست جهان رسانيده است. به عنوان نمونه، در جنگ روسيه و اوكراين، با موضع سنجيده توانست منافع كشور و ملت تركيه را تامين كند. مي‌دانيم كه روسيه و اوكراين بزرگ‌ترين توليدكنندگان گندم جهان هستند. به لحاظ كيفيت گندم نيز به دليل حاصلخيزترين و مرغوب‌ترين اراضي كشاورزي، همان «چرنوزيوم» يا خاك سياه، كيفيت گندم اين دو كشور متفاوت است. جنگ روسيه و اوكراين موجب شد كه اختلال در صادرات گندم پيش آيد. تحريم‌هاي روسيه از سوي امريكا و غرب هم مزيد علت شد. در اين ميان تركيه، با استفاده از موقعيت جغرافيايي-سياسي بسيار مناسب، همكاري با سازمان ملل و روسيه و اوكراين وارد صحنه شد تا ابتكار صادرات گندم روسيه و اوكراين را در دست بگيرد. سياستي كه به «ابتكار صادرات غلات از درياي سياه» مشهور شد. در واقع تركيه بر نقطه‌اي دست گذاشت و در صحنه‌اي وارد شد كه نقطه تلاقي منفعت همگان يعني روسيه و اوكراين و اروپا بود.
اين ابتكار تركيه اخيرا براي دو ماه ديگر نيز تمديد شده است. وقتي كشتي‌هاي تركيه به بنادر اوكراين مي‌روند، تركيه با روسيه هماهنگ مي‌كند كه كشتي‌ها ايمن باشند و هدف حمله ارتش روسيه قرار نگيرند. از سوي ديگر در صادرات غلات روسيه به اروپا و آفريقا نيز تركيه نقش بازي مي‌كند. اين رويكرد، يعني استراتژي مبتني بر صلح و كسب منافع حداكثري براي تركيه، در بيست سال گذشته، چهره اقتصادي، صنعتي و كشاورزي و خدماتي و سياسي تركيه را به كلي دگرگون كرده است. در يك كلام اردوغان توانسته اقتصاد تركيه را در دو دهه تقريبا سه برابر كند. استانبول را به يكي از پررونق‌ترين و زيباترين شهرهاي جهان تبديل كند. جذب سرمايه خارجي به ارقام مهم و تعيين‌كننده‌اي در اقتصاد تركيه رسيده است. از سال ۱۹۷۳ تا ۲۰۰۲، مجموعه جذب سرمايه خارجي در تركيه ۱۵ ميليارد دلار و از ۲۰۰۳ تاكنون، تقريبا بيش از ۳۰۰ ميليارد دلار بوده است! اين سرمايه در صنعت ساختمان، انرژي و خدمات، رسانه و... صرف شده است. تعداد شركت‌ها با سرمايه خارجي در سال ۲۰۰۲، يعني ابتداي دوره اردوغان ۵۶۰۰ شركت بوده است، اكنون بيش از صد هزار شركت با سرمايه خارجي در تركيه فعالند كه چندين هزار شركت ايراني هستند! شركت‌هاي ايراني و اخيرا شركت‌هايي كه در حوزه علوم و تكنولوژي جديد فعاليت مي‌كنند، با تشويق و تدارك و برنامه‌ريزي به تركيه جذب مي‌شوند. واحد‌هاي صنعتي بخش خصوصي در ايران، با سرمايه‌گذاري بخش خصوصي تركيه، به رونق اقتصاد تركيه كمك مي‌كنند.
به عنوان نمونه دوستي از كارخانه‌اي نساجي در مشهد سخن مي‌گفت كه تمام توليدش را يك شركت ترك براي توليد پرده مي‌خرد، در تركيه محصول را اندكي تغيير مي‌دهد و بعد به عنوان توليد تركيه صادر مي‌شود. در واقع انرژي ارزان و مزد ارزان نسبت به تركيه، ارزش افزوده قابل توجهي براي شركت ترك كه جهان را مي‌شناسد و راه و رسم صادرات را مي‌داند و مشكلات بانكي و بيمه شركت‌هاي ايراني را ندارد، موجب سود قابل توجه مي‌شود. دو دهه پيش يكي از مقامات كه به ژاپن رفته بود، گفت: «ما مي‌خواهيم ژاپن اسلامي بشويم!» بسيار خوب نشديم، تركيه را دريابيم!