سنجش صلاحيت و رتبه‌بندي معلمان
علي‌اصغر فاني
در جامعه يك ميليوني فرهنگيان محترم، همگي داراي عملكرد يكساني نيستند و لازم است در يك دوره تناوب مثلا هر سه سال يكبار از عملكرد نيروي انساني اين بزرگ‌ترين دستگاه دولتي كشور يعني وزارت آموزش و پرورش، ارزيابي صورت پذيرد و متناسب با تلاش و اثربخشي همكاران فرهنگي پاداش، افزايش حقوق ويژه و احيانا توبيخ و كسر حقوق را اعمال كرد. به عبارت ديگر رتبه‌بندي معلمين صورت پذيرد. گروهي رتبه‌بندي را صرفا افزايش حقوق مي‌دانند و اعتقاد دارند كه هر از چندگاهي اقدامي در جهت افزايش حقوق صورت پذيرد تا گامي در جهت ترميم حقوق و جبران تورم برداشته شود. در حالي كه ضمن تاكيد و به اتكای قوانين موجود بايد حقوق كاركنان دولت متناسب با تورم افزايش يافته و رتبه‌بندي اقدامي براي نوعي تشويق براي معلميني است كه حتي فراتر از وظايف عادي در رشد و شكوفايي استعداد دانش‌آموزان عمل كرده و فرزندان ايران اسلامي را به خوبي تربيت مي‌كنند. معلميني كه از حقوق ناچيز خود و يا جلب كمك خيرين، درمان و حتي تغذيه دانش‌آموزان را پيگيري مي‌كنند. اميرالمومنين علي(ع) در بخشي از نامه 53 نهج‌البلاغه مي‌فرمايند: «ولايكونن المحسن والمسي و عندك بمنزله سواء» و نبايد نيکوكار و بدكار در نزد تو برابر باشند. حال كه به ضرورت رتبه‌بندي معلمان واقف شديم، پيش‌نيازها و الزامات آن را بررسي مي‌‌كنيم: ارزيابي حرفه‌اي معلمين، لازمه رتبه‌بندي، تعيين صلاحيت‌هاي حرفه‌اي معلمين است. بدون بررسي صلاحيت‌ها نمي‌توان معلمين را رتبه‌بندي كرد. اما تعيين شايستگي‌هاي معلمين به دو عامل ضوابط و معيارها و نظام مديريتي ارزيابي بستگي دارد:
1- ضوابط و معيارها: معيارها بايد با وظايف معلمي همبستگي داشته باشد. پيش‌بيني و گنجاندن ملاك‌هايي كه ارتباطي به وظايف معلمين ندارد، ما را از هدف رتبه‌بندي دور مي‌سازد. معيارها بايد با كاركردها و ساحت‌هاي 6گانه تربيت (تربيت اخلاقي و معنوي- تربيت اجتماعي و سياسي- تربيت حرفه‌اي و اقتصادي- تربيت بدني- تربيت زيباشناختي و تربيت علمي و فناورانه) سازگار باشد.
از سوي ديگر مثل همه معيارها بايد معين و قابل سنجش و اندازه‌گيري باشد.
2- نهاد ارزيابي‌كننده: اصولا ارزيابي عملكرد بايد به دور از توصيه و سفارش افراد ذي‌نفوذ صورت گيرد. بهتر است ارزيابي عملكرد نه توسط ادارات آموزش و پرورش بلكه توسط نهادي خارج از آموزش و پرورش و به دور از اعمال نفوذ و پذيرش سفارش صورت پذيرد. نهادهاي غيردولتي و مسووليت‌پذير مي‌توانند اين مهم را عهده‌دار شوند.
نهاد غيردولتي مي‌تواند از سازمان اداري و استخدامي براي ارزيابي بر اساس ضوابطي مجوز گرفته و عمل ارزيابي را انجام دهد. گزينه ديگري كه مي‌تواند ارزيابي معلمين را پيگيري كند، «سازمان نظام معلمي» است كه مانند سازمان نظام مهندسي يا سازمان نظام پزشكي و... يك سازمان عمومي غيردولتي هستند و رتبه مهندسين يا پزشكان را انجام مي‌دهند. سازمان نظام معلمي مي‌تواند به عنوان يك سازمان عمومي غيردولتي بازوي قوي براي آموزش و پرورش عمل كند كه در عين حال كه جلوي بزرگ‌تر شدن اندازه سازمان آموزش و پرورش را مي‌گيرد، مي‌تواند بخشي از امور جاري آموزش و پرورش را عهده‌دار باشد.
رتبه‌بندي كه در سال 1401 صورت گرفت نه‌تنها در تعيين ضوابط و معيارها، شرايط را رعايت نكرده بود بلكه در اجرا نيز با مشكلات جدي مواجه شد. دولت با هزينه بيش از 38 هزار ميليارد تومان نه تنها در معلمين انگيزه را تقويت نكرد، بلكه باعث كاهش انگيزه آنها شد. اميد است در بررسي شكواييه‌هاي معلمان با اصلاح فرايند رتبه‌بندي ضوابط به اجراي عدالت نزديك شويم.