گذري بر زندگي صادق آيينه‌وند
پدر علم تاريخ اسلام در ايران
هادي حيدري
صادق آيينه‌وند در سال 1330 در يكي از روستاهاي شهرستان تويسركان همدان به نام قلعه‌اميرخان متولد شد. تحصيلات ابتدايي را در زادگاه و دوران دبيرستان را كه آن زمان به دو بخش سيكل اول و سيكل دوم تقسيم مي‌شد، به ترتيب در اسدآباد همدان و در شهر همدان به پايان رسانيد. آن طور كه خود مي‌گويد از همان سال‌هاي دانش‌آموزي هدف نهايي‌اش آن بود كه استاد دانشگاه شود. اين خواست او زماني بود كه تمامي همكلاسي‌هايش مي‌خواستند درجه‌دار ارتش شوند. صادق آيينه‌وند كه همراهي و تشويق خانواده را پشتوانه خود داشت، از همان كودكي در كنار دروس ابتدايي يك سلسله دروس مكتبي را هم در كنار گلستان سعدي و حافظ و رستم‌‌نامه و كليله و دمنه مي‌خواند و از طريق ارتباطاتي كه با افراد روزنامه خوان داشت، با جهان فرهنگ و چهره‌هاي معروف آن مانند ملك الشعراي بهار، بديع‌الزمان فروزانفر، لطفعلي صورتگر، احمد بهمنيار و محمد معين آشنا شد و علاقه‌مند تا راه آنان را دنبال كند.
در سال 1351 در دانشگاه تهران پذيرفته شد و دوران كارشناسي و كارشناسي ارشد را در رشته زبان و ادبيات عربي در اين دانشگاه در سال 1358 به پايان برد. آيينه‌وند در كنار تحصيل به فعاليت‌هاي انقلابي نيز مي‌پرداخت. در دوران دانشگاه و در سال‌هاي منتهي به انقلاب اسلامي تلاش كرد با تاسيس كتابخانه‌اي با نام نون و القلم با همراهي دانشجويان همفكر فعاليت‌هاي انقلابي دانشجويان را سامان دهد. پس از پيروزي انقلاب براي كمك به استقرار نظام جديد در سازمان صداوسيما با عنوان نويسنده متن‌هاي راديو و تلويزيون مشغول كار شد. آيينه‌وند در سال 1358 ازدواج كرد كه حاصل اين وصلت سه فرزند دختر است. در سال 1361 به استخدام دانشگاه الزهرا(س) در آمد و به تدريس ادبيات عربي و تاريخ اسلام پرداخت. همزمان در همين سال به سمت رايزن فرهنگي جمهوري اسلامي در ايران در سوريه انتخاب شد. صادق آيينه‌وند دوره دكتراي خود را در دانشگاه القديس يوسف لبنان آغاز كرد و به سال 1366 مدرك دكتراي خود را از اين دانشگاه دريافت كرد.
در سال 1367 پس از بازگشت از سوريه از دانشگاه الزهرا(س) به دانشگاه تربيت مدرس منتقل و موسس و مدير گروه تاريخ اين دانشگاه شد. دكتر آيينه‌وند در همين سال رييس مركز سياست علمي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري شد. وي به مدت هشت سال رييس دانشكده علوم انساني دانشگاه تربيت مدرس بود. در سال 1368 مجله بين‌المللي علوم انساني جمهوري اسلامي ايران را به دو زبان عربي و انگليسي با كمك وزارت علوم تاسيس كرده و مدير مسوولي آن را بر عهده گرفت. در همين سال به پيشنهاد استاد علامه مرحوم دكتر سيد جعفر شهيدي تدريس درس تاريخ اسلام در دانشگاه‌هاي حوزه را در قم به عهده گرفت و در تاسيس گروه‌هاي تاريخ و رشته‌هاي مرتبط با آن در اين دانشگاه‌ها فعاليت چشمگيري داشت. مجله آفاق الحضاره الاسلاميه، مجله ديگري در موضوع تمدن اسلامي به زبان عربي است كه توسط او در پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي تاسيس شد و تا پايان سردبيري آن را بر عهده داشت. از مهم‌ترين ويژگي‌هاي دكتر آيينه‌وند تلاش براي نهادسازي پيرامون رشته‌هاي تاريخ بود. از فعاليت‌هاي علمي او گذشته از تاسيس و پيشنهاد رشته‌هاي تاريخ و مطالعات زنان در دانشگاه‌هاي كشور، مي‌توان از پيگيري براي تاسيس گروه انجمن علمي تاريخ اسلام و انجمن ايراني تاريخ و همكاري در راه‌اندازي انجمن ايراني تحول علوم انساني و انجمن ايراني مطالعات زنان ياد كرد.
آيينه‌وند در دوره اول تاسيس انجمن ايراني تاريخ به عنوان رييس هيات‌مديره و پس از تاسيس انجمن ايراني تاريخ اسلام به عضويت در هيات‌مديره انتخاب شد. وي دو دوره نيز عضو هيات‌مديره انجمن ايراني مطالعات زنان و همچنين عضو هيات‌مديره انجمن علوم انساني بود. وي همچنين عضو هيات موسس، مشاور عالي، عضو هيات علمي و مدير گروه سيره معصومين (ع) پژوهشكده تاريخ اسلام بود. دكتر آيينه‌وند براي ترويج آثار ماندگار در حوزه تاريخ و تمدن و خردورزي در سال 1389 نشر كتاب توت را راه‌اندازي كه در دوران فعاليت خود بيش از ده عنوان كتاب در اين موضوعات منتشر كرد. علاقه او به شعر و ادبيات سبب شد تا در دوران حيات متون و اشعار قابل توجهي از خود به يادگار گذارد. او از شعراي كلاسيك به اشعار مولوي و سعدي و از شاعران معاصر به مهدي اخوان ثالث، فريدون توللي و سهراب سپهري علاقه داشت. از دكتر صادق آيينه‌وند بيش از صد مقاله علمي در مجلات عربي و فارسي و افزون بر 35 جلد كتاب تاليف و ترجمه به جا مانده است. همچنين بيش از 30 پايان‌نامه دكترا و 75 پايان‌نامه كارشناسي‌ارشد را راهنمايي كرد. دكتر آيينه‌وند از عالمان برجسته اسلامي خارجي و داخلي و استادان مشهور تاريخ جهان اسلام اجازه روايت حديث و تاريخ داشت. او در سال 1373 به عنوان استاد نمونه كشوري انتخاب و در سال 1383 فرهيخته استان همدان شد. همچنين در سال 1385 به عنوان چهره ماندگار تاريخ انتخاب شد. آبان‌ماه سال 1390در پنجمين دوره جشنواره بين‌المللي فارابي از دكتر صادق آيينه‌وند به عنوان پيشكسوت علوم انساني تقدير به عمل آمد. در بهمن ماه 1390 بنياد ملي نخبگان صادق آيينه‌وند را شايسته دريافت جايزه جشنواره علامه طباطبايي ويژه استادان و محققان برجسته كشور شناخت. در گام آخر دكتر صادق آيينه‌وند از سوي وزير وقت علوم، تحقيقات و فناوري در دي‌ماه 1392 به عنوان رييس پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي منصوب شد كه تا پايان عمر اين مسووليت را برعهده داشت. زنده‌ياد دكتر صادق آيينه‌وند سرانجام در 17 ارديبهشت سال 1394 در سن 64 سالگي پس از يك عمر تلاش علمي و معرفتي و ابتلا به بيماري نارسايي خوني، در بيمارستان لاله تهران چشم از جهان فروبست.