يك سال از اعتراضات دي ماه 96 مي‌گذرد. گرچه اعتراضات سراسري كه قريب به 100 شهر درگير آن بودند تكرار نشد، اعتصاب‌ها و اعتراض‌هاي صنفي از كارگران تا معلمان و كاميون‌داران گهگاهي در برخي شهرها اتفاق افتاده است. با اين حال اغلب سياست‌ورزان و سياستگذاران در سالگرد اين اعتراضات ترجيح مي‌دهند كه نگاهي معطوف به اعتراضات دي ماه 96 داشته باشند كه البته گسترده‌تر و غيرصنفي بود. گرچه به نظر مي‌رسد عوامل ايجاد اين اعتراضات همچنان پابرجاست و اتفاقا در اعتراضات صنفي خود را نشان مي‌دهد اما آنچه بيش از هر چيز در جريان بررسي اعتراضات پيش چشم مسوولان فعلي و سابق مهم جلوه كرده «مدارا با معترضان» است؛ آنچه در صحبت‌هاي روز يكشنبه علي ربيعي هم به چشم مي‌خورد و روزنامه اعتماد در گزارشي زير عنوان «مداراي بزرگ» به آن پرداخت.
به فاصله يك روز بعد حسام‌الدين آشنا، مشاور حسن روحاني نيز در بخشي از گفت‌وگوي خود با ايسنا به اين موضوع پرداخته است. فارغ از مسووليت آشنا در مجموعه دولت و نزديكي او به حسن روحاني آنچه تحليل‌هاي آشنا را از يك عضو عادي كابينه متمايز مي‌كند، سابقه اطلاعاتي-امنيتي او است كه باعث شده با عينكي ديگر اعتراضات را بررسي كند و البته در لا‌به‌لاي گفت‌وگو اطلاعات جالبي از شيوه برخورد با معترضان با نگاهي رو به آينده ارايه كند؛ اتفاقي كه در گفت‌وگو با علي ربيعي كه او نيز سابقه‌اي مشابه آشنا دارد، رخ داد.
«تا وقتي كه نظام جمهوريت خود را حفظ كند، امكان سقوط ندارد و تا وقتي كه اسلاميت خود را حفظ كند، شايستگي بقا دارد.» آغاز كلام آشنا در مواجهه با سوالي در مورد مقايسه مطالبات امروز مردم كه منجر به اعتراض مي‌شود با مطالبات 40 سال پيش مردم است كه منجر به انقلاب اسلامي شد.
او معتقد است تا زماني كه مردم مي‌توانند اعتراض كنند و به خيابان‌ها بيايند و تا وقتي كه نمايندگان مردم در مجلس مي‌توانند وزرا را استيضاح كنند و از رييس‌جمهوري سوالات سخت بپرسند و مي‌توانند حين نطق رييس‌جمهوري حين ارايه بودجه جلوي تريبوني كه رييس‌جمهوري در حال سخنراني است، بيايند و اعتراض كنند، جمهوريت نظام ادامه خواهد داشت.
با عبور از بحث جمهوريت نظام و تلاش‌هاي براندازانه است كه ماجراي دي ماه 96 از سوي آشنا بازخواني مي‌شود. او معتقد است كه تحليل‌هاي متفاوتي درمورد اين اعتراضات وجود دارد. اما تحليل آشنا اين است كه «عده‌اي فكر كردند دولت روحاني را مي‌توان تضعيف كرد، ولي نظام را تضعيف نكرد، اما تجربه ۵ دي به بعد نشان داد كه تضعيف دولت و نظام در يك مسير است.» آشنا با تاكيد بر اينكه زمينه اعتراضات دي ماه متنوع است و جرقه‌هاي متنوعي هم دارد كه قابل پيگيري و مطالعه است به بخشي از اعتراضات دي ماه توجه دارد كه همه، چه بعد از اعتراضات دي ماه چه حين اعتراضات به آن اشاره كردند: «مدارا با معترضان.»
آشنا دي ماه ۹۶ را با خرداد ۸۸ مقايسه كرده و معتقد است كه دو نوع برخورد اتفاق افتاد و دو جور نتيجه گرفته شد. برخوردي كه به گفته آشنا حاصل تصميم «يك فرد» است كه «مسووليت را برعهده گرفته و جلوي اين كار گرفته شد.»
با اين حال آشنا در واكنش به اين يادآوري تكراري هميشگي نزديكان دولت كه حسن روحاني و مجموعه دولت از برخورد جدي با معترضان جلوگيري كردند، پاسخي متفاوت داده است.
او در واكنش به اينكه «پيش‌تر هم مطرح شده بود كه دولت با برخورد شديد مخالف بود و اين دولت بود كه نگذاشت برخوردها به سمت برخوردهاي سال ۸۸ برود» گفت: «بعيد است دولت‌ها جرات گرفتن چنين تصميمي را داشته باشند؛ يك شخص مسووليت اين موضوع را برعهده گرفت.»
در ادامه اين گفت‌وگو اما از شخصي كه مسووليت اين موضوع مهم را برعهده گرفته و از تكرار حوادث 88 جلوگيري كرده سخني به ميان نمي‌آيد و آشنا تنها توضيح داده كه براساس مصوبات ايجاد شده آمادگي برخوردي شديدتر با معترضان نسبت به سال 88 وجود داشته و البته دستگاه اطلاعاتي دولت هم از بروز اين اعتراضات اطلاع داشته و هم اطلاع داده بوده است.
فارغ از نوع برخورد با معترضان دي ماه 96، از همان سال تاكنون اين اعتراضات بارها با اعتراضات اجتماعي و معيشتي دهه 70 نيز مقايسه شده است. آشنا نيز در توضيح اين مقايسه گفت كه مشابهت‌ها و اختلاف‌هايي وجود دارد از اين جهت كه زمينه‌هاي اقتصادي هر دو يكسان است و زمينه‌هاي اجتماعي متفاوتي دارد؛ در واقع زمينه‌هاي اجتماعي 96 خيلي عميق‌تر و همان مسائل اجتماعي در دهه 70 است كه ديده نشده بود و در 96 تراكم پيدا كرد. البته آشنا باز هم با نقبي به گذشته نوع برخورد با معترضان در دو دوره 96 و دهه 70 را با يكديگر مقايسه كرده و معتقد است كه «سال ۹۶ نسبت به همه تاريخ جمهوري اسلامي اين برخورد پخته‌تر بود.»
آشنا دو پيش‌بيني در مورد اعتراضات دي ماه دارد كه به فرض مديريت نشدن آن ممكن بود رخ دهد؛ اول طرحي بود كه منجر به اسقاط دولت مي‌شد و دوم اگر طرحي وجود نداشت، مي‌توانست به زمين خوردن نظام منجر شود.
اما آنچه در ميان صحبت‌هاي آشنا جلب‌توجه مي‌كند پيش‌بيني او از 4 سال آينده است. آشنا معتقد است كه ما احتياج به اصلاح سيستم داريم به اين منظور كه بايد باور كنيم «همه چيز را همگان دانند»، بايد باور كنيم كه درباره مشكلات جدي با هم گفت‌وگوي معطوف به حل مساله داشته باشيم و اگر قبول كنيم كه بايد با هم گفت‌وگو كنيم و رابطه دولت و مردم را از بالا به پايين نبينيم خيلي چيزها تغيير مي‌كند.
او گفته كه «امروز راه‌حل مسائل دست جوانان است، علت آن هم بسيار روشن است؛ چراكه ديگر تعداد زيادي از مردان متولد دهه ۱۳۱۰ باقي نمانده‌اند و متولدين دهه 20 نيز دارند از دنيا مي‌روند؛ آقاي هاشمي‌شاهرودي كه اخيرا به رحمت خدا رفتند متولد سال ۱۳۲۷ و يكي از اميدها و سرمايه‌هاي آينده نظام بودند؛ اميدهاي آينده نظام چه در سطوح عالي نظام و چه در سطوح مديريتي ديگر تقريبا كارشان تمام است و ما قطعا يك پوست‌اندازي خيلي سنگين در سطح رهبران نظام و مديران عالي و سياستگذاران خواهيم داشت و تا ۴ سال ديگر به‌طور طبيعي بسياري از افرادي كه امروز مسووليت‌هاي خيلي بالايي دارند، يا نيستند يا اينكه كاملا ناتوان يا بازنشسته شده‌اند.»
صحبت‌هاي آشنا نشانه‌هاي واضحي در سطوح مديريتي كلان كشور دارد كه البته او نيز به آنها اشاره كرده است. حضور آيت‌الله آملي لاريجاني بر مسند رياست مجمع تشخيص مصلحت نظام كه تقريبا يك دهه از رييس سابق آن كوچك‌تر است يا گمانه‌هايي در مورد تغيير رياست شوراي نگهبان و واگذاري سكان اين نهاد نظارتي به روحاني جوان‌تر و البته انتصاب‌هاي جديد رهبري كه باعث تزريق روحانيون جوان‌تر و به قول آشنا كم‌سن و سال‌تر از دهه 20 شمسي شد، نشان مي‌دهد كه حاكميت قرار نيست تنها به خداحافظي با 1970 بازنشسته اكتفا كند و حتما تا چند سال آينده شاهد تغيير و تحولات عميق‌تري در رده مديريتي كلان كشور و رئوس آن خواهيم بود.