ميثم سليماني
در حالي كه ايالات متحده امريكا روز شنبه رسما اعلام كرد كه از معاهده سلاح‌هاي ميان‌برد با قابليت حمل كلاهك هسته‌اي خارج خواهد شد، روسيه نيز رسما اعلام كرد كه از اين معاهده خارج مي‌شود.
ولاديمير پوتين، رييس‌جمهوري روسيه روز گذشته اعلام كرد، اين معاهده را از سمت روسيه نيز به حالت تعليق در خواهد آورد. در حال حاضر روابط مسكو با غرب و به‌خصوص ايالات متحده بسيار متشنج است. در حال حاضر پرونده اوكراين و شبه جزيره كريمه و ادعاي دخالت روسيه در انتخابات رياست‌جمهوري ايالات متحده در سال 2016 و بحث اتهام ترور بيولوژيكي در بريتانيا به شدت روابط روسيه با غرب را تحت تاثير قرار داده است.
ايالات متحده روز جمعه رسما اعلام كرد كه طي 6 ماه از معاهده INF خارج خواهد شد، مگر اينكه مسكو رسما اعلام كند كه در اين توافق تخلف كرده است. اما نكته اينجاست كه هر دو كشور، ديگري را متهم به نقض اين معاهده مي‌كنند.
اما روسيه هم به نظر نمي‌رسد كه قصدي براي كوتاه آمدن از اين موضوع داشته باشد. پوتين در يك نشست با وزير امور خارجه و وزير دفاع روسيه گفت: شركاي امريكايي اعلام كرده‌اند كه مشاركت خود را در اين معاهده متوقف مي‌كنند و ما آن را نيز خاتمه مي‌دهيم.
پوتين اعلام كرد كه روسيه در راستاي ساخت موشك‌هاي جديد قدم برخواهد داشت كه اين موشك‌ها به شكل هايپرسونيك خواهد بود. رييس‌جمهوري روسيه همچنين عنوان كرده كه اگر ايالات متحده شروع به كارگذاشتن موشك در مناطق مورد توافق كند، روسيه نيز دست به اين اقدام خواهد زد.
پوتين همچنين گفت: ما چندين سال بارها و بارها و به‌طور مداوم در مذاكرات مساله خلع سلاح را مطرح كرديم تا در خصوص آن مذاكره‌اي جدي داشته باشيم؛ اما ديديم كه در چند سال گذشته همكاران از ابتكارات ما حمايت نكرده‌اند. پوتين همچنين در اين نشست اضطراري و حساس از وزراي خود خواست كه ديگر به دنبال مذاكره در زمينه مفاد پيمان INF و بحث در مورد ادعاي امريكا در راستاي نقض تعهدات مسكو نباشند.
اما فروپاشي اين توافق يك واكنش شديد را از سمت اروپا و چين به همراه داشت. كشورهاي اروپايي به شدت نگران فروپاشي اين معاهده هستند، زيرا اين اتفاق مي‌تواند منجر به يك مسابقه تسليحاتي جديد شود و اكنون اين احتمال وجود دارد كه امريكا موشك‌هاي اتمي خود را در اين قاره مستقر كند. چين نيز روز شنبه از ايالات متحده خواست تا اختلافات خود با روسيه را از طريق گفت‌وگو حل و فصل كند.
به گزارش رويترز، سرگئي لاوروف وزير امورخارجه روسيه در جريان ديدار با پوتين ايالات متحده را متهم به نقض INF و ساير معاهده‌هاي خلع سلاحي كرد. پوتين نيز در اين نشست تاكيد كرد كه روسيه نمي‌خواهد سلاح‌هاي خود را در اروپا و ساير مناطق به‌كار گيرد، مگر اينكه ايالات متحده اين كار را انجام دهد. همچنين پوتين تاكيد كرده كه قصد ندارد وارد يك رقابت تسليحاتي با ايالات متحده شود.
در حال حاضر اصلي‌ترين نگراني اين است كه يك طرف فرآيندي را براي رقابت تسليحاتي آغاز كند و طرف مقابل نيز حركتي متقابل انجام دهد.
ينس استولتنبرگ دبيركل ناتو نيز به بي‌بي‌سي درخصوص نسل جديد موشك‌هاي روسيه گفت: اينها موشك‌هاي كنترل از راه دور هستند كه شناسايي آنها بسيار سخت است و از توانايي حمل كلاهك هسته‌اي برخوردارند كه مي‌تواند شهرهاي مختلف اروپا را مورد هدف قرار دهد، قبل از اينكه هشدار صادر شود. بنابراين چنين اتفاقي مي‌تواند آستانه زمان حمله اتمي به اروپا را كاهش دهد و اين موضوع براي اروپا نگران‌كننده است.
اشاره دبيركل ناتو به موشك 9M729 است كه به‌‌شدت اروپايي‌ها را نگران كرده است. گفته مي‌شود رنج پرتابي اين موشك بين 500 تا 5500كيلومتر است كه منابع غربي آن را نقض معاهده INF مي‌دانند و روس‌ها اين موضوع را قبول ندارند.
پيمان موشك‌هاي كوتاه و ميان‌برد چيست؟
اين معاهده كه يكي از مهم‌ترين معاهدات كنترل تسليحاتي به حساب مي‌آيد، توسط رونالد ريگان رييس‌جمهور وقت ايالات متحده و ميخاييل گورباچف رهبر وقت اتحاد جماهير شوروي در سال 1987 به امضا رسيد. در آن دوره تمام موشك‌هاي هسته‌اي و غيرهسته‌اي كه با محدوده برد كوتاه متوسط بودند و از زمين شليك مي‌شدند، متوقف شد. در آن دوره نگراني امريكا و اروپا در مورد سيستم موشكي SS-20 شوروي بود كه حدود 5500 كيلومتر برد داشت. در طرف مقابل شوروي نيز به شدت نگران موشك‌هاي پرشينگ و كروز امريكايي در اروپا بود. طبق آمار تا سال 1991 نزديك به 2700موشك تخريب شد. هر دو كشور نيز مجاز به بازرسي تاسيسات يكديگر شدند.
اما اولين ضربه در خصوص پيمان‌هاي خلع سلاحي را ايالات متحده زد كه طي آن پيمان ضد موشكي بالستيك در سال 2002 را لغو كرد و ولاديمير پوتين نيز در سال 2007 عنوان كرد كه INF منافع روسيه را ناديده مي‌گيرد. اما در طول اين چند سال روند نشست‌هاي INF ادامه داشت و دوطرف تا حد زيادي به آن متعهد بودند اما به نظر مي‌رسد كه ايالات متحده از سال 2017 علاقه‌مند به رويكردي متفاوت در اين عرصه بود و قصد داشت تا توازن در اين زمينه را به نفع خود تغيير دهد و در نهايت روز شنبه اعلام كرد كه از اين معاهده خارج مي‌شود.
دولت بدون تعهد
واقعيت آن است كه معاهده INF توانست به بحران موشكي دهه 80 ميلادي در اروپا پايان داد، چرا كه موشك‌ها با يك فاصله 10 دقيقه‌اي مي‌توانستند يك نقطه از شوروي يا اروپا را هدف قرار دهند. در آن دوره شوروي و ايالات متحده مي‌توانستند در صورت هرگونه درگيري خسارات جبران‌ناپذيري را به يكديگر وارد كنند، اما در اين معاهده تنها موشك‌هاي زمين به زمين را در بر مي‌گرفت اما امريكا و شوروي مي‌توانستند از موشك‌هاي دريايي يعني تام هاواك امريكايي و كاليبر روسي استفاده كنند. هرچند كه كاربردهاي مشابهي با يكديگر داشتند. اما سوال اينجاست كه آيا روسيه در شرايطي قرار داشت كه معاهده را نقض كرده باشد؟ به نوشته نيويورك تايمز با توجه به اطلاعاتي كه در دولت اوباما ارايه شد، پس از بحران اوكراين در سال 2014 ايالات متحده بلافاصله روسيه را متهم به نقض اين معاهده كرد. اوباما اين موضوع را با نامه‌اي كتبي رسما به ولاديمير پوتين اعلام كرد اما به وي اطلاع داد كه مي‌خواهد اين موضوع از طريق گفت‌وگو حل و فصل شود. اما روس‌ها در آن زمان نيز اعلام كردند كه هيچ تخلفي انجام نداده‌اند. روسيه ماه گذشته نيز از موشكي كه مورد چالش طرف‌هاي غربي بود، رونمايي كرد تا نشان دهد كماكان به INF پايبند است و موردي را نقض نكرده است.
اما نكته جالب توجه در اين ماجرا تنها روسيه نيست. برخي كارشناسان معتقدند كه هدف اصلي ترامپ در اين ماجرا چين است. برخي كارشناسان عقيده داشتند INF دست ايالات متحده را در مقابله با چين بسته است، چرا كه چيني‌ها بدون هيچ تعهدي موشك‌هاي ميان‌برد خود را افزايش مي‌دهند و از آن به عنوان عامل بازدارنده استفاده مي‌كنند و به راحتي مي‌توانند در كمترين زمان منافع امريكا در شرق را هدف قرار دهند. از همين‌رو تيم ترامپ اين استدلال را ندارد كه وارد مذاكره با چين براي پيوستن به INF شوند، بلكه معتقدند بايد كل معاهده از بين برود تا با چين وارد يك رقابت جدي شوند و اين در حالي است كه امريكايي‌ها بدون در نظر گرفتن متحد اصلي خود يعني اروپا مانند خروج از برجام آنها را ناديده گرفتند و تنها در چارچوب منافعي كه هنوز به درستي تعريف نشده، عمل مي‌كنند.
فدريكا موگريني، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا هفته پيش در نشست وزراي دفاع اتحاديه اروپا در روماني عنوان كرد: اروپا به شدت از اين معاهده بهره‌مند شده است، اما ما همچنان اميدواريم كه راهي براي حفظ آن داشته باشيم تا به‌طور كامل آن را اجرايي كنيم.
واقعيت آن است كه INF و برجام هر دو از جمله توافق‌هايي بودند كه امنيت اروپا مهم‌ترين متحد امريكا را تامين مي‌كرد، اما اكنون امريكايي‌ها از هر دو آنها خارج شده‌اند. دو توافقي كه مي‌توانست اروپا را امن‌تر كند و آن را امن نگه دارد و معاهده INF در طول 32سال و برجام در طول 3سال گذشته توانست نتايج خود را به خوبي براي امنيت جهان و به‌خصوص براي اروپا نشان دهد و اكنون امريكا از هر دو آنها خارج شده است. مهم‌ترين حامي اروپا طي حدود يك قرن گذشته حالا تبديل به بزرگ‌ترين تهديد اروپا شده است و اين شرايط اروپايي‌ها را هر چه بيشتر به سمت استقلال براي تامين امنيت رويكرد مستقل از ايالات متحده سوق مي‌دهد.