اموالي كه به غارت رفت
محمود فاضلي
پس از پيروزي انقلاب اسلامي ميزان غارت اموال و مستغلات خاندان پهلوي از ملت ايران هميشه مورد توجه بوده است. شاه ايران خارج از كشور املاك بسياري داشت كه به عنوان نمونه مي‌توان به قصر قديمي معروف به كاخ گل سرخ در ژنو و قصر مجلل سنت‌موريتس سوييس اشاره كرد كه شاه زمستان‌ها را در آنجا مي‌گذراند. اخيرا سايت سوييسي swissinfo طي گزارشي به بررسي دارايي‌هاي شاه در سوييس پرداخته و نوشته است: «يك ماه پس از آن، دولت انقلابي كه جايگزين رژيم شاه شده بود به وزارت امور خارجه سوييس در برن اطلاع داده بود كه دارايي‌هاي شاه و خانواده وي توقيف شده و سوييس بايد از نقل و انتقال اين دارايي‌ها خودداري كند. رسانه‌ها نيز در خارج از ايران گزارش مي‌دادند كه شاه ميلياردها دلار پول را به سوييس انتقال داده است. سقوط رژيم شاه از اين نظر براي سوييس در زمان حساسي رخ مي‌داد زيرا از دو سال پيش از آن سوييس به خاطر اقدامات ساواك پليس مخفي شاه، در حال مذاكره بود و توصيه مي‌كرد ساواك پاره‌اي از كارهاي خود را متوقف سازد. درخواست براي توقيف دارايي‌هاي شاه در زماني رخ مي‌داد كه بحث زيادي در سوييس درباره سيستم شماره حساب‌هاي سري در بانك‌ها و سوءاستفاده از پول روساي كشورهاي خارجي در جريان بود و سوييس در زمينه پول ديكتاتورها در بانك‌هاي كشورش خيلي محتاط‌تر
عمل مي‌كرد.
دولت فدرال درخواست حكومت جديد ايران در زمينه توقيف پول‌هاي شاه در سوييس را رد كرده و توصيه كرد كه از طريق حقوقي-قضايي اين موضوع را دنبال كند. دولت جديد ايران مي‌بايست از طريق قضايي ثابت كند كه اين پول‌ها را شاه به‌طور غيرقانوني جمع‌آوري و از كشور خارج كرده تا بتوان دستور توقيف آنها را داد. مسوول اين موضوع در آن زمان وزير دادگستري سوييس بود. او همراه با گروهي از كارشناسان در پارلمان حاضر و استدلال‌هاي خود در اين زمينه را عرضه كرد، درنهايت باعث رد درخواست ايران شد. بانك مركزي سوييس در پايان سال 1978 اعلام كرد كه دارايي شاه در 25 بانك سوييس بالغ بر يك ميليارد فرانك است. مستغلات شاه در سوييس هم شامل يك ويلا در سنت‌موريتس به ارزش 1.5 ميليون فرانك و يك آپارتمان در همان محل به ارزش دو ميليون و 400 هزار فرانك و يك اقامتگاه در كنار درياي ژنو به ارزش سه ميليون فرانك بود. در تابستان سال 1968 معافيت مالياتي براي مستغلات شاه در سوييس هم اعمال شده بود.
شهر كوچك سنت‌موريتس واقع در جنوب شرقي سوييس با مناظرِ طبيعي زيبا يكي از مكان‌هاي گردشگري پرهزينه به‌شمار مي‌آيد و مقصد تفريحي بسياري از افراد برجسته سياسي و طبقات ثروتمند است. پس از حضور مداوم شاه و خانواده سلطنتي ايران در آنجا، به‌تدريج حضور وابستگان حكومت پهلوي در منطقه سنت‌موريتس به‌شدت افزايش يافت. از سال 1353 حضور شاه و خانواده‌اش در اين منطقه به‌تدريج كمرنگ شد. در اين زمان به دلايل امنيتي و خطرات موجود، شاه از رفتن به اين شهر امتناع و برنامه تفريحي زمستاني خود را لغو كرد. شايعاتي وجود داشت كه علت چنين تصميمي ترس از اقدامات تروريستي بوده است. بعد از انقلاب اسلامي و درحالي‌كه شاه و خانواده‌اش آواره و سرگردان بودند، تمايل به حضور در اين مكان را داشتند، اما با تماس تلفني اردشير زاهدي با وزارت خارجه سوييس، «آنها گفتند كه از پذيرش پناهندگان سياسي يا تبعيدي‌هاي تحت تعقيب، معذورند و نمي‌خواهند بي‌طرفي خود را
نقض كنند.»
مالكيت ويلاي سنت‌موريتس مدت‌ها پس از سرنگوني شاه مورد مشاجره بين دولت جديد ايران و سوييس بود. سران حكومت انقلابي ايران درصدد برآمدند اموال شاه را كه از دارايي‌هاي مردم ايران گردآوري شده بود، پس بگيرند، اما مقامات دولت سوييس اعلام كردند كه هرگونه اقدامي در اين زمينه بايد از طريق دادگاه سوييس انجام شود. در زماني كه نبرد حقوقي ميان حكومت انقلابي با خانواده سلطنتي بر سر ويلاي سوورتا، در سال‌هاي 1995-1980 ادامه داشت و مشخص نبود كه چه كسي مالكيتِ اصلي ويلا را در اختيار خواهد گرفت، ويلاي ياد شده از سوي سوييسي‌ها در اختيار «برلوسكوني» يكي از سياستمداران ثروتمند ايتاليايي قرار گرفت، اما در اواسط دهه 1990، دادگاه سوييس، اين ويلا را به وارثانِ آخرين شاه ايران واگذار كرد و آنان نيز
در حالي‌كه ارزش ويلا به 10 ميليون دلار رسيده بود، آن را به شخص ديگري فروختند.