مسووليتي كه در قبال نظامي داريم
علي‌اصغر محمدخاني
آثار نظامي‌گنجوي توانايي‌هاي منحصر‌به‌فردي دارد كه فراتر از مرزهاي فرهنگي‌اي مي‌رود كه آن را توليد كرده است و مي‌تواند با مخاطبان مختلف در جهان با سنجه‌ها و سليقه‌هاي متفاوت گفت‌وگو كند و بدين سبب است كه نظامي يكي از پنج سخن‌سراي بزرگ ايران و يكي از سرايندگان بزرگ ادبيات جهان است.
نظامي بزرگ‌ترين سراينده منظومه‌هاي عاشقانه است و شاعري ايران‌دوست و ايران‌ستاست و مروري بر آثاري كه در يك‌سال گذشته از نظامي و درباره او در ايران منتشر شده، نشان مي‌دهد كه نظامي‌پژوهي از نظر انتشار آثار بديع و تحليلي رشد مناسبي نداشته و آثاري كه منتشر مي‌شود، تكرار حرف‌هاي گذشتگان است. ضرورت دارد كه دانشگا‌ه‌ها و مراكز فرهنگي توجه بيشتري به گنجينه ادبي نظامي بكنند.
در سال ۹۷ مجموعا ۵۵ عنوان كتاب با شمارگان ۴۶هزار نسخه از نظامي و درباره نظامي منتشر شده كه ليلي‌ومجنون با ۱۵ بار انتشار و ۱۲۳۰۰نسخه و خسرو‌وشيرين با ۱۴ بار انتشار و شمارگان دوازده‌هزار نسخه با اقبال بيشتري روبه‌رو بوده است. پس از آن هفت‌پيكر ۹ بار در اين سال منتشر شده است. درباره انديشه و آراي نظامي نيز ۷ عنوان كتاب به چاپ رسيده است.
نظامي شاعري است كه شاعري را با اشعار كوتاه آغاز كرد و سپس در حدود چهل‌سالگي به منظومه‌سرايي پرداخت و از اين بابت به فردوسي شباهت دارد و بيش از همه از فردوسي و شاهنامه تاثير پذيرفته است، ولي پس از نظامي، سرايندگان بسياري در هند و ايران و تركيه به تقليد از منظومه‌هاي نظامي پرداخته‌اند از اميرخسرو دهلوي تا جامي، وحشي‌بافقي، مكتبي‌شيرازي، فضولي‌بغدادي و شاعران ديگر. كمتر شاعري در ادب فارسي مانند نظامي داريم كه اين تعداد مقلد داشته باشد و در ميان آثار شاعران پارسي‌گوي، منظومه‌هاي نظامي بيش از كتاب‌هاي ديگر سرمشق شاعران قرن‌هاي بعد شده و نظيره‌هاي بسياري براي آنها پديد آورده است. هنوز انديشه‌ها و حكمت نظامي به خوبي تبيين و تحليل نشده و در آثار نظامي حكمت و گرايش‌هاي فلسفي مشهود است و بي‌سبب نيست كه لقب حكيم گرفته است. ايران‌دوستي نظامي به همراه دين‌ورزي اوست همه آثارش سرشار از اشاره به اساطير و تاريخ و روايات كهن است كه هميشه با غرور و احترام از آن ياد مي‌كند و بدان مي‌بالد و توجه او به آموزه‌هاي ديني در تمام آثارش به ويژه ديباچه‌هاي او در خمسه، حكايت از ايمان عميق او به توحيد و ديانت اسلام و ارادت به پيامبر(ص) دارد و در آثارش بارها به اخلاق زهد و گوشه‌نشيني و شب‌زنده‌داري و روزه گرفتن و چله نشستن خود اشاره كرده است. با اينكه نظامي‌پژوهان جهان چون هلموت ريتر، يان ريپكا، برتلس، الساندرو بائوزاني، كريستوف بورگل، كارلو سكونه و پائولا اورساتي آثار نظامي را ترجمه و درباره او مقاله و كتاب نوشته‌اند، اما اين نظامي‌پژوهان بيشتر در آلمان، چك، روسيه، ايتاليا، فرانسه، انگليس و... به اين زبان‌ها اثر آفريده‌اند و آثار نظامي به بسياري از زبان‌ها ترجمه نشده و اميد است كه با تلاش ايران‌شناسان، دپارتمان‌هاي زبان در كشورهاي ديگر، رايزني‌هاي فرهنگي جمهوري اسلامي در ايران و مراكز ادبي و فرهنگي در سال‌هاي آتي، نظامي‌پژوهي رونق بيشتري در داخل و خارج از كشور داشته باشد. نامگذاري روزهايي براي بزرگداشت مفاخر ادبي و فلسفي و ديني در تقويم‌ها فقط براي افتخار كردن به اين بزرگان نيست، بلكه همه ما در برابر آثاري كه اين بزرگان آفريده‌اند، مسووليت داريم و به سهم خود بايد با ترويج انديشه‌ها و آثار شاعران و فيلسوفان و بزرگان، اداي ديني به اين بزرگان داشته باشيم و هنرمندان، نويسندگان، متفكران تاملي در معرفي نظامي با قالب‌هاي نوين و ابتكارات هنرمندانه داشته باشند.