وكيل اسوه
محمد جليليان
ساعت ١٥ روز سه‌شنبه 3/٢/1398 در صفحه مانيتور گوشي خبري ظاهر شد (استاد بهمن كشاورز درگذشت) تيتر خبر كافي بود كه فضاي مجازي سراسر كشور خصوصا جامعه حقوقدانان تا ساعت‌ها با آن درگير شد. استاد، وكيلي اسوه و وارسته، حقوقداني ژرف‌انديش و نكته‌دان، خطيبي كم‌گو و ماهر، انساني شريف و منزه، مديري صادق و منظم، صاحب قلمي رسا و شيوا، دانشمندي عميق و بزرگ، شخصيتي استثنايي و الگو بود. برخي انسان‌ها به خوبي مي‌درخشند و شعاع اثر‌بخشي آنان وسيع و عميق است؛ ژرف و پر‌محتوا هر چه به آنان بيشتر نزديك‌تر شوي عظمت و بلنداي روح و روان آنان بيشتر تجلي و نمايان مي‌شود؛ استاد كشاورز يكي از اين شخصيت‌هاي بي‌بديل و بي‌مثال است.
شخصيت استثنايي وي به‌گونه‌اي بود كه هر مخاطبي را به تكريم و تعظيم وا مي‌داشت.
استاد در عمر متوسط ٧٣ ساله كه نيم قرن آن به امر وكالت اشتغال داشت از زمره وكلاي حرفه‌اي بود كه به خوبي هنر و فن دفاع را آموخته بود و به زيبايي، ذوق سليم، دقائق فني، تسلط صنفي و مهارتي ستودني و جاودانه كتاب هنر دفاع در دادگاه‌ها (استراتژي و تاكتيك) را نگاشت و عملا نيز در دهه 70 يكي از مهم‌ترين پرونده‌هاي تاريخ ايران را در مقام دفاع مديريت كرد كه تا ماه‌ها سريال پر‌بيننده تلويزيون ايران شد.
حقوقدانان، وكلاي جوان و كارآموزان علاوه بر فراگيري علوم و فنون، قواعد حقوقي و امور وكالتي همواره به اسوه‌هاي علمي و عملي نياز دارند كه راه‌هاي پيمايش شده آنان فرا روي‌شان باشد؛ از اساتيد الگو‌پذير در دوره معاصر مي‌توان به مرحوم علي‌اكبر داور، مرحوم استاد ناصر كاتوزيان، استاد بهمن كشاورز، استاد سيد‌محمد هاشمي و... اشاره كرد.
در دوره وكالتم كه از سال ١٣٨٢ آغاز شده همواره استاد بهمن كشاورز اسوه عملي و الگو‌پذيري در كنار ساير اساتيد برايم بود؛ خاطرات فراوني در انبان ذهن خود از اين دانشمند فرهيخته دارم كه به ذكر اندكي مي‌پردازم:
١- در آبان ماه ١٣٩٧ كميسيون امور شوراهاي مجلس شوراي اسلامي در ارتباط با يكي از طرح‌هاي ملي از او و استاد محمد هاشمي دعوت داشت، لازم بود در ارتباط با طرح ملي مطروحه مستنداتي به دست وي برسانم پيامكي ارسال كردم بعد از دقايقي تماس برقرار شد و فرمودند منزل هستم و عازم مجلس مستندات را خانه بياور نشاني خيابان وصال شيرازي خيابان ايتاليا پلاك ٥٢ را ارسال كرد؛ تاخيري شد تا خود را به استاد رساندم؛ تعارفي براي خانه آمدن كرد عذرخواهي كردم؛ به عادت هميشگي دستي به شارب مرتب و هميشه منظم خود زد و گفت از چايي خانه خود را محروم كردي متواضعانه، فروتنانه روي سكوي سيماني داخل مجتمع نشست با دقت هميشگي خود مدارك و مستندات را بازبيني كرد بحث مختصري كرد و به منظور دفاع از منافع ملت عازم مجلس شوراي اسلامي شد.
روح بلندش در ديدگانم عظيم‌تر و شخصيت كم‌نظير انسانيش مسجل‌تر شد.
٢- مقاله‌اي حقوقي در روزنامه آرمان تحت عنوان از مصدق تا روحاني براي مورخ ١7/١٢/1395 در دست نشر داشتم به برخي مستندات آن دسترسي نداشتم كه استاد بايد صحت آن مستندات را تأييد مي‌كرد؛ در مورخ (1٥/١٢/9٥) تماسي با استاد حاصل و در محل اسكودا وي را ساعتي ديدم به حافظه سيال و تدقيق در ذكر تاريخ وقايع حقوقي و زمان‌سنجي‌هاي وي بيشتر پي بردم روح عظيم وي بيشتر بر من متجلي‌تر شد.
٣- در نيمه اول دهه ٨٠ حامل پيامي برايش بودم متواضعانه، صميمانه، محترمانه و صادقانه شنيد و عينا صاحب پيام و واسطه پيام را به جمع تصميم‌گيران بازگويه كرد كه حلاوت اين منش همچنان بر ذائقه‌ام جامانده است.
و.....
روح عظيم و بلندي داشت عظمت روح او قابل قياس با وكلا و حقوقدانان بزرگي به مانند مهاتما گاندي، نلسون ماندلا، محمد مصدق و... بود هر چند شعاع اين بزرگي و رادمنشي در ايران و حوزه حقوق محدود ماند.
خداي رحمان و رحيم او را بيامرزد و روح بلندش را با صالحين و ابرار محشور نمايد.