بهار، هوادار دولت مقتدر نخبگان
رضا مختاري‌اصفهاني
يكي از تصميمات پرحاشيه در زندگي ملكالشعراي بهار طرفداري او از قرارداد 1919 است.
او متهم بود از پولي كه براي اين قرارداد به وثوقالدوله پرداخت شده، سهمي دريافت كرده است.
اين حمايت را اما بايد از منظر اعتقاد بهار به دولت مقتدر نگريست. بنابراين طرفداري او از اين قرارداد وراي پولي كه گرفته بود، به نگاه او درباره دولت مقتدر بازميگشت. دولت مقتدري كه از نگاه بهار بايد توسط نخبگان و نه نظاميان تشكيل ميشد.
چه به اعتقاد او، دولت مقتدر نظاميان با خشونت و سركوب همراه است. بر مبناي همين نگاه بود كه اين اديب سياستمدار در كنار سيدحسن مدرس با پادشاهي رضاخان مخالفت كرد. جالب اينكه مدرس به جهت مقالات بهار در دفاع از آموزش نسوان با اعتبارنامه او در مجلس سوم مخالفت كرده بود.
در عين حال او به واسطه نگاه توسعهمداري كه داشت با برخي از سياستهاي متجددانه رضاشاه از جمله تاسيس دانشگاه تهران همراهي كرد. همين نگاه نخبهگرايانه هم سبب شد به دولتهاي حسن وثوق و احمد قوام نگاه مثبت داشته باشد و در دوره پس از شهريور 1320 سمت وزير فرهنگ در دولت قوام را به عهده داشت.
ملكالشعراي بهار چنين اعتقادي را در اثر تاريخي و سياسي خود كتاب «تاريخ مختصر احزاب سياسي در ايران» آورده است. كتابي كه پس از شهريور 1320 ابتدا در قالب مقالاتي به نگارش درآمد.
نكته مبهم در اين كتاب اما ارجاع و استناد بهار به يادداشتهاي «احمد شهريور» درباره كودتاي سوم اسفند 1299 است. كتابي كه نشاني از نسخه خطي يا چاپي آن وجود ندارد. دكتر عبدالحسين نوايي، استاد تاريخ و سندپژوه برجسته و از شاگردان بهار معتقد است چنين كتابي اصلا وجود ندارد و بهار چنين كتابي را جعل كرده تا از اين راه سخنان خود را بگويد. نگارنده نيز در جستوجوهايي كه براي يافتن اين كتاب داشتم، هيچ نسخه خطي يا چاپي از آن نيافتم. تنها نشان از اين كتاب در «تاريخ بيست ساله ايران» نوشته حسين مكي وجود دارد كه ادعاي دكتر نوايي در اين باره را تقويت ميكند.
بهار در كتاب «تاريخ مختصر احزاب سياسي در ايران» وعده مجلدات ديگر با موضوع سلطنت رضاشاه را داده بود، ولي اين كار هرگز انجام نشد. دكتر نوايي معتقد بود بهار اين قسمت را نوشت، اما محمدرضا شاه از او خواست آن را منتشر نكند.
از اين رو بهار يادداشتهاي خود را به حسين مكي داد و او در نگارش «تاريخ بيست ساله ايران» از اين نوشتهها استفاده كرد. اگر نگاهي به «تاريخ بيست ساله ايران» هم بيندازيم، متوجه ميشويم جلدهاي نخستين كه به اعتقاد دكتر نوايي از دستنوشتههاي بهار استفاده شده، بسيار دقيق است، اما جلدهاي متأخر كه اثر حسين مكي است، بيشتر گردآوري صورت مذاكرات مجلس و مطالب روزنامهها را دربرميگيرد.