تشكيل استان مُكران
ابراهيم باي‌سلامي
سواحل مُكران در جنوب شرقي ايران به سبب اتصال به اقيانوس از اهميت ژئوپولتيك و ژئواكونوميك ويژه‌اي برخوردار است. مُكران در طول سال‌هاي گذشته به عنوان يكي از مناطق مستعد توسعه ايران در نظر گرفته شده است. ضرورت دارد با برنامه‌اي راهبردي اين سواحل و به طور كلي جنوب شرقي ايران را از وضعيت ژئوپولتيك به سمت ايجاد موقعيتي ژئواكونوميك سوق دهيم و با يك راهبرد تخصصي اين گذار موقعيتي ميسر و قابل پيگيري است. خوشبختانه منابع طبيعي، فرهنگي و صنعتي متعددي خصوصا در كنار اقيانوس هند و خليج فارس در اين منطقه وجود دارد. بندر چابهار ظرفيت آن را دارد كه لنگرگاه، پورت و بارانداز وسيع جنوب شرقي ايران و كانون حمل‌ونقل بين‌المللي غرب آسيا باشد. از ديدگاه گردشگري جاذبه‌هاي طبيعي، تاريخي و فرهنگي متنوع و كمنظيري در منطقه مكران وجود دارد. اين سرزمين استعداد آن را دارد كه بخش قابل توجهي از جمعيت ايران را با فعاليت‌هاي اقتصادي و صنعتي سودآور به جنوب شرقي ايران جذب كند و در واقع تراكم جمعيتي منطقه را بالا ببرد و متوازن كند. در موقعيت كنوني سرزمين مكران فقير و مهاجرفرست است و با يك برنامه‌ريزي صحيح و ترسيم راهبردهاي مبتني بر تخصص و كارشناسي مي‌توان آن را به منطقه‌اي توسعه‌يافته و مهاجرپذير تبديل كرد. منطقه مكران از شرق هرمزگان تا مرز پاكستان امتداد دارد و در واقع اين ارتباط آبي و ورود به شاهراه‌هاي بين‌لمللي، اقيانوسي و دريايي وضعيت ممتازي به آن داده است كه بايد در برنامه‌ريزي‌ها مورد توجه قرار گيرد. سواحل بسيار زيبا، تالاب‌هاي كم نظير همچنين ديگر جاذبه‌هاي طبيعي مثل كوه‌هاي مريخي، تالاب ليپار، حيات وحش و لاك‌پشت‌هاي نادر در دنيا وضعيت طبيعي و اقليمي متفاوت با پوشش گياهي و درختاني مثل انجير معابد و بسياري از جاذبه‌هاي ديگر باعث شده كه...
اين منطقه پر از استعداد براي ايجاد مقاصد و جاذبه‌هاي گردشگري باشد. از نظر تنوع سواحل و متفاوت بودن سرزمين از هرمزگان تا پاكستان، قابليت سرمايهگذاريهاي متعدد در اين منطقه وجود دارد و اگر از آب‌هاي ساحلي استفاده شود، امكان توسعه و پيشرفت سريع ميسر است.
تراكم جمعيت در منطقه مكران 22 نفر در هر كيلومتر است. در حالي‌كه اين تراكم در استان‌هاي مركزي 800 نفر و در تهران 1800 نفر در كيلومتر است. در شورايي كه قرار است براي توسعه سواحل مكران تشكيل شود، نكته اساسي و ضروري بايد توجه به ارتقاي مديريت سياسي، اجتماعي و فرهنگي منطقه مكران باشد. اكنون مكران منطقه‌اي حاشيه‌اي در استان سيستان و بلوچستان به حساب مي‌آيد و با وجود تلاشهاي فراواني كه به ويژه مديريت اخير استان انجام داده، باز ظرفيت لازمي كه بايد از نظر سياسي و اجتماعي در منطقه لحاظ شود، وجود ندارد. ساختار سياسي و مديريتي در مكران بايد متفاوت شود تا تحولي معنادار و موثر تحقق يابد. پيشنهادي كه مي‌توان در اين ارتباط مطرح كرد، ارتقاي مديريت سياسي و اجتماعي منطقه با تشكيل استانداري مكران است. براي تحقق اهداف مشخص و كلان توسعه ملي در اين منطقه، ارتقاي سطح مديريت در منطقه ضرورت دارد. خوشبختانه اين موضوع الان حساسيت لازم را پيدا كرده است اما نبايد از ياد برد كه منطقه مكران هميشه با يك رويكرد نظامي- امنيتي از حضور نيروي دريايي و ارتش همراه بوده و براي مقاصد اقتصادي لازم است بيشتر به تثبيت موقعيت ژئواكونوميك آن پرداخته شود. بندر چابهار به عنوان تنها بندر اقيانوسي ايران كه اخيرا سرمايهگذاري خوبي در آن انجام شده، الان دارد آماده بارگيري ميشود و ارتقاي تشكيلاتي و ساختاري، اقتضاي آن است. با تشكيل استان مكران و تاسيس استانداري مستقل با ارتقاي مديريت سياسي و اجتماعي، سطح سياست‌گذاري و برنامه‌ريزي تعالي مي‌يابد. امور اقتصادي و اجتماعي منطقه در سطوح محلي، منطقه‌اي و ملي تعريف و پيگيري شود. در هيات دولت گفتمان توسعه استان مكران بيشتر جريان مي‌يابد. از سوي ديگر در ارتباط با نهادهاي مسلط در منطقه از جمله سپاه، ارتش و نيروهاي امنيتي و نيز در خصوص ارتباط با كشورهاي ديگر در سطوح بين‌المللي، يك استاندار مستقل مي‌تواند راهگشا باشد. ارتباط با هند، افغانستان و كشورهاي عربي و همه كساني كه به نوعي مي‌توانند از اين بندر استفاده كنند و در تعامل اقتصادي اجتماعي با اين بندر باشند از اموري است كه در صورت تشكيل استان مُكران بهتر و بيشتر محقق خواهد شد. از كارهاي زيرساختي كه لازم است براي مكران انجام شود، اتصال راه‌آهن به زاهدان است. اين پروژه سال‌هاي سال است كه معطل مانده. اگر بتوانيم ارتباط چابهار به زاهدان را به صورت ريلي برقرار كنيم، ارتباط ساير نقاط كشور هم با اين منطقه بيشتر و نيز كمبود ظرفيت در سيستم هواپيمايي و هوانوردي از طريق رشد خطوط ريلي جبران خواهد شد. ايجاد بزرگراه‌ها و جادهاي چند بانده براي حمل بار به شكل گسترده نيز ضرورت ديگري است كه بايد بين چابهار، زاهدان و كرمان اتفاق بيفتد و بتوانيم در آينده منطقه مكران را تبديل به يك قطب صنعتي، جمعيتي و آباد كنيم. مقايسه بين مكران در سواحل شمالي خليج فارس و كشورهاي عربي نشان مي‌دهد كه اين منطقه تا به حال در سطح كلان ملي از فقر نظري و ضعف تحليل براي توسعه رنج برده است. تشكيل شوراي توسعه مُكران مي‌تواند سرعت و دقت مبتني بر كارشناسي را افزايش دهد و سطح توسعه و رفاه منطقه را بالا ببرد. در صورت تشكيل استان مكران و انجام اين پيش‌نيازها و ايجاد زيرساخت‌هاي لازم، مُكران تبديل به يكي از مناطق ژئواكونوميك فعال ايران، منطقه و غرب آسيا خواهد شد.