گاوبانگي و حفاظت داوطلبانه
سهيل اولادزاده
نيمه شهريور تا نيمه مهر فصل گاوبانگي است؛زماني كه مرال‌هاي(گوزن‌هاي قرمز) نر با فريادهاي‌شان، ديگر نرها را به مبارزه مي‌طلبند و برترين‌ها موفق به جفت‌گيري و تشكيل حرمسرا مي‌شوند. اين بازه زماني يك ماهه، مرال‌ها به واسطه فريادهاي‌شان همچنين يافتن جفت نسبت به ساير ايام سال قابل مشاهده‌اند و همين موضوع شكارچيان را تشويق مي‌كند در جنگل‌هاي مازندران و گلستان بيشتر تردد داشته باشند.
آنها با تقليد صداي گوزن‌هاي نر كه گوكل ناميده مي‌شود، آنها را به سمت خود جلب مي‌كنند و با نزديك شدن گوزن، تير از تفنگ چكانده مي‌شود تا گوزني از معدود گوزن‌هاي جنگل‌هاي ايران كم شود. چند سالي است، فعالان محيط زيست از سراسر كشور نسبت به اين موضوع حساس شده و در مناطق مختلف در پارك ملي گلستان و ساير مناطق به ترتيب و با شيفت منظم اقدام به برپايي چادرهاي مراقبت مي‌كنند، اين موضوع سبب شد احساس امنيت شكارچيان كاهش يافته و نتوانند به سادگي حيات وحش منطقه و از جمله مرال‌ها را نشانه بگيرند و با دست خالي به خانه بازگردند. با اين حال با توجه به اهميت معيشت محلي‌ها در حفاظت از حيات وحش در يكي، دو ساله اخير راهكاري از سوي هواداران محيط زيست و گردشگري دنبال مي‌شود كه برگزاري تورهاي گاوبانگي در اين مناطق است. آنها تلاش مي‌كنند با جلب علاقه‌مندان حيات وحش به اين تورها و سپردن بخشي از كار به شكارچيان و راهنمايان محلي، آنها را از امر حفاظت منتفع كنند.
اين تورها از سوي گروه‌هاي مختلفي دنبال مي‌شوند؛ از كساني كه كاملا جنبه حفاظتي دارند و با كمترين مبلغ و تنها به شرط انتفاع جامعه محلي آنها را برگزار مي‌كنند تا كساني كه گوشه چشمي به منفعت اقتصادي حاصله از برگزاري اين تورها دارند. با توجه به اين جمع درهم برگزاركنندگان به نظر مي‌رسد چنانچه اين تورها كه تبليغ آنها را در شبكه‌هاي اجتماعي به وفور مي‌بينيم مديريت نشوند، مي‌توانند به چالش ديگري براي حيات وحش مناطق تبديل شده و استرس مضاعفي را به مرال‌ها وارد كنند. محدوده‌هاي نصب چادرها و حركت گروه‌ها تا حضور ماشين‌ها همگي از جمله مواردي است كه كارشناسان حيات وحش مي‌توانند در اجراي آن به محيط‌بانان كمك كرده و با همراهي هم، مدلي موفق از حفاظت به شرط معيشت را در ايران پياده كنند.
در نهايت بهتر اين است تا متوليان امر با استفاده از نظر كارشناسان مجرب برنامه و دستورالعملي را جهت برگزاري بهتر اين چادرها و ساماندهي برگزاركنندگان آنها تهيه و تدوين كنند تا اين برنامه حفاظتي تبديل به برنامه‌اي صرفا تفريحي جهت عكاسي از حيات همراه با ترساندن اين گونه ارزشمند نشود چراكه تجربه سال‌هاي اخير نشان داده بيشترين تعداد اين برنامه‌ها در مناطقي انجام مي‌شود كه هم از نظر حفاظت و تعداد نيروهاي محيط‌بان ضعفي ندارند و هم جمعيت خوبي از مرال‌ها در آنها زيست مي‌كنند اما ساير مناطق مستعد كه در اين فصل از گزند شكارچيان در امان نيستند و به صورت جزيره‌اي باقي مانده‌اند متاسفانه كمترين ميزان برنامه‌هاي مشاركتي را دارند.