ترامپيسم اروپايي
حسين ضيايي
زماني‌كه دونالد ترامپ به عنوان اولين «رييس‌جمهور آشفته» امريكايي، كاخ سفيد را به تسخير خود درآورد مهم‌ترين رهبران اروپايي به ويژه آنجلا مركل صدراعظم آلمان با حس مسوليت‌پذيري بين‌المللي و با اتخاذ «سياست مهار» به رويارويي با يكجانبه‌گرايي وي برخاستند. اما هفتاد و چهارمين اجلاس سازمان ملل شاهد يك اتفاق و رفتار نادر سياسي از سوي رهبران سه كشور اروپايي (انگليس، آلمان و فرانسه) در قبال ايران بود. اگرچه ماهيت و اهداف اوليه اين رفتار و ديدارها با رييس‌جمهور ايران در نگاه اول از سرشتي صلح‌جويانه بر‌خوردار بود اما در اصل اين رفتار يك «اشتباه استراتژيك» از يك «اروپاي خاكستري» و شكست خورده را به نمايش گذاشت؛نمايشي كه شباهت‌هاي زيادي به «مكتب ترامپيسم» امريكايي داشت. چرخش كامل و هم صدايي يكپارچه سه كشور اروپايي با كاخ سفيد در خصوص انجام مذاكرات تحت تحريم ايران با امريكا، درخواست «برجام جديد» و صدور بيانيه سه كشور اروپايي در خصوص آرامكو و متهم‌سازي ايران از جهات مختلف حائز اهميت است. شايد مهم‌ترين وجه اين رفتار ديپلماتيك، ارايه نمايي غير منتظره از بازگشت اروپا به دوران «وابستگي ابزاري» خود به كاخ سفيد در دوران جنگ سرد بود. به عبارت ديگر اين نمايش، نمايي از موضع يك اتحاديه قدرتمند حرفه‌اي و رو به استقلال از «امريكاي ترامپي» و يكجانبه‌گرا در عرصه تعاملات جهاني نبود. شايد بخشي از اين ضعف رفتاري به فقدان شناخت از درون ساختار قدرت سياسي ايران و مفاهيم قدرت در جمهوري اسلامي باز مي‌گردد؛ و بخشي ديگر ازآن نيز به افتادن اروپا به دام و «تله سياسي ترامپيسم» خودخواه و يكجانبه‌گرا در موضوع ايران بود. بي سبب نيست كه برخي از تحليلگران شرقي همراه با بدبيني، اروپا را «اسب ترواي كاخ سفيد» در درون جبهه چندجانبه‌گرايان تلقي مي‌كنند.
بدين‌ترتيب تا زماني‌كه اروپا نسبت به رفع ناتواني‌هاي ذاتي خود در برابر امريكا اقدام نكند نمي‌تواند توقع آن را داشته باشد كه جامعه جهاني براي اين اتحاديه، وزن، جايگاه و احترام خاصي در معاهدات و تعاملات چندجانبه در نظر بگيرد. اروپا زماني به جايگاه معتبر جهاني خواهد رفت كه هزينه آن را از جيب خودش بپردازد. داشتن «قدرت قرضي» و «اجاره‌اي» از ديگران به ويژه امريكا نمي‌تواند به اتحاديه اروپايي اعتبار لازم در تعاملات جهاني رابدهد.
«اشتباه استراتژيك» اروپا در برابر ايران در موضوع «برجام» و تكرار اشتباه در برابر چين در موضوع «هنك‌كنگ» و اشتباه در برابر روسيه در موضوع «اوكراين» عملا نظام چندجانبه‌گرايي روبه رشد و موفق را با بحران بي‌اعتمادي روبرو خواهد ساخت.
اين در حالي است كه اروپا با حضور كارآمد و صادقانه‌تر خود در نظام چندجانبه‌گرايي مي‌تواند با سلامت بيشتري از فرآيند رو به‌تزايد فروپاشي جايگاه غرب در عرصه جهاني دوري گزيند.