فراز و فرودهاي يك‌ساله هسته‌يي
يوسف مولايي
همه متفق‌القول هستند كه دولت يازدهم تلاش‌هاي زيادي در مسير حل پرونده هسته‌يي به كار گرفته و در اين حوزه موفقيت‌هاي زيادي را به دنبال داشته است. البته اينكه هنوز نتيجه‌يي در اين پرونده حاصل نشده را نمي‌توان شاخصي براي عدم دستيابي به نتيجه مطلوب دانست. اما آنچه حايز اهميت است اينكه دولت با اراده و تمام توان خود در مسير حل مشكل حركت كرده است. بزرگ‌ترين موفقيت دولت يازدهم در اين پرونده را بايد فضاي مساعدي دانست كه براي كاهش بدبيني و سوءظن نسبت به ايران حاكم كرده و اكنون طرف‌هاي مذاكره‌كننده متقاعد شده‌اند كه تيم مذاكره‌كننده ايراني با جديت به دنبال حل مشكل به شيوه برد - برد است كه تلاش‌ها و تكاپوهاي چند روزه تيم ديپلماسي كشور ما شاهدي بر اين مدعاست. شروع مذاكرات در سطح وزراي خارجه گروه 1+5 و وقت زيادي كه امريكايي‌ها به حل پرونده هسته‌يي ايران اختصاص داده‌اند گوياي اين واقعيت است كه طرف‌هاي مذاكره‌كننده به اين باور رسيده‌اند كه ايران در اين مذاكرات جدي بوده و مي‌خواهد به صورتي كه مقبول همگان باشد، پرونده را به سرانجام مطلوب برساند. هرچند طي يك سال گذشته از آغاز روند پرتنش مذاكرات هسته‌يي، گهگاه فراز و فرودهايي در مسير حل مذاكرات بين كشورهاي مذاكره‌كننده مشاهده شده، اما همگي ناشي از اين امر است كه در مذاكراتي با منشأ سياسي هر دولتي قصد دارد در مسير حفظ منافع ملي خود بيشترين امتيازها را به دست آورد. مواقعي بوده كه مذاكرات به شرايط سختي رسيده و طرفين احساس كردند كه ممكن است به نتيجه‌يي نرسند. هرچند تمديد مدت شش ماهه مذاكرات خود سرآغازي در فرودهاي حاصله در اين پرونده بوده اما در عين حال تحركات مجدد تيم‌هاي مذاكره‌كننده هسته‌يي حاكي از فرازهاي دوباره در اين پرونده است. فرازهايي كه حكايت از اين امر دارد كه اگر اين ظرفيت در مذاكرات وجود نداشته و طرفين اين اعتماد را به همديگر نداشتند تمديد نمي‌شد كه اين فراز همين حركت است. در روزهاي اخير نيز ميانجيگري عماني‌ها خيلي به تحرك بيشتر مذاكرات كمك كرده است. نامه‌هايي نيز از سوي امريكايي‌ها به ايران فرستاده شده تا بيشتر در مسير جلب اعتماد حركت كرده باشند. به هرحال روند در حركت مذاكرات نمي‌تواند فراز و فرودها را به‌درستي روشن كند. بحث‌هاي فني زيادي صورت گرفته و سفرهاي زيادي انجام گرفته كه همه و همه آن گواهي يك سال پرتنش و پرگفت‌وگويي را كه اين پرونده طي كرده تا به اين مرحله برسد، مي‌دهد. گذشت زمان يك سال و صرف وقت و انرژي از سوي طرفين مذاكره‌كننده به نوعي اين پرونده را بسيار پرهزينه ساخته است. بنابراين اعتباري كه طرفين براي آن هزينه كردند، بازگشت به گذشته را براي آنان غيرممكن ساخته است. مسير سختي كه تاكنون طي شده هيچ‌كدام از طرفين را مجاب نمي‌كند كه در آغاز سال ميلادي مساله هسته‌يي ايران را پرونده شكست خورده توصيف كنند. به هر حال براي عدم ثبت شكستي در كارنامه مذاكرات تلاش خواهد شد تا به صورت كلي و داخل عبارات قابل تفسير توافقي صورت بگيرد تا مسير براي ادامه راه بيشتر هموار شود و در عين حال چالش بر سر جزييات مربوط به توافقاتي كه انجام خواهد شد همچنان باقي خواهد ماند. اين فرصتي است كه طرفين به هيچ عنوان نمي‌خواهند آن را از دست دهند. بنابراين از ترس اينكه اين مذاكرات با شكست مواجه شود از هر روش منفي عدول كرده‌اند. اگر مي‌خواستند شكستي در كارنامه رقم بخورد نبايد به تحولات يك هفته اخير تن مي‌دادند. اما رسيدن به نتيجه مطلوب كه طرفين مذاكره كاملا راضي باشند و هركدام به هر يك از اهداف تعيين شده خود برسند مطمئنا امروز حاصل نخواهد شد. رفع تحريم‌ها به طور كلي و به رسميت شناختن غني‌سازي ايران در سطحي كه نياز كشور را تعريف كند تا بتواند در حوزه فني و علمي و پژوهشي خود غني‌سازي را ادامه دهد از اهداف تيم ديپلماسي ايران است. در سوي ديگر هم طرف مقابل انتظار دارند كه ايران غني‌سازي را تا حد پنج درصد كاهش داده و امكانات خود را به صورتي بهره‌برداري كند كه دغدغه كشورهاي مذاكره‌كننده خصوصا امريكا در مورد انحراف از مسير صلح آميز برطرف شود و يك روش دقيق‌تري براي فعاليت‌هاي ايران به اجرا گذاشته شود كه البته اين بحثي نيست كه ايران به راحتي آن را قبول كند. لذا نمي‌توان انتظار حل جزييات فني هسته‌يي را داشت. چارچوبي كه اگر طرفين گام‌هايي را براي اعتماد‌سازي بردارند و خروجي آن در موافقتنامه‌يي متجلي شود به صورت توافقي انجام خواهد گرفت كه ادبيات آن كلي خواهد بود تا تفسيرهايي در آينده بتواند متناسب با شرايط پيشرفت هسته‌يي به عمل آيد.