محروم از فرصت كودكي كردن
سهيل معيني
روز جهاني كودك، فرصتي است براي توجه به وضعيت زندگي جمعيت كثيري از جامعه جهاني كه اگر چه سازندگان جهان فردا هستند اما امروز نيازمند انواع حمايت‌ها مانند برخورداري از تغذيه سالم و مكفي، مراقبت‌هاي بهداشتي، دسترسي به امكانات تفريح و سرگرمي، ورزش و انواع آموزش هستند . اگر چه جهان امروز برخوردارتر و ثروتمندتر از هر زماني در تاريخ جهان است اما وضعيت زندگي اكثريت كودكان در آسيا، آفريقا و امريكاي لاتين مبين رنج، محروميت و تحمل تبعيض و سوءاستفاده‌هاي گسترده علني و نهاني از كودكان در اين مناطق وسيع جهان است. از وضعيت زندگي كودكان در مناطق جنگ‌زده چيزي نمي‌گويم كه گزارش‌هاي روزانه شبكه‌هاي خبري جهان حاكي از قرباني شدن هزاران تن از كودكان زير چرخ ماشين‌هاي جنگي و بي‌رحمي تبلور يافته در اين رويدادهاست. آمار حاكي از محروميت بيش از 600 ميليون كودك از تحصيل، اشتغال به كار صدها ميليون تن از كودكان كه به كارهاي سخت و زيان‌آور مي‌پردازند فقط استثناهايي در حاشيه زندگي جهاني نيست بلكه خود متن زندگي جمعيتي پرشمار از نونهالان امروز جهان است كه عملا در بطن كودكي و ناشي از عدم توزيع عادلانه ثروت يك شبه بزرگ شده و شانه‌هاي نحيف‌شان پذيراي مسووليتي است كه هنوز آمادگي تحمل آن را ندارند. در اين كارزار سياه فقر و محروميت تكليف كودكان داراي معلوليت روشن است. در روزگاري كه سرنوشت كودكان سالم بيگاري و تحمل استثمار و توليد ثروت با دست‌هاي كوچك است وضعيت زندگي كودكان داراي انواع معلوليت به‌ويژه در روستاها و مناطق حاشيه‌اي روشن است. البته بي‌اغراق قطعا وضعيت زندگي كودكان كشورمان حتي كودكان متحمل فقر و محروميت در مقايسه با بسياري از كشورهاي فقير جهان قابل مقايسه نيست. اما آنچه در آستانه روز جهاني كودك در كشورمان قابل بررسي است؛ يكي مقايسه وضعيت كودكان ايراني و در مورد بحث اين يادداشت كودكان داراي معلوليت با شرايطي است كه بايد داشته باشند و ديگر مقايسه تحولي است كه در وضعيت زندگي اين كودكان در مقايسه با گذشته‌شان زير تاثيرات قابل توجه انواع تحريم‌ها و كاهش منابع مالي نهادها و سازمان‌هاي متولي در اين حوزه رخ داده است. تا جايي كه به كودكان معلول برمي‌گردد فقدان آمار شفاف همچنان مهم‌ترين عامل عدم ترسيم تصويري واقعي از زندگي كودكان معلول به كشورمان است. فقدان آمارهاي مانند: جمعيت كودكان معلول كشور چقدر است؟ جمعيت كودكان معلول در حال تحصيل عددي حدود 150هزار كودك است اما اين ميزان كودكان در حال تحصيل چه درصدي از جمعيت كودكان معلول كشور را تشكيل مي‌دهند و به عبارتي چه ميزان از كودكان معلول كشورمان محروم از تحصيلند؟ دلايل اين محروميت چيست؟ وضعيت دسترسي كودكان داراي معلوليت كشورمان به امكانات ورزشي، فرهنگي و آموزش‌هاي فوق برنامه متناسب با وضعيت هر گروه معلوليتي چگونه است؟ به عنوان مثال آيا در زماني كه كودكان بينا به هزاران بازي رايانه‌اي و نيز بازي‌هاي فكري فيزيكي دسترسي دارند كودكان نابينا و كم‌بيناي ما به چه ميزان از اين بازي‌هاي متناسب با وضعيت بينايي‌شان دسترسي دارند؟ چند درصد وسايل بازي در پارك‌ها و زمين‌هاي بازي ويژه كودكان براي كودكان معلول حركتي ما قابل استفاده است؟ وضعيت دسترسي به اردوهاي تفريحي - فرهنگي در ايام تعطيل سال براي كودكان معلول چگونه است؟ وضعيت تحصيلي كودكان معلول در نظام آموزش عادي كشور مبين چه شرايطي است؟ آيا اين مدارس براي حضور كودكان معلول مناسب‌سازي شده‌اند؟ كادر آموزشي اين مدارس آموزش‌هاي تخصصي لازم را براي تعليم كودكان معلول ديده‌اند؟ متاسفانه اطلاعات حاكي از آن است كه حتي در دانشگاه فرهنگيان كشور كه عملا جايگزين مراكز تربيت معلم گذشته شده است آموزش‌هاي تخصصي لازم براي تربيت كادر آموزشي مدارس پذيراي كودكان معلول ارايه نمي‌شود. كمبود بودجه و منابع مالي موجب شده است كودكان معلول از وسايل كمك آموزشي نوين به‌ويژه تجهيزات اي تي سي محروم باشند. آموزش پيش از دبستان كودكان معلول با كمبودهاي فاحش ناشي از عدم توجه و برنامه‌ريزي مناسب سازمان‌هاي متولي و به ويژه عدم هماهنگي‌هاي ميان سازماني در اين بخش رنج مي‌برند. در يك كلام بررسي وضعيت زندگي كودكان معلول كشورمان مبين محروميت مضاعف آنان در مقايسه با كودكان غير معلول در همه عرصه‌ها است. آنچه در اين ميان بايد مورد توجه قرار گيرد فشار تمام اين محروميت‌ها به خانوده كودكان معلول است كه مجبورند كمبود منابع و عدم برنامه‌ريزي علمي سازمان‌هاي متولي را خود به دوش بكشند. نتيجه اين انتقال فشار مشخص است هزينه‌هاي كمرشكن تامين وسايل كمك آموزشي، توانبخشي كودكان معلول، جبران كمبود كادر مراكز آموزشي كودكان معلول از طريق جذب معلولان خصوصي بخشي از اين تصوير ناخوشايند است با اين توضيح كه اولا بسياري از خانواده‌هاي كودكان معلول بضاعت مالي جبران ضعف خدمات سازمان‌هاي دولتي را ندارند و ثانيا در فقدان امكانات آموزشي و پرورشي متناسب با كودكان معلول حتي پول راهگشا نيست.