اروپا در مسير فروپاشي اعتماد
علي‌اكبر فرازي
سرانجام بعد از برداشته شدن گام چهارم تقابلي جمهوري اسلامي ايران در چارچوب برجام بيانيه‌اي از سوي 3 كشور اروپايي صادر شد كه ضمن ابراز ناخرسندي از اقدامات ايران، تهديد كرده‌اند كه چنانچه گام‌هاي هسته‌اي ايران ادامه پيدا كند و ايران از اجراي تعهدات برجامي خود بكاهد، گزينه‌هايي از جمله مكانيسم حل اختلاف در برجام را كليد خواهند زد كه در نتيجه آن ممكن است، تحريم‌هاي اتحاديه اروپا و شوراي امنيت سازمان ملل متحد عليه ايران از سر گرفته شود. با وجود لحن جدي و تهديدآميز اين بيانيه به نظر مي‌رسد كه اروپايي‌ها همچنان مسير رايزني‌هاي ديپلماتيك و گفت‌وگو را باز گذاشته‌اند و هنوز اميدوارند كه از مسيرهاي جاري امكان حل اختلافات وجود داشته باشد. در عين حال اينكه بيانيه 3 كشور اروپايي بلافاصله بعد از جلسه وزراي خارجه اتحاديه اروپا صادر شد، نشان مي‌دهد كه چنين بيانيه تند و تهديدآميزي، راي اجماعي همه كشورهاي عضو را نداشته است تا بتواند به عنوان بيانيه جمعي و با امضاي اتحاديه اروپا صادر شود. اين نكته هم جاي اميدواري باقي مي‌گذارد كه اين مانور 3 كشور اروپايي طرف برجام همچنان جاي بازي و حركت‌هاي ديپلماسي را باز مي‌گذارد و يك تهديد بلافاصله و فوري نيست. جمهوري اسلامي ايران، اقدامات تقابلي در چارچوب برجام را حق طبيعي خودش در شرايط عدم اجراي كامل تعهدات طرف‌هاي باقي مانده در برجام مي‌بيند اما اتحاديه اروپا كاهش تعهدات برجام را يك خطر بالقوه براي خودش مي‌داند و به لحاظ امنيتي اين مسير را در راستاي منافع خودش ارزيابي نمي‌كند. چيزي كه بايد مدنظر قرار داد اين است كه اتحاديه اروپا فراموش كرده كه از زمان خروج امريكا از برجام تاكنون به هيچ يك از تعهدات اقتصادي، وعده‌ها و قول‌هايي كه داده‌اند، عمل نكرده‌اند. اروپايي‌ها به جاي اقدام عملي از يك طرف به گفتاردرماني ادامه داده‌اند و از طرف ديگر وقتي خطرات و مضار كاهش تعهدات برجامي ايراني را مورد اشاره قرار مي‌دهند، فراموش مي‌كنند نقش امريكا، متحد خودشان را در عهدشكني آغاز اين تحولات روشن كنند. اينكه امريكا را بدون توجه به نقش مشخص در پيمان‌شكني و مانع‌تراشي با جمهوري اسلامي ايران در يك كفه ترازو بگذارند و ادعا كنند كه اين مسير به نفع دنيا نيست به اين معني است كه بدون توجه به واقعيت‌هاي ميداني و روند تحولات و بدون در نظر گرفتن منافع طرفي كه بيشتر مضرات را از خروج امريكا از برجام ديده است فقط منافع يكجانبه خود را در اين توافق مدنظر قرار مي‌دهند و...
حاضر نيستند، كوچك‌ترين هزينه‌اي براي دستاوردهاي حاصل از برجام بپردازند. جمهوري اسلامي ايران با اين شعار وارد برجام شد كه برجام بازي برد- برد براي همه طرف‌ها باشد. اما اگر قرار باشد كه بقيه طرف‌ها فقط منافع حاصل از اجراي برجام را برداشت كنند و جمهوري اسلامي ايران فقط تعهدات آن را بر دوش بكشد، طبيعي است كاهش تعهدات برجامي اولين قدمي است كه ايران بردارد. جمهوري اسلامي ايران بارها اعلام كرده كه در صورت اجراي تعهدات از سوي بقيه ايران هم راه بازگشت را باز گذاشته است. ايران به هيچ‌وجه دنبال افزايش تشنج در روابط خودش با ديگر كشورها به ويژه با كشورهاي عضو اتحاديه اروپا نيست. اروپا بايد دست‌كم اقداماتي عملي جهت اعتمادسازي انجام دهد و نمونه‌اي از اقداماتي را كه مي‌تواند باعث ايجاد اطمينان خاطر ايران شود را اجرا كند و براي بازسازي اعتمادي كه باعث توافق برجام شد، تلاش كند. بايد باز هم تاكيد كرد كه ايران خواهان تشنج در روابط خود با طرف‌هاي اروپايي نيست و علاقه‌مند به حل و فصل منطقي و ديپلماتيك اين مسائل است، اين اروپايي‌ها هستند كه تاكنون گام‌هاي عملي قابل اعتنا براي جلب اعتماد برنداشته‌اند. ايران تلاش مي‌كند از منافع ملي خودش در چارچوب قواعد، قوانين و نرم‌هاي بين‌المللي دفاع كند و حتي گام‌هايي كه تاكنون در چارچوب كاهش تعهدات برجامي برداشته شده نه تنها بر اساس حق مصرح ايران در اين توافق است بلكه هيچ قانون و تعهد بين‌المللي ايران را نقض نمي‌كند و در مرزهاي معاهدات بين‌المللي از جمله ان‌پي‌تي و حتي پروتكل‌هاي الحاقي آن انجام شده كه ايران آن را پذيرفته است. اگر اروپايي‌ها احساس خوشايندي نسبت به اين قضيه ندارند، بهتر است كارنامه يك سال و نيم گذشته خودشان را مرور كنند و ببينند كه تاكنون اقدام مثبت و سازنده‌اي در قبال اجراي تعهدات برجامي‌شان مقابل ايران انجام نداده‌اند و در اجراي وعده‌ها و تعهدات تعلل كرده‌اند.