خسارتهاي سوانح طبيعي
مهدي زارع
ايران ما طي تاريخ همواره در معرض مخاطرات و سوانح طبيعي بوده و خسارتهاي گوناگوني ديده و هر سال مي‌بيند. طبيعي است كه مهــم‌تــرين خسارت تلفات انساني و سپس خسارتهاي زير ساختي و تجهيزات است.
زلزله طي ٩٠ سال منتهي به سال 1398 حدود ٩١٠٠٠ كشته (سالي حدود 1000كشته به‌طور متوسط) و سيل طي 68سال منتهي به سال 98 حدود 16000 كشته (سالي حدود 235 كشته) برجا گذاشته است. مساحت مزارع آسيب ديده در سيل‌هاي 68 سال اخير حداقل 4.5 ميليون هكتار برآورد مي‌شود. خسارت مالي سوانح طبيعي در سال حدود 3 ميليارد دلار است، كه حدود 1.4 ميليارد دلار از آن به خسارتهاي مستقيم از خشكسالي مربوط است. يك برآورد اخير ما نشان مي‌دهد كه در يك زلزله شديد (با بزرگاي شش به بالا) كه در محيط شهري تهران رخ دهد، ميزان خسارت مالي وارده به تهران حدود 330 ميليارد دلار خواهد بود. اين خسارت برابر با يك‌سال توليد ناخالص داخلي ايران درسال جاري است. همچنين در صورت وقوع يك سيلاب واريزه‌اي وسيع در تهران كه با زمين‌لغزشي بزرگ بخشي از شهر را درگير كند، برآورد مي‌شود كه حدود 50 ميليارد دلار به شهر تهران خسارت وارد شود.
كشور ما گرفتار سانحه مهم انساني به نام تصادفات رانندگي است.در ايران طي 10 سال منتهي به سال 1397، حدود سالي 16000 نفر در تصادفات رانندگي كشته شده‌اند و سالانه حدود 750 هزار نفر مجروح تصادف به بيمارستان‌ها منتقل مي‌شوند. (عمده اين آمار به تصادفات جاده‌اي مربوط است) . خودرو‌هاي گروه پرايد و پژو 405 بيشترين آسيب را در اين تصادفات ديده‌اند، و عامل حدود 80 درصد تصادفات انساني است. از اين تعداد حدود 350 هزار نفر دچار مصدوميت شديد و حدود 50 هزار نفر دچار معلوليت مي‌شوند. آمار پليس راهنمايي و رانندگي نشان مي‌دهد كه در سال 98 حدود 21 ميليون خودرو در ايران شماره گذاري شده كه حدود 4ميليون از آنها در شهر تهران هستند. تعداد موتوسيكلت‌هايي كه در شهر تهران وجود دارد، 3ميليون دستگاه است . وسعت كل معابر تهران حدود 3000 كيلومتر است به نحوي كه تعداد خودروها 8 برابر ظرفيت معابر است. در كشور آلمان سالانه حدود ۳۶۰۰ نفر جان خود را در تصادفات از دست مي‌دهند و ۲۵ هزار نفر مجروح مي‌شوند كه از اين تعداد حدود ۲۵۰۰ نفر دچار معلوليت دايمي مي‌شوند. اين در حالي است كه در آلمان حدود 100 ميليون اتومبيل وجود دارد. جمعيت ايران و آلمان در سال جاري برابر (حدود 83 ميليون نفر) برآورد شده است. بين سال‌هاي 1383 تا 1391 حدود 61 درصد تلفات ناشي از تصادفات در جاده‌هاي برون‌شهري اتفاق افتاده است. بيش از 66 درصد رانندگان در تصادفات مناطق برون شهري جان خود را از دست داده‌اند. گروه سني 30 تا 39 سال بيشترين ميزان متوفيات ناشي از حوادث ترافيكي را تشكيل مي‌دهند. بيش از 70 درصد متوفيات حوادث ترافيكي افراد با سطح سواد پايين بوده‌اند (بي‌سواد، ابتدايي و راهنمايي). بيشترين ميزان كشته‌شدگان حوادث ترافيكي كشور داراي شغل آزاد بوده‌اند (28 درصد) . همچنين بيش از 39 درصد متوفيات حوادث ترافيكي كشور در اين سال‌ها عابرين پياده بوده‌اند. بر همين اساسا مي‌توان برآورد كرد كه كل تلفات تصادفات در جاده‌هاي بين شهري و در داخل شهر‌ها حدود 26000 كشته در سال و حدود يك ميليون نفر مصدوم در سال، باشد. ما ايراني‌ها يك پنجم آلماني‌ها خودرو داريم و حدود 8 برابر آلماني‌ها در سال در تصادفات رانندگي كشته مي‌دهيم!
تلفات ناشي از آلودگي هوا در كل كشور در سال هنوز برآورد نشده، ولي برآورد‌هاي اوليه از تلفات آلودگي هواي تهران نشان مي‌دهد كه در سال حداقل 10 هزار تهراني مستقيما در اثر عوارض ناشي از آلودگي هوا فوت مي‌كنند.
اين آمارها نشان مي‌دهد كه كشور ما در برابر سوانح طبيعي و انساني بسيار آسيب‌پذير است. چنين آسيب‌هايي علاوه به صدمات جبران‌ناپذير، بخش مهمي از سرمايه‌هاي انساني و اقتصادي ما را سالانه از بين مي‌برد. بررسي گزارش‌هايي كه به آمار فوق انجاميده‌اند، نشان مي‌دهد كه فقط با ملاحظات پيشگيرانه مي‌توان بين 5 تا 10 برابر از ميزان خسارتهاي جاني و مالي در سوانح طبيعي و انساني ياد شده در فوق كاست. ضمن اينكه موارد ياد شده در فوق تنها سوانح آسيب‌زننده به كشور ما نيستند. اگر بر اساس برنامه‌ريزي علمي و اجراي اين برنامه‌ها عمل نكنيم، ميزان خسارت‌ها با افزايش جمعيت و افزايش تعداد خودروها به تدريج افزايش نيز مي‌يايبد. واقعيت را نه مي‌توان فراموش كرد و نه مي‌توان با انعكاس آنها از سر ستيز درآمد، با واقعيت‌ها بايد با روش علمي مواجه شويم و به تدريج از ريسك ناشي از سوانح در كشور بكاهيم.