ريسك سيستماتيك بورس
حسين خواجويي
واكنش روز شنبه بورس به رخدادهاي سياسي و ترور شهيد سليماني طبيعي و بر اساس پيش‌بيني‌ها بود. پيش‌بيني اوليه نيز ريزش بيش از 12 هزار واحدي شاخص‌ها بوده است. هر چند در ساعات اوليه روز يكشنبه نيز بورس با افت شاخص آغاز به كار كرد اما شرايط در روز دوشنبه به قبل بازمي‌گردد. براي تحليل و بررسي ريزش اخير بايد چند نكته را خاطرنشان كرد. اول اينكه با اتفاق اخير همچنين افزايش قيمت سكه در بازار موازي نمي‌توان ادعا كرد كه نقدينگي از بورس خارج و به سمت بازارهاي موازي مي‌رود. چراكه خروج نقدينگي از بورس معلول يك سري اتفاقات آتي است و با يك روز ريزش براي آينده اين بازار نبايد تحليل و پيش‌بيني ارايه كرد. در صورتي نقدينگي از بورس خارج و به سمت بازارهاي ديگر مي‌رود كه بازارساز بازار ارز نتواند به خوبي عمل كند. به طور مثال روز شنبه با شروع بازار قيمت دلار نوساني نداشت. اگر دلار در معاملات روز شنبه به 15 هزار تومان مي‌رسيد، مي‌توانستيم گزينه خروج نقدينگي از بورس را با جديت بيشتري تحليل كنيم. اما در شرايطي كه بانك مركزي به دنبال مديريت بازار ارز است اين امر را نمي‌توان نتيجه گرفت. مورد ديگري كه باعث مي‌شود، سناريوي خروج نقدينگي از بورس تا حد زيادي از ميان برود اين است كه از منظر داده‌هاي صرفا اقتصادي و نه عوامل و ريسك‌هاي ژئوپولتيك، عوامل موثر بر بازار مالي دليلي براي چرخش بلندمدت براي ريزش ندارد. ممكن است اصلاح موقتي قيمتي حتي در اعداد بالاتري رخ مي‌داد، كماكان بورس پتانسيل بازدهي بالا براي سال آينده را دارد و قطعا از بازارهاي موازي پيشي مي‌گيرد مگر آنكه عواملي كه سبب افزايش ريسك سيستماتيك شود، خللي در عملكرد بورس وارد كند. در مجموع با يك روز معاملاتي نمي‌توان اين ادعا را مطرح كرد كه بورس در روزهاي آتي نيز ريزشي خواهد بود چراكه...
داده‌هاي اقتصادي همگي بر بازدهي بورس دلالت دارند. در واقع ريزش روز شنبه نيز به دليل ترس از واكنش‌هاي آينده بود. اگر چند روز آينده واكنش‌هايي رخ دهد كه بازار احتمال افزايش و تشديد ريسك‌هاي سيستماتيك را بدهد، خروج نقدينگي از بورس محتمل خواهد بود چون بازار مي‌ترسد.
دوم اينكه يكي از خاصيت‌هاي بازارهاي مالي در ايجاد واكنشي شديدتر از ساير بازارهاست. اين امر مختص به ايران نيست و در همه بازارهاي مالي در جهان قابل مشاهده است. مانند آنچه كه روز جمعه در بازارهاي امريكا ديده شد. هر چند افت شاخص‌ها در بورس امريكا با شدت كمتري رخ داد و نزديك به يك درصد بود. به دليل اينكه اين نوع بازارها بر مبناي معامله آينده است بنابراين رخدادهاي اينچنيني مي‌تواند بر اين بازارها تاثير بگذارد. اما اينكه بخواهيم از اين اتفاقات نتيجه‌گيري‌هايي مانند خروج نقدينگي كنيم در واقع بزرگ كردن ريسك‌هاي سيستماتيك نسبت به داده‌هاي اقتصادي است. بازار سرمايه در حال حاضر بيش از 5 هزار ميليارد تومان اعتبار دارد مضافا اينكه فعالان حقيقي بزرگ بازار نه تنها به معامله سهم مي‌پردازند بلكه اعتباري بالغ بر 50 تا 60 درصد بورس را در اختيار دارند. اين بدان معناست كه خروج پولي از بازار رخ نداده است. نكته ديگري كه بايد به آن اشاره كرد، فشار اين اتفاق بر همه شاخص‌هاست. برخي معتقدند، كاهش در ارزش سهام پتروشيمي‌ها بيشتر بود در حالي كه اين نادرست است. ريسكي كه بر بورس وارد شد، ريسك سيستماتيك است كه بر همه شاخص‌ها فشار فروش وارد مي‌كند. اين ريسك علاوه بر تحت تاثير قرار دادن خودرويي‌ها بر پتروشيمي‌ها نيز تاثيرگذار بود. اما به دليل اينكه وزن شاخص‌سازي پتروشيمي بالاتر است و ارزش بازاري بزرگ‌تري نيز دارند برخي گمان مي‌كنند كه اين شركت‌ها افت شاخص بيشتري داشتند.