نگاه متفاوت به امنيت
نادر انتصار
روز گذشته اولين نشست گفت‌وگوهاي منطقه‌اي ايران در تهران برگزار شد كه در آن ايران به دنبال اجرايي‌سازي طرح صلح منطقه‌اي خود بود. اما اگر بخواهيم به دلايل عمده عدم پاسخ جدي همه كشورهاي منطقه به اين طرح بپردازيم نبايد اين موضوع را ناديده گرفت كه شكي در اين نيست كه برخي كشورهاي فرامنطقه‌اي مخالف طرح امنيتي ايران براي منطقه بودند. ولي يكي از دلايل مهم به جز كشورهاي فرامنطقه‌اي، خود كشورهاي منطقه هستند كه اجازه شكل‌گيري و اجرايي‌سازي طرح امنيتي ايران در منطقه را نمي‌دهند چراكه كشورهاي عربي خليج فارس ديدگاه كاملا متفاوتي نسبت به ايران در بحث امنيت منطقه دارند. اين موضوع از زمان قبل از انقلاب نيز وجود داشته و جريان مربوط به ديروز و امروز نيست. كشورهاي عربي خليج فارس به طور كلي به جز عربستان كشورهاي كوچكي به حساب مي‌آيند كه به لحاظ نظامي و امنيتي از توانمندي پاييني برخوردار هستند. هر چند كشورهايي مانند امارات و عربستان تا جايي كه توان داشتند، پيشرفته‌ترين تسليحات نظامي غربي را خريداري كردند اما هميشه خود را ضعيف مي‌دانند و امنيت خود را در سايه كشورهاي بزرگ دنيا به خصوص امريكا مي‌بينند. بنابراين طرح ايران كه بسيار منطقي به نظر مي‌رسد از همان ابتدا مشخص بود كه همه كشورها آن را نمي‌پذيرند و جواب مثبت به آن نمي‌دهند. چراكه آنها هيچگاه آماده پذيرش يك طرح امنيت منطقه‌اي كه شامل ايران شود و امريكا در آن دخالت نداشته باشد، نيستند. ما بايد ابتدا اين موضوع را بپذيريم كه درك آنها از امنيت 180 درجه با ديدگاهي كه ايران نسبت به امنيت دارد كاملا متفاوت است. از همين رو اين نوع ديدگاه را مي‌توان عمده‌ترين دليل عدم پذيرش طرح صلح ايران در منطقه دانست. از سوي ديگر نيز امريكايي‌ها نمي‌پذيرند بدون حضور آنها كشورهاي منطقه وارد يك توافق امنيتي منطقه‌اي شوند.
هر چند شايد در آينده تحت شرايط ديگري طرحي شبيه آن را بپذيرند ولي اين طرح را بدون نقش‌آفريني خود در آن نخواهند پذيرفت. امريكا طرح امنيتي خليج فارس بدون حضور خودش را نمي‌تواند تصور كند. از طرفي ديگر ايران نيز هيچگاه طرحي را ارايه نمي‌دهد كه در چارچوب آن طرح امريكا نيز حضور داشته باشد. ولي اگر به طور فرض ايران به نحوي مي‌پذيرفت كه طرحي با حضور امريكا و كشورهاي عربي اجرايي شود احتمال عملياتي شدن آن بيشتر بود. ولي اين موضوع طرحي است كه با حقيقت كنوني منطقه به هيچ عنوان سازگار نيست و قابليت مطرح شدن ندارد.
در حال حاضر مي‌توان يكي از عوامل مهم اجرايي نشدن طرح ايران در منطقه را امريكا دانست. اما اين تنها عامل نيست. چراكه كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس نيز به طور كلي ديدگاه متفاوتي نسبت به امنيت دارند و آنها نياز دارند كه وابسته به يك كشور بزرگ باشند كه در حال حاضر اين كشور امريكاست. اروپايي‌ها نيز به طور كلي ديدگاه نزديكي به امريكايي‌ها دارند ولي عكس‌العمل آنها مانند امريكا نسبت به اين طرح منفي نبوده است. ولي ديد كلي آنها نيز شبيه امريكاست و آنها نيز نمي‌پذيرند كه يك ساختار امنيتي در خليج فارس بدون دخالت كشورهاي غربي شكل بگيرد.