حاشيه‌هاي اركستر سمفونيك بيشتر از متن آن شد
آمدن شجريان و خداحافظي ارسلان
اعتماد|تنها دو ماه بيشتر از حضورِ علي رهبري، موسيقيدان و رهبر اركستر، در ايران نگذشته است؛ اما در همين مدتِ كوتاه اتفاقاتِ عجيب و غريبي رخ داده است. از احياي مجدد اركسترسمفونيك اگر بگذريم، كه تا همين چند ماه قبل به يك رويا شبيه بود، تا حضور سه اركستر مايستر براي نخستين بار در تاريخ بعد از انقلاب و همچنين اجراي معقول سمفوني نهم بتهوون به عنوانِ يكي از دشوارترين آثار سمفونيك دنيا بعد از تنها يك هفته تمرين، تا خداحافظي تعداد زيادي از نوازندگان در فاصله‌اي كوتاه و استعفاي دو اركستر مايستر؛ حالا پنجشنبه شب اركسترسمفونيك تهران، در حالي سمفوني نهم بتهوون را براي عموم مردم به اجرا درآورد كه اين كنسرت با دو اتفاق همراه بود: خداحافظي «ارسلان كامكار» بعد از چند دهه حضور مستمر از يك طرف و حضور «محمدرضا شجريان» در اين كنسرت و تقديرش از رهبري؛ آن هم در شرايطي كه همين چند هفته قبل مسوولان ارشاد بار ديگر درباره ممنوع‌الكاري او حرف زده و البته تاكيد كردند اين مساله ربطي به آنها نداشته و از طرف «ديگران» است. محمد صادق- مشاور رسانه‌اي رييس‌جمهور- و علي مطهري- نماينده مردم تهران در مجلس شوراي اسلامي- به همراه مسعود كيميايي ديگر مهمانان اين برنامه بودند؛ اما چه خوش‌مان بيايد يا نه؛ حضورِ «شجريان» در هر مراسمي در سال‌هاي اخير، هر چيز ديگري را تحت‌الشعاع خود قرار مي‌دهد. به خصوص اينكه به نظر مي‌رسيد اسطوره آواز ايران از اين اجرا راضي بوده است و در پايان برنامه به اين مساله اشاره كرد كه: «اجراي اركستر سمفونيك ملي ايران اجرايي فوق‌العاده بود. به اعضاي اركستر تبريك مي‌گويم كه در زير سايه علي رهبري اجراي زيبايي داشتند و از جناب رهبري تشكر مي‌كنم كه پذيرفتند در وطن و با جوانان خودمان كار كنند.»
از آمدن علي رهبري تا رفتن ارسلان كامكار
«علي رهبري» كه به ايران آمد سه سالي بود كه اركستر تعطيل بود. به هر روي او كه يكي از شناخته‌شده‌ترين چهره‌هاي موسيقايي ايران در جهان است در حالي به ايران آمد كه بسياري از برنامه‌هاي خود در خارج از كشور را متوقف كرد و طرح‌ها و ايده‌هاي فراواني نيز براي اركستر در نظر گرفت. در نخستين گام بلندپروازانه‌اش، سمفوني نهم بتهوون را براي اجرا با اركستري انتخاب كرد كه نوازندگانش، سه سال و در طولِ تعطيلي اركستر، هيچگاه چنان قطعه دشواري را ننواخته بودند و اصلا بعضي‌هاي‌شان، عطاي اجراي قطعاتِ سمفونيك را به لقايش بخشيده بودند. در روزهاي پاياني سال اما، نوازنده‌هاي اركستر به همراه تعدادي نوازنده مهمان، تمريناتي دشوار و فشرده انجام دادند و اركستر اجرايي معقول و در حدِ انتظار انجام داد. حاشيه اما از همان نخستين اجرا شروع شد. پاي يكي از نوازندگان سازهاي بادي به ميان كشيده شد و پس از آن نامه‌اي كه اعتراضِ نوازندگان به رهبري و دستمزدشان را بيان مي‌كرد. نامه البته در فاصله كوتاهي، توسط چهره‌هاي شناخته‌شده اركستر تكذيب شد؛ اما «علي رهبري» در نخستين نشستِ بعد از كنسرت، در مطبوعات با همان صراحتِ هميشگي‌اش از آن اتفاق گفت و اينكه فلان نوازنده، سر تمرينات چرت مي‌زده است. ماجراي نوازندگان اما به اينجا ختم نشد؛ آنقدر كه حالا مي‌توان ليستي بلندبالا از نوازندگاني ارايه داد كه در همين مدت كوتاه – دو ماه واقعا زمانِ اندكي است- از اركستر كناره گرفته‌اند. در اين ميان نام نوازندگان مطرحي شنيده مي‌شود: علي جعفري‌پويان، آيدين احمدي‌نژاد، عماد نكويي، ناصر رحيمي و البته ارسلان كامكار و پدرام فريوسفي كه قرار بود به همراه برديا كيارس به عنوان اركستر مايستر فعاليت كنند. حالا پنجشنبه، «ارسلان» كه قريب سه دهه اركسترمايستر بود، از آن خداحافظي كرد و البته به «علي رهبري» قول داد هر جا كه لازم باشد، بار ديگر اركستر را همراهي كند. رهبري با تمام صراحتش در گفتار كه خيلي وقت‌ها، نوازنده‌ها را دلگير مي‌كند، براي «ارسلان» سنگ تمام گذاشت: «روزي كه در اسفند ماه از آنتاليا به تهران آمدم، ساعت دو نصفه شب از ارسلان كامكار خواستم پيش من بيايد تا درباره اركستر صحبت كنيم. او هم از جاي بسيار دوري به ديدن من آمد. آن‌شب ليست اركستر را معين كرديم؛ اما متاسفانه روزي هم مي‌رسد كه همان آدم اعلام خستگي مي‌كند و مي‌خواهد جوان‌تر‌ها به جاي او در اركستر بنوازند.»«ارسلان» هم البته رسم ادب را به جاي آورد. او كه در اين چند روزي كه خبرِ رفتنش از اركستر منتشر شده، براي فرار از توضيحاتِ اضافه و لابد حاشيه‌سازي ترجيح داده تلفن همراهش را خاموش كند، در آخرين حضورش در اركستر از اين گفت كه نواختن در اركستري كه «رهبري» رهبر آن باشد، برايش يك افتخار است و بعد ادامه داد: «من يك سال و نيم پيش بازنشسته شدم اما در اين سه سال هميشه ناراحت تعطيلي اركستر بودم. وقتي شنيدم علي رهبري قرار است رهبري اركستر را بر عهده بگيرد خيلي خوشحال شدم چون هميشه ميگفتم اگر مي‌خواهيد درست و حسابي كار كنيد، بايد از علي رهبري دعوت به همكاري كنيد. حضور در اركستري كه علي رهبري، سردمدار آن است، برايم افتخار بزرگي بود منتها ديگر كار در اركستر از من برنمي‌آيد و خسته شده‌ام.» او در حالي اين حرف‌ها را مي‌زند كه اميد بسيار به ماندن در اركستر داشت و به نظر مي‌رسيد انگيزه‌اش از هر زماني بيشتر باشد. دكتر «محمد سرير» و «حميدرضا نوربخش» هم از ارسلان گفتند. محمد سرير از اين گفت كه هنر بازنشستگي ندارد و همه از ارسلان كامكار انتظار دارند در اين جمع حضور داشته باشد. خانواده كامكارها از مفاخر موسيقي ايران هستند و ارسلان هم از اين قاعده مستثني نيست. ارسلان كامكار در انواع موسيقي‌ها از جمله موسيقي ملي، كلاسيك و فولكلوريك، سمت استادي دارد و اميدواريم بعد از استراحت خود، دوباره به اركستر بازگردد.» حميدرضا نوربخش-مديرعامل خانه موسيقي- از خانواده كامكارها به عنوان يكي از اركانِ موسيقي ايران ياد كرد.
رهبري البته از اجراي نوازندگان اركستر هم تجليل كرد. آن را ششمين اجراي «بچه»هايش دانست و از اين گفت كه با اين اجرا، بيش از گذشته در دلِ او نشسته‌اند. «رهبري» البته از همان موضوعي سخن گفت كه براي خيلي از نوازنده‌ها غيرقابل تحمل است؛ اينكه: «هر كس كه طي دو جلسه، با تاخير، دو سه دقيقه‌اي سر تمرين‌ها مي‌آمد، از او مي‌خواستيم ديگر ما را همراهي نكند. البته تعداد آنها فقط پنج، شش نفر از اين اركستر ۱۵۰ نفره بود كه روزي چهار ساعت تمرين مي‌كند. من بيش از ۱۲۰ اركستر را رهبري كرده‌ام اما در اين دوران بهترين روزهاي زندگي‌ام را با اعضاي اين اركستر مي‌گذرانم.»
حقوق كم، ايده‌هاي بلند
اما پدرام فريوسفي هم از اركستر سمفونيك استعفا داد. او روز گذشته در گفت‌وگويي با سايت «موسيقي ما» دلايلِ خودش را براي اين مساله بيان كرده است. او حقوق كم و برخوردهاي رهبري را از جمله دلايلي مي‌داند كه فعاليت‌هايش در اين اركستر را ادامه نداده است. چند روز قبل نيز «علي جعفري پويان»، در گفت‌وگويي ديگر همين مسائل را دليل كناره‌گيري‌اش از فعاليت در اركستر دانست. طبقِ آنچه رهبري مي‌گويد حقوقي كه براي نوازندگان اركستر در نظر گرفته شده چيزي حدود دو و نيم ميليون تومان است؛ حالا بايد منتظر ماند و ديد آيا نوازندگان اركستر حاضر هستند براي اين مبلغ تمام فعاليت‌هاي‌شان در اركسترهاي ديگر – اين شرط علي رهبري است– را كنار بگذارند و روزي چهار ساعت تمرين در طول هفته را داشته باشند و از آن گذشته، بعد از هر دو يا سه دقيقه تاخير اخراج شوند؟
اركسترسمفونيك ملي
علي رهبري در برنامه پنجشنبه بار ديگر از تلفيق اركستر سمفونيك و اركستر موسيقي ملي گفت و اينكه برنامه‌هايي براي اين اركستر دارد. او اعلام كرد كه علاوه برآثار سمفونيك، رپرتوآرهايي هم از موسيقي مجلسي، موسيقي كلاسيك، موسيقي ملي و موسيقي قرن حاضر در دستور كار اين اركستر قرار خواهد گرفت و از مهرماه، تعدادي اپراي ايراني هم اجرا خواهند كرد. اين در حالي است كه «فرهاد فخرالديني» سال‌ها قبل – در دوران اصلاحات- اركستر موسيقي ملي را بنيان نهاد و در سال 88 به دلايلي غيرموسيقايي فعاليت در آن را متوقف كرد. حالا اما اركسترملي ديگر وجود ندارد؛ هر چند آهنگساز كهنه‌كار از اين اتفاق ناخرسند است و مي‌گويد: «من در اين مدت و براي راه‌اندازي دوباره اركستر موسيقي ملي، طرح‌ها و برنامه‌هاي ديگري داشتم كه مي‌توانست به پويا شدن اين اركستر بينجامد. اما به هر حال دوستان نظر ديگري داشتند كه آن را در نهايت اعمال كردند.»