دستاوردهاي چشمگير رهبران زن دنيا در مقابله و مهار كرونا
به شيوه زنان
زهرا چوپانكاره
«اين كنفرانس خبري براي خبرنگاران بزرگسال نيست.» اين موضوع در خبر برگزاري كنفرانس خبري ويژه نخست‌وزير نروژ كه قرار بود در روز 21 ماه مارس (دوم فروردين) برگزار شود، اعلام شد. در تاريخ مقرر، ارنا سولبرگ، نخست‌وزير اين كشور به همراه وزير آموزش و وزير كودكان و خانواده، پشت تريبون و در برابر دوربين قرار گرفتند تا در كنفرانس خبري ويژه كوويد 19 كه براي كودكان برگزار شده بود، به سوالاتي كه از سوي بچه‌ها رسيده بود پاسخ دهند. «وقتي اين همه اتفاق همه باهم رخ مي‌دهند، اشكالي ندارد اگر كمي بترسيد اما ويروس كرونا براي بيشتر مردم خطرناك نيست. بايد مراقب باشيم كه آدم‌هاي مسن‌تر مثل پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها مريض نشوند.» سولبرگ پس از اطمينان‌دادن به بچه‌ها به سوالات آنها كه توسط مجري برنامه خوانده مي‌شد پاسخ داد: چقدر طول مي‌كشد تا واكسن ساخته شود؟ چرا نمي‌توانم جشن تولد بگيرم؟ اگر همه آدم‌هاي دنيا كرونا بگيرند چه؟ نخست‌وزير از مريض‌شدن مي‌ترسد؟ اگر مريض شود چه كسي قرار است جايش را بگيرد؟ اگر پدر و مادرم شغل‌شان را از دست بدهند چه؟ نخست‌وزير نروژ و دو نفر از وزيران كابينه‌اش پاي تريبون ايستادند و به اين سوالات پاسخ دادند تا به دغدغه‌هاي ويژه بخشي از شهروندان‌شان كه از قضا چندان مخاطب سياستمداران و مسوولان قرار نمي‌گيرند پاسخ دهند. نروژ يكي از بهترين عملكردها را در مقابله با شيوع كرونا داشته است و حالا نام ارنا سولبرگ در فهرست رهبران موفقي قرار گرفته است كه در شرايط ويژه عملكرد قابل قبول داشته‌اند. فهرستي كه نام سياستمداران برجسته زن در آن چشمگيرتر از هميشه است و همين موضوع نظر رسانه‌ها را به خود جلب كرده است.
«چندين رهبر زن در سراسر جهان در اين مدت به عنوان صداهاي منطقي در واكنش به پاندمي ويروس كرونا شناخته شده و به خاطر پيام‌رساني موثر و عملكرد قاطع‌شان مورد تحسين قرار گرفته‌اند. اين ويژگي‌ها در تقابل آشكار با عملكرد برخي از شناخته‌شده‌ترين مردان سياستمدار قرار دارد كه به خاطر لغزش‌هاي اوليه كه منجر به گسترش شيوع ويروس شد مورد انتقاد واقع شده‌اند. وقتي صحبت از نجات‌دادن جان آدم‌ها و پايين‌آوردن منحني (شيوع) به ميان مي‌آيد شمار اندكي از رهبران جهان هستند كه به اندازه جاسيندا آردرن، نخست‌وزير نيوزيلند كه در اكتبر سال 2017 به اين سمت رسيد، نظرات مثبت فراواني را به خود جلب كرده باشد.» اين بخشي از گزارشي است كه دو روز پيش در واشنگتن‌پست منتشر شد؛ گزارشي كه در آن به صورت ويژه به وضعيت كشورهايي پرداخته است كه با رهبري زنان توانسته‌اند نتايج بسيار موفقي در برخورد و كنترل بيماري در كشورشان داشته باشند: نيوزيلند، نروژ، ايسلند. نشريه آتلانتيك، آلمان را هم به اين فهرست مي‌افزايد: «آنگلا مركل، صدراعظم آلمان علم را با آغوش باز مي‌پذيرد، ژايير بولسونارو آن را پس مي‌زند. گزارش‌هاي روزانه دونالد ترامپ رييس‌جمهوري امريكا به نمايش‌هاي سيرك مي‌ماند و از سوي ديگر نارندرا مودي، نخست‌وزير هند كلا هيچ گزارش منظمي ارايه نمي‌دهد؛ آن هم در شرايطي كه 1.3 ميليارد نفر را در خانه نشانده است.»
حالا كه مدت‌ها است قطعيت همه‌گيري جهاني يك بيماري، جان‌هاي بسياري را گرفته، سيستم بهداشت و درمان كشورها را به نقطه جوش خود رسانده، معادلات ارتباطي كشورها را با يكديگر دچار تغيير كرده و با خانه‌نشيني‌ها و تعطيلي‌هاي گسترده دارد اقتصاد جهاني و موضوع كسب‌وكار را با يكي از بزرگ‌ترين چالش‌هاي تاريخ مواجه مي‌كند، ديگر بر همه مشخص شده كه شيوع كرونا در واقع آزمون بزرگي است براي سنجش رهبران سياسي در تمام دنيا. اين همان نقطه‌اي است كه سبب شده تا قدرت زنانه بخشي از اين زنان بيش از هر زمان ديگري خودش را نشان دهد.
جاسيندا آردرن: هنر ارتباط
جاسيندا آردرن نخست‌وزير 39 ساله نيوزيلند شيوه منحصربه‌فرد خودش را در رهبري دارد و به قول نشريه آتلانتيك كه گزارش كاملي در مورد درخشش او در زمينه مديريت بحران در زمان كرونا منتشر كرده است، پيام‌هايش واضح و محكم هستند و در عين حال قدرت آرام‌بخشي دارند كه سبب مي‌شود نه فقط در سطح احساسي با مردم كشور ارتباط برقرار كند بلكه عملكرد اجرايي بسيار درستي هم داشته باشد. يكي از نكاتي كه در همان ابتداي گزارش در مورد خانم نخست‌وزير آمده است رشته تحصيلي او است؛ فارغ‌التحصيل رشته ارتباطات كه به‌خوبي توانسته توانايي خود را در ارتباط برقرار كردن با مردم كشورش ثابت كند. هلن كلارك كه از سال 1999 تا 2008 نخست‌وزير اين كشور بود در مورد آردرن به آتلانتيك گفته است: «حس مردم اين است كه او براي‌شان موعظه نمي‌كند بلكه در كنارشان ايستاده است. حتي ممكن است با خودشان فكر كنند: من دقيقا متوجه نشدم كه چرا دولت اين كار را كرد اما مي‌دانم كه او هواي‌مان را دارد. به خاطر همين همدلي است كه سطح بالايي از اعتماد به او وجود دارد.»
آردرن پس از نخست‌وزير نروژ دومين سياستمداري بود كه براي كودكان كشورش كنفرانس خبري اختصاصي ترتيب داد تا به سوالات و دغدغه‌هاي آنها پاسخ دهد. اقدام او در به رسميت شناختن كودكان نيوزيلند حتي روي اهالي رسانه اين كشور هم تاثير داشت؛ به نحوي كه در كنفرانس خبري رسمي خانم نخست‌وزير كه پيش از عيد پاك يا ايستر برگزار شده بود، يكي از خبرنگاران از او پرسيد كه بچه‌ها مي‌خواهند بدانند تكليف خرگوش ايستر و تخممرغهاي رنگي كه هر سال در جايي براي آنها پنهان مي‌كنند چه مي‌شود. پاسخ او بازتاب گسترده‌اي در خبرها داشت. آردرن اعلام كرد كه هم خرگوش ايستر و هم پري دندان كه با افتادن هر دندان شيري بچه‌ها براي آنها جايزه‌اي زير بالش‌شان مي‌گذارند، از جمله مشاغل ضروري كشور درنظر گرفته مي‌شوند و از والدين خواست كه با كشيدن تخممرغهاي رنگي و گذاشتن آنها در حياط‌ها خانه‌ها به بچه‌هاي محله‌هاي خود كمك كنند تا بتوانند با حفظ فاصله اجتماعي عيد پاك را جشن بگيرند. او به صورت مرتبط هم از طريق لايو فيسبوك و از خانه‌اش با مردم صحبت مي‌كند و هم كنفرانس‌هاي رسمي خبري دارد تا به صورت مداوم در مورد وضعيت قرنطينه، اقتصاد، كنترل بيماري و غيره به خبرنگاران پاسخ دهد. موقعيت تقريبا ايزوله نيوزيلند در نيمكره جنوبي به اين كشور اين شانس را داده است تا به هيچ عنوان با ازدحام بيمارستاني روبه‌رو نشود و با اين وجود دولت اين كشور با جديت روي فاصله‌گذاري اجتماعي و ماندن در آنها تبليغ كرده است.
آنگلا مركل: در ستايش منطق
در اوج روزهايي كه شيوع بيماري در ساير نقاط دنيا به جز چين قطعي شد، در روزهايي كه آلوده شدن گسترده ايتاليا به ويروس و آغاز ترس و هراس در اروپا سبب آشفتگي بسياري شده بود و بسياري از دولت‌ها تلاش داشتند يا ميزان شيوع را انكار كنند يا راهي براي آرام كردن مردم پيدا كنند، آنگلا مركل، صدراعظم آلمان نخستين سياستمدار مطرحي بود كه با صداقتي كوبنده با مردم كشورش صحبت كرد و از احتمال درگيري 70 درصد جمعيت آلمان با اين بيماري گفت. اين گفته او در آن روزها نه فقط براي آلمان بلكه براي بسياري از كشورها روشن كرد كه وضعيت اپيدمي كاملا جدي است. از روز دوشنبه همين هفته، وضعيت شيوع بيماري در آلمان تا آنجا تحت كنترل درآمده كه دولت اين كشور اعلام كرد به صورت گام‌به‌گام اجازه آغاز به كار برخي مشاغل را صادر مي‌كند. گام‌هاي بسيار حساب شده و با اعلام ريز به ريز مشاغلي كه مي‌توانند كركره‌ها را بالا بكشند: دوچرخه‌فروشي، كتاب‌فروشي، خدمات تحويل خودرو و خرده‌فروشي‌هاي بسيار كوچك.
منطق و روراستي مركل در بيان وقايع و واقعيت‌هايي كه مردم آلمان قرار است با آن روبه‌رو شوند سبب شده تا نشريه آتلانتيك به او لقب «دانشمند در قدرت» را بدهد. يكي از رهبران سياسي كه پيش‌تر شايد به خاطر منطق خشك و دور از احساسات و محتاطش مورد نقد قرار داشت حالا دارد نتيجه عمل براساس منطق را مي‌بيند: «مركل حالا به چندين مزيتي كه در اختيار دارد دلخوش است: شبكه‌اي قابل اعتماد و منظم از متخصصان علوم پزشكي كه در سراسر آلمان توزيع شده‌اند، اعتماد عمومي كه براي كسب آن تلاش بسيار كرده است و اين واقعيت غيرقابل انكار كه به يك‌باره شيوه رهبري استوار و منطقي دوباره مد شده است. با 30 سال سابقه سياسي و رويارويي با بحراني كه بيش از هر چيز آرامش و تفكر منطقي مي‌طلبد، مركل حالا در اوج قرار دارد و مدل مديريت فروتنانه و قابل اعتماد يك دانشمند را در كار نشان مي‌دهد.» تاكيد بر دانشمند بودن او و تكيه‌اش بر علم از اينجا نشأت مي‌گيرد كه او پيش از اينكه سياستمدار باشد، در زمين علم بازي مي‌كرد. ديوار برلين كه فروريخت او دكترايش را در رشته شيمي كوانتوم گرفته بود و به عنوان دانشمند محقق مشغول بود. اينكه پس از اتحاد دوباره آلمان غربي و شرقي چه شد كه او حوزه علم را با شغل خوب و ثابتي كه داشت ترك كرد تا وارد دنياي سياست شود يكي از موضوعاتي است كه او هيچ‌وقت در موردش صحبت نكرده. اما حالا، همين سبقه قابل احترامش در علم است كه مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته كه مي‌گويند توانسته است با حفظ تعادل ميان سياست و علم كشورش را در ميانه بحران عبور دهد. براي مركل كه تا پيش از شيوع كرونا در ميان افكار عمومي تبديل به چهره‌اي محافظه‌كار شده بود، كرونا فرصتي بود تا بتواند قدرت اين محافظه‌كاري را همزمان با ظاهر شدن بر صفحه تلويزيون و خطاب قرار دادن مردم نشان دهد. مي‌گويند اين صحبت‌ها كه داشت وضعيت كشور را با بحران پس از جنگ جهاني دوم مقايسه مي‌كرد يكي از موارد نادري بود كه مردم توانستند مركلي را ببينند كه دارد در مورد اهميت ايستادن‌شان كنار يكديگر و غلبه‌شان بر اين بحران تازه صحبت مي‌كند.
نروژ، نيوزيلند و آلمان تنها سه نمونه از كشورهايي هستند كه به رهبري زنان توانسته‌اند تا اينجا كارنامه بهتري در نحوه كنترل بيماري از خود به جا بگذارند. ايسلند به رهبري كارترين ياكوبسيدوتير تبديل شد به موردي استثنايي، كشوري كه از تمامي شهروندان خودش تست كرونا گرفت، فارغ از نشان دادن يا ندادن علايم بيماري هر فردي مي‌توانست اين تست را انجام دهد. اين كار نه تنها در غربالگري موثر بود بلكه سبب شد دنيا متوجه شود كه موضوع ناقلان بدون علامت تا چه اندازه جدي است. تايوان، فنلاند و دانمارك هم حالا توانسته‌اند با نتايج قابل توجهي در كنترل بيماري نظر رسانه‌ها را به خود جلب كنند. تمام اين كشورها در داشتن زنان قدرتمندي در سياست و دولت خود باهم مشتركند و اگر قرار باشد زندگي، سياست و اقتصاد دنيا به آن‌گونه‌اي كه مي‌شناختيم پس از بحران كرونا دستخوش تغيير شود، بي‌شك ميزان و سطح حضور زنان در قدرت يكي از اين تغييرات خواهد بود.