نشانگر روشن فركانسي
حبيب آرين
دوران كرونا موجب شد بهره‌گيري از ارتباطي كه بر بستر اينترنت شكل مي‌گيرد، افزايش يابد. اين تغييرات در كنار تحولاتي كه در حوزه اجتماعي و فرهنگي و سياسي به همراه داشت بار ديگر موضوع كيفيت خدمات ارتباطي به شهروندان و ضرورت توسعه و بهبود آن را طرح كرده است. استفاده از فركانس‌هاي 700 و 800 كه در اختيار صدا و سيما است، باعث مي‌شود شبكه موبايلي ارزان‌تر و كيفي‌تري ايجاد شود. در واقع اين فركانس‌ها علاوه بر اينكه فركانس‌هاي ارزان‌تري هستند با اضافه شدن به منابع قبلي مي‌توانند زيرساخت‌هاي ارتباطي را بهبود ببخشند. با اين حال مجادله وزارت ارتباطات و صدا و سيما چندين سال است كه به درازا كشيده است و بايد پرسيد كه چرا صدا و سيما در برابر اين آزادسازي مقاومت مي‌كند؟ در يكي از آخرين اين توجيهات صدا و سيما اعلام كرد آزادسازي اين فركانس‌ها نمي‌تواند در كوتاه‌مدت تاثيري بر بهبود ظرفيت شبكه بگذارد. توجيهي كه با پاسخ روشن اپراتور‌ها رو به رو شد. يكي از اپراتور‌هاي تلفن همراه به روشني اعلام كرد در صورت آزادسازي اين فركانس‌ها، مي‌تواند معضل ظرفيت، پوشش و سرعت شبكه را در ايام كرونايي كشور، در مدت زمان حداكثر سه هفته از زمان تحويل فركانس با استفاده از ظرفيت خالي تجهيزات موجود شبكه و نيز موجودي انبار حل كند و توسعه مناسبي در دسترسي به شبكه ايجاد كند. مقاومت صدا و سيما حتي با ورود و اعلام موضع سخت برخي از نمايندگان مجلس ادامه دارد. صدا و سيما به دليل هزينه‌هاي بالاي ساختار بروكراتيك خود و از دست دادن تعداد زيادي از مخاطبان خود بخش بزرگي از منابع مالي خود را از دست داده است. صدا و سيما در سال‌هاي اخير به هر تلاشي براي كسب درآمد‌هاي جايگزين كه برخي از آنها رنگ و بويي انحصاري نيز به خود گرفته، دست زده است. يك نمونه آن واگذاري انحصاري تبليغات صدا و سيما به يك شركت خاص است.
اين انحصار به حدي است كه گفته مي‌شود در يكي از جلسات ستاد مبارزه با كرونا رييس سازمان صدا و سيما در پاسخ به درخواست رييس‌جمهوري مبني بر تبليغات استارتاپ‌ها و كسب و كار‌هاي آنلاين به صراحت اعلام كرده صدا و سيما اين اختيار را ندارد. سهم خواهي از تلويزيون‌هاي تعاملي، تبليغات گسترده براي يك نرم افزار كه همچنان سهام‌داران آن نامريي هستند و... از جمله اقداماتي بوده كه سازمان صدا و سيما به آن دست زده است. به نظر مي‌رسد صدا و سيما در موضوع آزادسازي فركانس‌هاي 700 و 800 كه نهايتا از 15 درصد ظرفيت آن استفاده مي‌كند رويكردي تجاري را در پيش گرفته است. صدا و سيما از سويي همچنان اميدوار است شبكه مخابراتي را ايجاد كند كه بتواند به واسطه آن درآمد كسب كند روي كاغذ نيز اين امكان وجود دارد كه با ايجاد ساختاري مخابراتي به طور انحصاري سرويس دهد. اين سازمان آنقدر امكانات دارد كه مي‌تواند به طور مستقل با دريافت مجوز مخابرات، خدمات مخابراتي نيز ارايه دهد. طبعيتا براي اين اتفاق رگولاتوري بايد بر عملكرد اين سازمان نظارت كند، موضوعي كه احتمالا به مذاق مديران خوش نمي‌آيد. اما آنچه در واقع رخ داده صرف هزينه زياد براي حفظ اين شبكه بوده و خروجي ديگري نداشته است. از سوي ديگر به نظر مي‌رسد صدا و سيما تلاش دارد تا در صورت نااميدي از اين مسير اين فركانس‌ها كه اموالي عمومي محسوب مي‌شود را با بالاترين قيمت بفروشد و در اين ميان مذاكرات وزارت ارتباطات و صدا و سيما همچنان بي‌نتيجه مانده است. پيش‌تر رييس سازمان فناوري اطلاعات اعلام كرده بود كه به صدا و سيما مدلي اقتصادي پيشنهاد شده است تا اين فركانس‌ها براي اين سازمان منبع در آمد ايجاد كند. به نتيجه نرسيدن اين مذاكرات گوياي اين نكته است كه اين پيشنهاد به اندازه كافي براي مديران صدا و سيما جذاب نبوده و آنها همچنان بر فروش اين فركانس‌ها و يا گرفتن امتيازات بيشتر اصرار دارند. اينها در شرايطي است كه در تمام دنيا از فركانس‌هاي 700 و 800 در شبكه موبايلي استفاده شده است و شايد ايران آخرين كشوري است كه به تعهدات جهاني خود در اين باره عمل مي‌كند چراكه در تعهدات جهاني اين باند فركانسي متعلق به موبايل است. علاوه بر كسب منافع اقتصادي بايد دليل مقاومت صدا و سيما را يافت. صدا و سيما چند دهه است كه تلاش مي‌كند با ارايه تفاسير و توجيهاتي، چتر خود را به طور كلي در حوزه ارتباطات بگستراند در كنار آن، اين سازمان تلاش مي‌كند تفسير فرهنگي خاص درباره مسائل تكنولوژيك ارايه كند و بگويد هر پديده و پيامي، تلويزيون نام دارد و ما مسوول آن هستيم؛ بنابراين خود را مسوول آن مي‌داند و براي آن لايحه درست مي‌كند تا اين اختيار را كسب كند و آن را در قالب نام‌هايي مانند گسترده، پوشا و فراگير ارايه دهد. صدا و سيماي ايران تنها سازمان تلويزيوني جهان است كه خود شبكه فرستنده دارد و بخش بزرگي از بودجه‌ها در صد او سيما صرف شبكه عظيم فرستنده‌ها در سراسر كشور مي‌شود كه هيچ مشابهي در دنيا ندارد. به بياني ديگر انحصارگرايي صدا و سيما در سال‌هاي اخير و عدم پرسشگري از عملكرد اين نهاد، موجب شده اين نهاد در برابر اصلاحات و تغييرات مقاومت كند؛ موضوعي كه موجب شده اين نهاد علاوه بر ضعف در عملكرد با لجاجت مانع توسعه ملي شود.