بحران آب ناشي از شرايط خشكسالي نيست
انوش اسفندياري٭
در بحث بحران آب، دو مساله بايد از هم تفكيك شود؛ يك موضوع بحران آب ناشي از شرايط خشكسالي است كه به طور موقت شكل مي‌گيرد و مساله ديگر سياست‌ها و راهبرد‌ها‌ي اشتباه دولت‌ها در حوزه آب و بهره‌برداري از منابع آبي است. در جهان عمدتا براي حل و فصل بحران آب توجه‌شان به سياست‌گذاري‌ها و راهبرد‌هاست، موضوعي كه كمتر در ايران مورد توجه دولت‌ها قرار مي‌گيرد. سياست‌هاي پيش گرفته در حوزه آب در ايران طي چند دهه گذشته عملا سبب شكاف جدي در عرضه و تقاضاي آب شده است. انتخاب‌هايي كه براي فعاليت‌هاي اقتصادي و كشاورزي انجام شده چنين شرايطي را به وجود آورده است. در كشور ما در اغلب مناطق كشور، برنامه‌ريزي براي بهره‌برداري از آب خيلي بيشتر از ظرفيت‌‌ها بوده است. در حوزه آب شاخصي به نام «آب تجديدشونده» داريم. اين شاخص يعني، ميزان آبي كه توسط بارش‌ها در اختيار مناطق مختلف قرار مي‌گيرد منهاي تبخير. در ادوار مختلف تاريخ مردم ايران، در بهره‌برداري از منابع آب سعي كردند خودشان را با شاخص «آب‌تجديد‌شونده» تطبيق بدهند؛ اما سياست‌هاي نادرست سبب بروز بحران آب در سال‌هاي اخير شده است. بايد دلايل بحران آب به طور جدي مورد مطالعه و بررسي قرار گيرد. از سويي بايد در سياست‌هاي نوع كشت، مناطق كشت، صادرات و واردات محصولات كشاورزي تجديدنظر شود. سال‌هاست در اجراي سياست‌هاي كلان به منابع آبي توجه نمي‌شود و متاسفانه مي‌بينيم مكان‌هاي تمركز جمعيت بدون توجه به منابع آب مشخص مي‌شود. از طرفي مي‌بينم دولت‌ها براي كاهش فشار‌ها از طرف متقاضيان آب در بخش‌هاي مختلف، بدون توجه به مسائل كارشناسي گواهي بهره‌برداري از چاه‌هاي آب را صادر مي‌كنند يا آنكه اقدام به سد‌سازي مي‌كنند و عملا براي جلب رضايت عمومي، از منابع طبيعي به عنوان يك رانت استفاده مي‌كنند، در حالي كه بايد با بهره‌برداري درست و دقيق، اين امكانات براي نسل‌هاي آينده حفظ شوند. جهت‌گيري دولت‌ها – با وجود شعار‌هايي كه مي‌دهند- در حوزه منابع آب تغيير نكرده است و همچنان بدون اعمال نظر متخصصان اين حوزه سياست‌گذاري‌ها انجام مي‌شود.
٭ عضو انديشكده تدبير آب ايران