نيروهاي مقاومت در وطن
محمود فاضلي
در آستانه پنجاه و هشتمين سالروز استقلال الجزاير، جمجمه‌هاي متعلق به 24 نفر از فرماندهان شهيد جنبش مقاومت ملي الجزاير در برابر استعمار فرانسه كه در موزه پاريس نگهداري مي‌شد پس از 4 سال مذاكره و پس از 150 سال با يك هواپيماي نظامي و با تشريفات ويژه وارد الجزاير شد و مورد استقبال رييس‌جمهوري، رييس ستاد كل ارتش، رييس شوراي مردمي ملي، فرمانده گارد رياست‌جمهوري، نخست‌وزير و وزراي دولت قرار گرفت. وزارت مجاهدان الجزاير از شهروندان اين كشور خواسته بود تا براي ديدار آخر با بقاياي 24 رهبر انقلاب مردمي حاضر شوند. خيابان‌هاي پايتخت آماده ورود اين اجساد و بزرگداشت استقلال الجزاير شده بود. تابوت نيروهاي مقاومت به كاخ فرهنگ «مفدي زكريا» منتقل شدند و مردم الجزاير با آنها وداع كردند.
بازگشت تابوت‌هاي اين انقلابيون به الجزاير مجددا روحيه ضد استعماري و حماسي مردم الجزاير در مقابل سوابق تاريخي حضور استعماري فرانسه در اين كشور را به نمايش گذاشت. با بازگشت اين جمجمه‌ها، صفحه‌اي ديگر در پرونده موسوم به حافظه ملي الجزاير در رابطه با حضور استعماري فرانسه در اين كشور رقم خورد. حكومت استعماري 132 ساله فرانسه بر الجزاير و 8 سال جنگ وحشيانه كه به اين استعمار پايان داد، ميراثي از روابط پرتنش را بين دو كشور بر جاي گذاشت.
عبدالمجيد تبون، رييس‌جمهوري الجزاير كه خواستار عذرخواهي فرانسه براي كشتار مردم الجزاير در دوران اشغالگري اين كشور شده بود، اعتقاد دارد ما عذرخواهي ناكافي از فرانسه دريافت كرده‌ايم. گام بعدي بايد انجام شود. بر اين باورم كه با مكرون، رييس‌جمهوري فرانسه مي‌توانيم رويكرد بهتري داشته باشيم چون او به دنبال بهبود اين اوضاع است. عذرخواهي از جانب فرانسه ممكن است باعث كاهش تنش‌ها و ايجاد جوي آرام‌تر براي روابط اقتصادي و فرهنگي به ويژه براي بيش از 6 ميليون الجزايري ساكن فرانسه شود. بازگرداندن اين اجساد مي‌تواند در روابط بين الجزاير و قدرت استعماري قديمي آرامش برقرار كند، روابطي كه از زمان استقلال در سال 1962 با مشاجرات مكرر و تنش‌ها روبه‌رو بوده است. او چندي پيش تاكيد كرده بود، سركوب خونين و وحشيانه مردم از سوي اشغالگران استعمارگر لكه ننگي بر پيشاني نيروهاي استعماري است كه جناياتي را در طول 123 سال در حق ملت ما مرتكب شدند.
اين اقدام پس از سفر مكرون، رييس‌جمهوري فرانسه به الجزاير در دسامبر 2017 و توافق طرفين صورت گرفت. الجزاير از 4 سال پيش مذاكرات را براي بازگرداندن بقاياي اين اجساد آغاز كرده بود اما طرف فرانسوي با اعلام اينكه موانع قانوني براي انجام اين كار وجود دارد از انجام آن طفره مي‌رفت. مكرون در دسامبر 2019 گفته بود كه استعمارگري يك اشتباه بزرگ بود. او در جريان كمپين انتخابات رياست‌جمهوري گفته بود كه استعمارگري فرانسه در الجزاير يك جنايت عليه بشريت بود. نهاد رياست‌جمهوري فرانسه نيز استرداد جمجمه‌هاي رهبران مقاومت الجزاير را اقدامي براي التيام‌بخشي به زخم‌هاي تاريخي عنوان كرد.
اعضاي پارلمان الجزاير قانوني را درباره استعمارگري و جنايت‌هاي فرانسه در سال 1945 در اين كشور تصويب كرد. به باور الطيب الزيتوني، وزير مجاهدين الجزاير، استعمارگري فرانسه ده‌ها هزار قرباني داشت كه همگي در معرض انواع شكنجه و ظلم و كشتار قرار گرفته بودند اما هرگز نتوانست در سركوب معترضان موفق شود. سليمان شنين، رييس پارلمان الجزاير نيز اعتقاد دارد ،تصويب قانوني كه استعمار را جرم مي‌داند نه تنها خواسته نمايندگان پارلمان و دولت بلكه يك خواسته مردمي است. در قرن نوزدهم كه فرانسه يكي از قدرت‌هاي استعماري وقت بود، تلاش كرد الجزاير را تصرف كند. اين جنگ سال‌ها به طول انجاميد زيرا مقاومت بسياري در برابر ارتش فرانسه صورت گرفت. هشتم مه 1945 كه الجزاير مستعمره فرانسه بود و فرانسه پيروزي در جنگ عليه نازي‌ها را جشن مي‌گرفت، الجزايري‌ها با تجمع در خيابان‌ها خواهان استقلال شهرهاي سطيف، قالمه و خراطه در شرق الجزاير شدند. يكي از شديدترين درگيري‌ها بين دو طرف كه به نام «نبرد الجزيره» معروف شد از ژانويه تا اكتبر سال 1957 طول كشيد و در اين مدت، لشكر 10 هوابرد تحت امر ژنرال ماسو در ابعاد گسترده از روش‌هاي مختلف از جمله به كارگيري سيستماتيك شكنجه عليه غيرنظاميان، اعدام‌هاي غيرقانوني و «ناپديد شدن اجباري» براي سركوب انقلاب مردم استفاده مي‌كرد. علي شايب ذراع از مبارزان انقلاب الجزاير كه خود قرباني جنايات فرانسه است، مي‌گويد:«در قلب استعمارگران حتي ذره‌اي عطوفت و شفقت وجود نداشت؛ آنها براي نابود كردن مردم الجزاير از هر سلاحي كه در اختيار داشتند، استفاده كردند و به هيچ وجه به مردم رحم نكردند.»