ستادكل نيروهاي مسلح بيانيه‌اي در قبال حقوق بين‌المللي فضاي سايبري صادر كرد
جنگ و جرم نوين، ابزار نوين
گروه سياسي
جز خاورميانه كه هنوز در برخي مناطق درگير خون و آتش است، اين روزها جنگ به مفهوم كلاسيك آن كه تجاوز يك گروه نظامي به مرزهاي كشور يا كشورهاي ديگر تلقي مي‌شود، كمتر محتمل است. از همين رو هم تعريف سنتي از امنيت ملي كارايي و فراگيري خود را از دست داده و تحول در عرصه ارتباطات و فناوري اطلاعات چالش‌هاي جديد امنيتي براي دولت‌ها ايجاد كرده است. تهديدهاي سايبري با دامنه گسترده‌اي از جنگ، جرايم، جاسوسي و حتي تروريسم سايبري تهديدهاي سنتي عليه امنيت ملي كه عمدتا ماهيت شفاف‌تري داشت، اندكي رنگ ببازند و جاي خود را به تهديداتي تاثيرگذار و در عين حال كمتر شفاف بدهند. عدم شفافيتي كه نه صرفا و تنها به‌دليل عدم تمايل دولت‌ها براي شفاف‌سازي در اين زمينه است، بلكه به ماهيت اين تهديد‌ها و دشوار بودن شناسايي مرجع آن، موقعيت جغرافيايي و حتي دامنه تخريبگري آن بازمي‌گردد. بنابراين در روزهايي كه جنگ و جرم از راه‌هاي نوين رخ مي‌دهند، شناسايي و مقابله و پاسخ‌دهي نيز بايد از راه‌هاي نوين صورت گيرد.
در همين راستا ستادكل نيروهاي مسلح روز گذشته بيانيه‌اي در قبال حقوق بين‌الملل فضاي سايبري صادر كرد و به طرح مسائل حوزه سايبري پرداخت. اين بيانيه توسط مركز فضاي مجازي ستادكل نيروهاي مسلح تدوين و تنظيم و در ۴ ماده منتشر شده است. ماده اول به بيان كليات پرداخته، در ماده دوم سياست‌هاي حاكميتي نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران در اين زمينه شرح داده شده، ماده سوم درمورد مداخله در امور داخلي از منظر نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران مواردي يادآوري و در ماده چهارم هم توسل به زور و حمله سايبري ازمنظر نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران تبيين شده است. در واقع «بيانيه ستاد كل نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران در قبال حقوق بين‌الملل فضاي سايبري» شامل مفاهيم، سياست‌هاي كلان و چارچوب اقدامات نيروهاي مسلح درمقابله با تهديدات متنوع و متكثر فضاي سايبري را تبيين مي‌كند و همان‌طور كه در بيانيه ستادكل نيروهاي مسلح نيز بر آن تاكيد شده، از آنجا كه اين ستاد در گفتمان امنيت ملي براي بازدارندگي و دفاع سايبري ماموريت دارد و همچنين ماموريت دفاعي وفق فرمان فرماندهي كل قوا به نيروهاي مسلح واگذار شده، همه دستگاه‌ها بايد در اين حوزه با ستاد كل هماهنگي و هم‌افزايي داشته‌باشند.
ماده سوم اين بيانيه كه شرحي از مداخله در امور داخلي از منظر نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران است، به نظر مهم‌ترين بخش اين بيانيه به شمار مي‌آيد كه در واقع توضيح داده مي‌شود كه چه اقداماتي دخالت در امور داخلي تلقي شده و مستوجب پاسخ متقابل ازسوي جمهوري اسلامي به شمار مي‌رود. براساس اين بيانيه هرگونه اعمالي با هدف تغيير رژيم سياسي دولت‌ها، مواردي چون دستكاري سايبري انتخابات يا مهندسي افكار عمومي در آستانه انتخابات، مداخله غيرسايبري در فعاليت‌هاي سايبري مربوط به امور داخلي و خارجي دولت، عمليات سايبري كه وب‌سايت‌ها را به‌منظور دامن زدن به نزاع و تنش‌هاي داخلي در يك دولت از كار مي‌اندازند يا به منظور تاثيرگذاري بر نتيجه انتخابات در دولت ديگر پيام‌هايي را به صورت گسترده در بستر سايبري به راي‌دهندگان ارسال مي‌كنند، از نمونه مصاديق مداخله ممنوعه تلقي شده است. همچنين مداخله مسلحانه عليه يك شخصيت دولتي يا عناصر سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي با توسل به ابزار سايبري و غيرسايبري، تمامي اشكال آشكار، ظريف و تكنيك‌هاي بسيار پيچيده اجبار، براندازي و هتك حرمت (اعم از سايبري و غيرسايبري) با هدف اخلال در نظم سياسي، اجتماعي يا اقتصادي يا بي‌ثبات‌سازي حكومت‌هايي كه درصدد آزادسازي نظام اقتصادي و سياسي و فرهنگي خود از كنترل يا دست‌اندازي خارجي هستند، هرگونه اقدامي كه منجر به ممانعت، قطع يا محدود شدن عملكرد سيگنال‌ها و ابزار انتقال اطلاعات و سيستم‌هاي تامين‌كننده كنترل و اعمال حاكميت دولت مي‌شود و... به عنوان موارد غيرقانوني تلقي شده كه به مثابه دخالت در امور داخلي يك كشور است. در همين راستا ستادكل نيروهاي مسلح تاكيد كرده كه چنانچه شدت عمليات سايبري به زيرساخت‌هاي حياتي كشور به آستانه حمله مسلحانه متعارف ارتقا يابد، حق دفاع مشروع براي نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران محفوظ است.
اما اينكه هدف از صدور چنين بيانيه‌اي چيست، در بخش پاياني يا جمع‌بندي آن به چشم مي‌خورد كه نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران تاكيد دارد بسان دكترين قابل اعمال خود در فضاي فيزيكي، در فضاي سايبري نيز آغازگر هيچ منازعه‌اي نيست و خط‌مشي تبيين‌شده در اين سند را به عنوان چارچوب اقدام خود در مواجهه و مقابله با تهديدات متنوع و متكثر فضاي سايبري قلمداد مي‌كند. از همين رو نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران درصورت نقض هر يك از خط‌مشي‌ها و سياست‌هاي تبيين شده ازسوي دولت، گروه يا فردي كه تحت حمايت، هدايت يا كنترل دولتي باشد، اين حق را براي خود قائل هستند كه تهديدات را در هر سطحي با قدرت و پشيمان‌كننده پاسخ دهند.
در سال گذشته بالغ بر ۱۰ رزمايش سايبري در كشور برگزار و آن‌طور كه سردار محمدرضا فرجي‌پور، جانشين قرارگاه سايبري سازمان پدافند غيرعامل گفته، ستاد مقابله با تحريم‌ها و تهديدهاي فضاي سايبري تشكيل شده است. در اين حال اخبار مربوط به حملات سايبري نيز بيش از گذشته شنيده مي‌شود و عمدتا به دليل تبعاتي كه اين حملات درپي دارد، كمتر به فضاي رسانه‌اي راه پيدا مي‌كند. آخرين حادثه‌اي كه در مورد آن احتمال حمله سايبري و در واقع نوعي خرابكاري نيز مطرح شد، انفجار سايت هستهاي نطنز بود. اغلب مقامات داخلي تاكيد داشتند كه به‌دليل رعايت مسائل امنيتي نمي‌توانند درمورد اين حادثه اطلاع‌رساني كنند اما شائبه‌هايي در اين زمينه نيز مطرح بود. علاوه بر آن رويارويي سايبري ايران و اسراييل نيز چندي پيش خبرساز و گفته مي‌شد كه حمله سايبري به بندر رجايي ايران كه از مهم‌ترين بنادر كشور محسوب مي‌شود، ازسوي اسراييل صورت گرفته و در واقع پاسخي بوده به حمله سايبري ايران به دو تاسيسات آب اسراييل. البته در اين مورد نيز همان‌طور كه انتظار مي‌رفت اطلاع‌رساني دقيق و جزيي صورت نگرفت. همچنين دي‌ماه ۹۸ سردار جلالي، رييس سازمان پدافند غيرعامل از حمله سايبري امريكا به ايران خبر داد كه بنابه گفته او براي امكان‌سنجي حمله بزرگ‌تري انجام شده و بنابر برآورد صورت گرفته، حمله‌اي از نوع «ديداس و ممانعت از سرويس‌دهي» بوده كه در اين نوع حمله خدمات از دسترس خارج مي‌شوند. پيش از اين اتفاق و پس از شهادت سردار سليماني به دست امريكا نيز وزارت امنيت ايالات متحده در بيانيه‌اي هشدار داده‌بود كه شايد ايران برنامه سايبري براي مقابله با امريكا داشته‌باشد.
فارغ از اين 2 حمله سايبري شديد در منطقه كه يكي در ايران و ديگري در عربستان رخ داد، در يك دهه اخير سر و صداي بسياري به پا كرد. اولي حمله به تاسيسات نفتي آرامكو عربستان در سال ۲۰۱۷ بود كه باعث تغيير در تمام سيستم نرم‌افزاري اين تاسيسات نفتي شد اما سال ۲۰۱۹ با يك حمله پهپادي به آتش كشيده و بازار جهاني نفت را تحت تاثير قرار داد. همچنين حمله سايبري استاكس‌نت امريكا در سال ۲۰۱۰ به تاسيسات هستهاي ايران نيز جنجال زيادي به راه انداخت كه به اذعان احمدي‌نژاد رييس‌جمهوري وقت مشكلاتي را براي سانتريفيوژها ايجاد كرد.
به هر روي جنگ نوين، جنگ سايبري است كه چه در رسانه‌ها و در فضاي اطلاع‌رساني و چه در فضاي بروز اين جنگ ماهيت روشن و مشخصي ندارد و همواره با هزار اما و اگر همراه است. بيانيه ستادكل نيروهاي مسلح در اين حوزه كه براي نخستين‌بار در اين حوزه منتشر مي‌شود اما به‌صورت مشخص اشاره‌اي به نوع تهديدات سايبري عليه ايران نكرده است. با اين حال حدود دفاع مشروط را براي جمهوري اسلامي ايران مشخص و تاكيد كرده دكترين فضاي سايبري هم مشابه فضاي فيزيكي است؛ يعني دنبال منازعه نيستيم اما در هر سطحي با قدرت و پشيمان‌كننده پاسخ مي‌دهيم.