نخست‌وزير مكلف لبنان
در آستانه سفر رييس‌جمهور فرانسه به بيروت معرفي شد
«اديب» به جاي «دياب»؛ تغيير اساسي يا بازي با مهره‌ها
شهاب شهسواري
ساعاتي پيش از ورود امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه به لبنان، درست يك روز پيش از يك‌صدسالگي اولين تلاش‌ها براي استقلال سرزمين لبنان از استعمار خارجي، پارلمان لبنان مصطفي اديب، سفير اين كشور در آلمان را مامور تشكيل كابينه جديد اين كشور كرد. انتخاب مامور تشكيل كابينه جديد در لبنان بعد از آن صورت مي‌گيرد كه رهبران سياسي شيعه و مسيحيان لبنان خواستار آغاز گفت‌وگوها براي تغيير نظام سياسي در اين كشور و بازنگري در توافق طائف شدند. لبناني‌ها كه 4 هفته پس از انفجار مهيب در بندر بيروت با بيش از 190 قرباني همچنان در بهت و حيرت اين تراژدي حاصل از سوءمديريت و فساد قرار دارند بعد از يك دوره اعتراضات خياباني كه به كناره‌گيري نخست‌وزير پيشين، حسن دياب منجر شد حالا منتظر هستند كه ببينند، گزينه جديد نخست‌وزيري چگونه به انتظارات انباشته شهروندان پاسخ مي‌دهد. مصطفي اديب قرار است، اعضاي كابينه و برنامه دولت خود را براي راي اعتماد در طول هفته‌هاي آينده به پارلمان ببرد. اين ديپلمات پيشين لبناني ديروز در ديدار با ميشل عون، رييس‌جمهور و نبيه بري، رييس پارلمان لبنان رسما تكليف تشكيل كابينه را پذيرفت و در جمع خبرنگاران نخستين هدف خود را در دولت پيش رو، انجام اصلاحات اقتصادي براي توافق با صندوق بين‌المللي پول عنوان كرد.
رييس‌جمهور لبنان، ميشل عون، روز دوشنبه در سخناني خواستار تشكيل يك حكومت «سكولار» در لبنان شد و سيدحسن نصرالله، دبيركل حزب‌الله يك روز پيش از آن در سخناني از استقبال اين حزب از «هر گفت وگويي كه براي رسيدن به يك توافق سياسي» سخن گفت. اظهارات رييس‌جمهور لبنان يك روز بعد از آن بيان مي‌شود كه سيدحسن نصرالله، دبيركل حزب‌الله لبنان هم از آمادگي حزبش براي مشاركت در «هر گفت‌وگويي با ديگر طرفهاي لبناني براي يك توافق جديد» سخن گفت و تاكيد كرد كه اگر اراده و عزم ميان گروه‌هاي ديگر براي تغيير وجود داشته باشد، حزب‌الله هم آماده پذيرش مطالبه اكثريت مردم است.
سفر مكرون
تعيين نامزد نخست‌وزيري در حالي انجام مي‌شود كه امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه براي دومين بار از زمان انفجار در بندر بيروت به اين كشور سفر مي‌كند. مكرون پيش از اين به‌شدت از نظام طايفه‌اي و تقسيم مذهبي قدرت در لبنان كه از زمان پايان جنگ داخلي در اين كشور بر اساس توافق طائف ايجاد شده است، انتقاد كرده‌بود. مشخص نيست كه مكرون تا چه اندازه با انتخاب جديد احزاب سياسي لبنان براي رهبري سياسي اين كشور موافق باشد. دولت فرانسه و متحدانش از آذر‌ماه سال گذشته، كمك‌هاي بين‌المللي به لبنان را به اصلاحات اساسي در اين كشور منوط كرده‌اند. شرطي كه بعد از انفجار در بندر بيروت هم تكرار شد. يك مقام ارشد كاخ رياست جمهوري فرانسه به نشريه پوليتيكو مي‌گويد: «رييس‌جمهور [فرانسه] به بيروت نرفته است كه توافق بين احزاب سياسي را قبول كند، او به آنجا مي‌رود تا تعهد آنها را به چارچوب پيشنهادي كه در سفر پيشينش پيش پاي طرفهاي لبناني قرار داده بود، بگيرد.»
درخواست عون براي تشكيل نظام سكولار
ميشل عون، رييس‌جمهور لبنان، صبح روز دوشنبه پيش از انتخاب نخست‌وزير جديد در سخنراني كه به صورت زنده از شبكه‌هاي تلويزيوني لبنان پخش شد خواستار تشكيل يك حكومت «سكولار» در لبنان شد. رييس‌جمهور مسيحي لبنان كه از متحدان حزب‌الله و جريان مقاومت در لبنان محسوب مي‌شود، روز دوشنبه گفت:«از همينجا از همه مي‌خواهم كه لبنان را يك كشور سكولار تلقي كنند. اين تنها راه براي نگهداري و حفظ تكثر در جامعه ما و ايجاد يك وحدت حقيقي است.» عون در اين سخنراني تاكيد كرد:«جوانان خواستار تغيير هستند، تغيير در شرايط كنوني و براي آينده خودشان.» رييس‌جمهور لبنان تاكيد كرد:«جواب من با مطالبه تغيير، بله است، ضروري است كه نظام كشور توسعه، تغيير و تحول بيابد.» اشاره رييس‌جمهور 85 ساله لبنان به «جوانان» با انتقاد مخالفاني مواجه شده است كه خود او را يكي از موانع تحول در لبنان تلقي مي‌كنند.
آمادگي حزب‌الله براي تغيير نظام سياسي
سيدحسن نصرالله، دبيركل حزب‌الله لبنان روز يك‌شنبه در سخنراني خود گفت:«طرفهاي داخلي و خارجي مدام از لزوم تحقق خواسته‌هاي مردم سخن مي‌گويند و اين سخن حقي است اما جمعيت لبنان 5 ميليون نفر است و از كجا بايد خواسته مردم لبنان را تشخيص داد؟ آيا مي‌توان با تظاهرات اين مساله را فهميد؟ اگر هزار نفر به خيابان آمدند آيا حرف آنها خواسته مردم است 10 هزار نفر آمدند چه؟ و بايد بر يك ملاكي توافق شود و پس از آن حكومت و جامعه جهاني بايد به خواسته مردم احترام بگذارد. آيا مي‌توان به همه‌پرسي اعتماد كرد و رأي‌گيري انجام داد؟ آيا انتخابات پارلماني نياز است تا موضع مردم مشخص شود؟ هر آنچه مي‌خواهيد، ما حاضر به انجامش هستيم اما بايد اين مساله براي هميشه مشخص شود تا ديگر كسي نتواند، خواسته خود را به نام مردم جلوه دهد.» دبيركل حزب‌الله لبنان سپس به موضوع درخواست امانوئل مكرون براي انجام يك توافق سياسي جديد پرداخت و گفت:«شنيديم كه فرانسه انتقادات شديدي متوجه سيستم حكومت لبنان بر مبناي توافق طائف كرده است. بايد بگويم كه ما از هر نوع بررسي به دور از جنجال براي نيل به يك توافق سياسي استقبال مي‌كنيم اما به شرط اينكه اين گفت‌وگوها با اراده و رضايت گروه‌هاي سياسي مختلف باشد. بسيار خوب است كه پس از گذشت ۱۰۰سال از تشكيل كشور لبنان، لبناني‌ها درباره اين مساله بحث و بررسي كنند.»
مصطفي اديب كيست؟
نام مصطفي اديب، ديپلمات جوان لبناني كه چند سال گذشته را به عنوان سفير اين كشور در آلمان خدمت كرده است تا پيش از معرفي او به عنوان نامزد نخست‌وزير، كمتر به عنوان يك نامزد جدي شنيده شده بود. اين سياستمدار 48 ساله كه دكتراي علوم سياسي دارد، پيش از اين به عنوان مشاور سياسي نخست‌وزير پيشين لبنان، نجيب ميقاتي خدمت كرده بود. سعد حريري و جنبش المستقبل تحت رهبري او، اديب را به عنوان نامزد نخست‌وزيري به پارلمان پيشنهاد دادند كه با موافقت اكثريت گروه‌هاي سياسي مواجه شد.
ناخرسندي واشنگتن و رياض
مشخص نيست كه نامزدي مصطفي اديب براي رياست دولت تا چه اندازه خواسته‌هاي معترضان لبناني و انتظارات بازيگران خارجي در لبنان را تامين كند. براي مردم لبنان، عملكرد اديب در توافق با دولت‌ها حامي مالي لبنان و صندوق بين‌المللي پول براي نجات اين كشور از وضعيت اسفبار اقتصادي مي‌تواند راضي‌كننده باشد هرچند خواسته اساسي معترضان براي تغيير نظام سياسي از تقسيم‌بندي طايفه‌اي به يك دموكراسي انتخابي هنوز محقق نشده و نيازمند مشاركت همه گروه‌هاي سياسي لبنان در مذاكرات بلندمدت است.
اما طرفهاي خارجي منتقد نظام سياسي لبنان معتقدند كه اديب هم يك مهره ديگر از ميان نخبگان سياسي حاكم در لبنان است كه تفاوتي با ديگران ندارد. اميل حكيم، پژوهشگر موسسه مطالعات استراتژيك بين‌الملل به پوليتيكو مي‌گويد:«نخبگان سياسي لبنان روي يك فرد ديگر توافق كرده‌اند كه منافع هيچ يك از آنها را تهديد نمي‌كند و به هيچ‌وجه نماينده تغييرات بنيادين سياسي مورد انتظار نيست.» اين تحليل‌گر مسائل خاورميانه در امريكا معتقد است كه اقدام گروه‌هاي سياسي در لبنان براي معرفي يك نامزد جديد نخست‌وزيري اقدامي پيش‌دستانه در آستانه سفر مكرون بود. به گفته او «مكرون با سفر به بيروت عملا به عنوان پدرخوانده كابينه جديد معرفي شد در حالي كه اصلا قرار نيست آنچه ضروري است توسط اين فرد انجام شود.»
دوروتي شي، سفير جنجالي امريكا در بيروت كه تاكنون بارها دخالت‌هايش در امور داخلي لبنان خبرساز شده است، روز شنبه در گفت‌وگويي با روزنامه المدن به‌شدت از طرح فرانسه انتقاد كرد. اين ديپلمات امريكايي گفت: «طرح فرانسه فقط نگراني‌هاي فرانسه را برطرف مي‌كند.» اظهارنظر سفير امريكا در لبنان نشان مي‌دهد كه دولت امريكا و متحدانش از جمله عربستان سعودي براي تغيير اساسي در نظام سياسي لبنان آمادگي ندارند و از يك توافق ميان گروه‌هاي سياسي براي اصلاحات بنيادين در اين كشور حمايت نمي‌كنند. طرف‌هايي مانند امريكا و عربستان سعودي نسبت به روابط پاريس با حزب‌الله لبنان نگران هستند و از هر توافقي كه به حفظ جايگاه شيعيان در قدرت سياسي لبنان و حفظ سلاح مقاومت و مبارزه براي رفع اشغال لبنان انجام شود ممانعت مي‌كنند.