رونمايي جو بايدن از راهبرد امريكا در برابر ايران
بازگشت به برجام
جبران شكست ترامپ
سارا معصومي
جو بايدن يا دونالد ترامپ؟ كدام‌يك در انتخابات نوامبر ايالات‌متحده امريكا پيروز ميدان خواهند بود؟ تداوم رياست‌جمهوري ترامپ به نفع ايران خواهد بود يا راهيابي جو بايدن دموكرات به كاخ سفيد؟ آيا دونالد ترامپ در صورت پيروزي بر شدت سياست فشار حداكثري تحميل شده بر ايران خواهد افزود يا آن‌طور كه خودش اين روزها شعار مي‌دهد در نخستين هفته‌هاي پس از پيروزي به توافق جديدي با ايران دست پيدا مي‌كند؟ پرسش‌هايي از اين دست همواره در آستانه انتخابات رياست‌جمهوري ايالات‌متحده در دوره‌هاي پيش هم مطرح بوده و تحليلگران مسائل ايران و امريكا همواره در اين بازه زماني با اين سوال روبه‌رو بوده‌اند كه براي جمهوري اسلامي ايران حضور رييس‌جمهوري دموكرات در كاخ سفيد به نفع خواهد بود يا جمهوري‌خواه؟ با اين همه انتخابات 2020 براي ايران و البته بازيگران منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي درگير با پرونده تنش ايران و امريكا از اهميت دوچنداني برخوردار است. هرچند كه در 40 سال گذشته رابطه تهران و واشنگتن همواره پرتنش و پر فراز و فرود بوده اما آنچه در 4 سال اخير در سايه دولت دونالد ترامپ رخ داده عملا ايران و امريكا را در چند بازه زماني متفاوت در آستانه درگيري نظامي و جنگ قرار داده است. دولت ترامپ تحت لواي سياست فشار حداكثري، تحولاتي را در رابطه با ايران رقم زده كه به جرات مي‌توان گفت برخي از آنها در تاريخچه اين رابطه بي‌سابقه بوده است. تحريم ايران در 4 دهه پس از انقلاب اسلامي همواره پاي ثابت سياست دولت‌هاي متفاوت واشنگتن در قبال تهران بوده و در بهترين دوره‌ها هم سكانداران متفاوت كاخ سفيد به اصطلاح خودشان سياست «چماق و هويج» را
در پيش گرفته‌اند؛ سياستي كه در سايه آن همزمان كه به تهديد ايران روي آورده شده پاي تشويق‌هايي هم در ميان بوده است.
با اين همه حمله، تهديد و ارعاب پايه‌هاي سياست دولت امريكا در مقابل ايران در قريب به 4 سال گذشته بوده است. تحريم اقتصادي، تلاش براي انزواي سياسي و تهديد امنيتي ايران در كنار ترور سردار قاسم سليماني تنها مشتي نمونه خروار از حوادثي بود كه در 4 سال گذشته رخ داد. در چنين شرايطي انتخابات رياست‌جمهوري 2020 و نتيجه آن نه فقط براي ايران بلكه براي بازماندگان در برجام و شركاي تجاري و اقتصادي ايران كه فعلا از بيم تحريم‌هاي يكجانبه امريكا بار سفر از بازارهاي ايران بسته‌اند اهميت فوق‌العاده‌اي يافته است. باتوجه به سياست فشار حداكثري كه تيم ترامپ در مقابله با ايران در پيش گرفت و البته بالا بردن سطح تنش تا ترور سردار شهيد حاج قاسم سليماني به نظر مي‌رسد كه مسير هرگونه تنش‌زدايي از رابطه تهران و واشنگتن در سايه تداوم رياست‌جمهوري ترامپ پرسنگلاخ باشد. در حال حاضر به سختي مي‌توان مقام سياسي و نظامي را يافت كه از سوي دولت ترامپ در ليست تحريم‌ها قرار نگرفته باشد. همزمان تيم ترامپ علاوه بر جنگ اقتصادي عليه ايران و تهديد امنيتي تهران سياست جنگ تبليغاتي عليه كشورمان را هم در پيش گرفته و به‌رغم آنكه اين تيم ادعا مي‌كند به دنبال تغيير رفتار و نه تغيير رژيم در ايران است اما راه و روشي كه انتخاب كرده عملا در مسير افزايش نارضايتي‌ها در ايران و ايجاد شكاف ميان مردم و نظام است. در چنين شرايطي هرچند كه ترامپ ادعا مي‌كند به توافق با ايران نزديك است و تهران براي حضور در پاي ميز مذاكره صرفا منتظر نتيجه انتخابات است اما نشانه‌هاي صحت اين ادعا در طرف ايراني ديده نمي‌شود. ايران به صراحت شرط هرگونه مذاكره با ايالات‌متحده را بازگشت امريكا به برجام، لغو تمام تحريم‌هاي اعمال شده در 3 سال و نيم اخير و البته جبران خسارت دانسته است. خطوط قرمزي كه به نظر مي‌رسد براي رييس‌جمهور بعدي امريكا چه بايدن باشد و چه ترامپ لازم‌الاجرا هستند.
بايدن، خطرناك‌تر از ترامپ؟
در بستر رابطه پرتنش ايران با تيم ترامپ، جو بايدن نامزد دموكرات‌ها در اين انتخابات از راهكار متفاوتي در قبال ايران در صورت پيروزي سخن گفته است. در حالي كه ترامپ با خروج يكجانبه از برجام، بازگرداندن تحريم‌هاي هسته‌اي و تنبيه كمپاني‌ها و نهادهاي مالي غيرامريكايي در صورت ارتباط با ايران عملا از متحدان اروپايي امريكا فاصله گرفته و خود را در گوشه رينگ انزوا قرار داده، بايدن مبناي سياست اعلامي خود در برابر ايران را تلاش براي بازگرداندن اجماع در پرونده ايران مي‌داند. جو بايدن كه در زمان حصول توافق هسته‌اي ايران با 1+5 وقت، جامه معاون باراك اوباما، رييس‌جمهور ايالات‌متحده امريكا را بر تن داشت همچنان خود را مقيد به حفظ برجام به عنوان ميراث مافوق پيشين خود مي‌داند و برهمين اساس به صراحت اعلام كرده كه در صورت پيروزي به توافق هسته‌اي بازمي‌گردد. البته اين بازگشت با پرانتزهايي همراه است. جو بايدن روز دوشنبه به وقت ايالات‌متحده يادداشت تفصيلي را در‌قبال سياست خارجي‌اش در برابر ايران دراختيار رسانه امريكايي سي‌ان‌ان قرار داد. يادداشتي نه‌چندان تفصيلي كه آب پاكي را
بر دستان تحليلگران روابط ايران و امريكا ريخت. بايدن در اين يادداشت از بازگشت به برجام سخن گفت اما اين بازگشت را به اجراي كامل تعهدات فني از سوي ايران منوط كرد. مساله‌اي كه تهران به صراحت از آن با عنوان خط قرمز ياد كرده و تاكيد دارد كه امريكا به عنوان كشوري كه از پاي ميز مذاكره برخاست اكنون هم بايد به اين ميز بازگردد. از سوي ديگر بايدن بازگشت به برجام را به منزله نقطه آغاز مذاكرات بيشتر با ايران و ساير اعضاي توافق براي اصلاح اين توافق و تمديد بندهاي مربوط به محدوديت فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران مي‌داند. نقطه‌نظري كه با مخالفت صريح ايران روبه‌رو شده و به عنوان نمونه محمد‌جواد ظريف، وزير خارجه تاكنون بارها به صراحت اعلام كرده كه برجام قابل مذاكره مجدد نيست. در چنين شرايطي حتي در صورت پيروزي بايدن نمي‌توان به بازگشت بي‌سر و صدا و بي‌حاشيه دو طرف به برجام اميدوار بود.
نكته ديگري كه در يادداشت 1200 كلمه‌اي نامزد دموكرات‌ها به چشم مي‌خورد تلاش او براي خشنود كردن رژيم اسراييل است. بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير اين رژيم تا پيش از حصول برجام تلاش مضاعفي را براي ممانعت از شكل‌گيري آن انجام داد و پس از آن نيز تلاش كرد تا حد ممكن منافع ايران از اين توافق را به حداقل برساند. درنهايت پيروزي ترامپ در انتخابات، فرصت مغتنم را دراختيار نتانياهو قرار داد تا با آخرين تلاش‌ها خروج امريكا از برجام را جشن بگيرد.
برهيچ‌كس پوشيده نيست كه لابي اسراييل در انتخابات رياست‌جمهوري ايالات‌متحده چه نقش پررنگ و بسزايي را بازي مي‌كند و برهمين اساس جو بايدن در اين يادداشت التزام خود به حفظ امنيت اسراييل و در‌نظر گرفتن دغدغه‌هاي نخست‌وزير تندرو و ضدايراني اين رژيم را به وضوح اعلام كرده است. از سوي ديگر بايدن درست مانند باراك اوباما راهكار مقابله با آنچه تهديدهاي ايران در منطقه خوانده را جلب اجماع بين‌المللي مي‌داند. نكته‌اي كه براي دونالد ترامپ با سياست اعمالي «امريكا اول است» از كوچك‌ترين اهميتي برخوردار نبود و نتيجه آن نيز انزواي ايالات‌متحده در شوراي امنيت سازمان ملل متحد در قبال ايران است. لازم به ياد‌آوري است كه در جريان انتخابات سال 2016 ايالات‌متحده نيز برخي تحليلگران خطر هيلاري كلينتون دموكرات را براي ايران بيش از دونالد ترامپ جمهوري‌خواه مي‌دانستند و اصلي‌ترين دليل آنها نيز توان هيلاري كلينتون و اعتقاد او به چندجانبه‌گرايي در پرونده‌هايي نظير ايران بود. جو بايدن در اين يادداشت به صراحت به شركاي اروپايي امريكا كه از سياست‌هاي يكجانبه ترامپ در 4 سال گذشته به ستوه آمده‌اند، نويد مي‌دهد كه در صورت راهيابي به كاخ سفيد زمين بازي جمعي را براي مقابله با آنچه تهديدهاي ايران خوانده مهيا مي‌كند. اين مساله به خودي خود براي ايران كه در حال حاضر موفق به منزوي كردن تيم ترامپ در صحنه‌هاي بين‌المللي شده از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است. از سوي ديگر جو بايدن در همين يادداشت تلاش كرده زمينه‌هاي همكاري با اروپا در مقابله با ايران را مشخص كند؛ از فعاليت‌هاي ايران در منطقه تا آزمايش‌هاي موشكي البته ادعاهايي درخصوص نقض حقوق بشر در ايران. او در اين يادداشت به نام نويد افكاري اشاره كرده كه روز شنبه در ايران به اتهام قتل عمد اعدام شد اما وجود برخي ابهامات در اين پرونده، واكنش‌هاي بين‌المللي را به‌دنبال داشت. بايدن در روزي راهبرد خود در برابر ايران را به شكل مكتوب ارايه كرده كه از اتحاديه اروپا تا كشورهاي اروپايي عضو برجام مخالفت خود را با اعدام نويد افكاري در ايران اعلام كرده بودند.
نگاهي گذرا به يادداشت بايدن نشان مي‌دهد كه او نيز در صورت پيروزي در اين نبرد از بستر مين‌گذاري شده‌اي كه دونالد ترامپ در 4 سال گذشته ساخته براي مقابله با ايران استفاده خواهد كرد اما همان‌طور كه از تيتر يادداشت او برمي‌آيد قرار است با پنبه سر ببرد و برخلاف سكاندار فعلي كاخ سفيد با تدبير اين كار را انجام خواهد داد.