چه كساني از روي كار آمدن ترامپ يا بايدن سود ميبرند؟
تقابل كارتلهاي «نفت» و «دارو»
در انتخابات امريكا
آويده علمجميلي
كمتر از يك هفته ديگر انتخابات رياستجمهوري در امريكا برگزار ميشود. انتخابات امريكا از اين جهت مهم است كه تاثير عميقي بر همه مناسبات جهاني از اقتصاد تا سياست و انرژي ميگذارد، بر بازارهاي جهاني انرژي موثر است و بازارهاي مالي بينالمللي و پيمانهاي زيستمحيطي را تحتتاثير قرار ميدهد، بنابراين پر بيراه نيست اگر گفته شود كه از روز سوم نوامبر يكي از دو حزب جمهوريخواه و دموكرات بيش از هر زمان ديگري ميتواند بر هر چيزي در اين سياره تاثير بگذارد. اولويت و برنامههاي هر كدام با ديگري متفاوت است. ترامپ به دنبال «تسلط بيشتر بر بازارهاي انرژي» است كه با افزايش توليد نفت شيل و پيشي گرفتن از بزرگترين توليدكنندههاي نفت در جهان، عربستان و روسيه تا حدي محقق شد. هر چند برنامههاي او براي تبديل شدن به بزرگترين توليدكننده نفت در جهان تقريبا بدون نقص پيش ميرفت تا اينكه شيوع كرونا و كاهش توليد و مراودات تجاري در جهان باعث بسته شدن برخي چاههاي نفتي در امريكا و تعطيلي شركتهاي حفاري شد. در آن سوي ميدان بايدن ايستاده كه وعده داده در صورت رفتن به كاخ سفيد سهم توليد گاز كربن دياكسيد امريكا را تا 2025 به صفر برساند. همين وعده ميتواند تا 2 ميليون بشكه از توليد شيل را تا سال 2021 كاهش دهد. قطعا كاهش توليد شيل، آن چيزي نيست كه توليدكنندگان نفت و اسپانسرهاي ترامپ به دنبال آن هستند.
واكسن، برگ برنده كانديداها
در انتخابات ميشود؟
انتخابات در امريكا آنهم در شرايطي كه تقريبا تمام جهان با پاندمي كرونا دست به گريبان هستند و قرنطينههاي جديدي نيز از سوي برخي كشورها مانند فرانسه و آلمان اعمال شده، تقريبا اميدها براي رهايي از اين بيماري تا پيش از شروع سال جديد ميلادي را از بين برده است. از سوي ديگر رقابت ميان شركتهاي بينالمللي دارويي براي دستيابي به فرمول واكسن كرونا تقريبا بينتيجه مانده و حتي توليدكنندههاي نفت در امريكا كه از حاميان سنتي ترامپ به حساب ميآيند نيز از گزند اين بيماري در امان نماندند و تلاشهاي ترامپ براي كنترل آن در امريكا نيز انتقادات فراواني به دنبال داشته است. در چنين شرايطي رقابت ميان كارتلهاي دارويي و توليدكنندگان نفتي براي انتخابات امريكا بهخصوص در يك هفته پاياني شدت بيشتري گرفته است. در فاصله كمتر از يك هفته به انتخابات امريكا، هر اتفاقي اعم از تغيير برخي سياستهاي آتي اقتصادي بايدن يا افشاي يك سند محرمانه درخصوص ترامپ، ميتواند نقش يكي از كارتلها را پررنگتر كند. در سال 2016 سوداي تبديل شدن امريكا به يكي از بزرگترين توليدكنندههاي نفت در جهان باعث شد كه اغلب ايالتهاي نفتخيز به سمت ترامپ گرايش داشته باشند اما در اين انتخابات دستيابي به واكسن كرونا برگ برنده كانديداهاست، چراكه براساس گزارشهاي رسمي تقاضاي نفت تا پايان سال 2021 به پيش از پاندمي كرونا باز نميگردد و جهان بيشتر از نفت به واكسن براي رسيدن به سطوح پيش از كرونا نياز دارد. بنابراين نقش كارتلهاي دارويي در اين انتخابات شايد بيشتر باشد. براساس آنچه صندوق بينالمللي پول تخمين زده بود، هر كشوري كه بتواند به واكسن كرونا دست يابد و آن را به صورت گسترده دراختيار جهانيان قرار دهد، 9 هزار ميليارد دلار به درآمدهاي جهاني اضافه ميكند. برآيند اين گزارهها، ضرر هنگفت به كارتلهاي نفتي و سود بالا به كارتلهاي دارويي در صورت انتخاب نامزد دموكرات، جو بايدن است. اما كارتلهاي نفتي نيز دست روي دست نگذاشتهاند. براساس آنچه هفته گذشته سايت اشپيگل منتشر كرده، «شركتهاي توليدكننده نفت بيش از 13 ميليون دلار كمك مالي به كارزار انتخاباتي ترامپ كردهاند در حالي كه بايدن كمتر از يك ميليون دلار كمك دريافت كرده است.»
كارتل نفتي پشت ترامپ
ترامپ در چهار سال گذشته تاثيرات زيادي بر مناسبات قدرت بهخصوص در بازارهاي تجاري و انرژي گذاشته است؛ او يك جنگ تمام عيار تجاري با چين را آغاز كرد كه با وجود امضاي فاز نخست توافق تجاري در ابتداي سال جاري ميلادي و توقف بخشي از تعرفهها، اما براساس گزارش بلومبرگ باعث كاهش 0.6درصدي از توليد ناخالص جهان در سال 2019 شد؛ به بيان ديگر اقتصاد جهان حدود 500 ميليارد دلار از جنگ تجاري دو ابر قدرت اقتصادي ضرر كرد. كارتلهاي نفتي كه به نوعي حاميان ترامپ نيز محسوب ميشدند به دليل جنگ تجاري آسيب ديدند، چراكه اختلافات امريكا با چين، خوشبيني نسبت به آينده را با ابهام روبهرو كرد و به همين دليل تقاضا براي نفت در جهان كاهش يافت. ترامپ درنظر داشت پس از انتخابات همه ابزار و قدرت را براي استخراج بيشتر نفت شيل به كار گيرد؛ او با وجود مخالفتهاي طرفداران محيطزيست به توليد نفت شيل ادامه داد تا جايي كه براساس گزارش «چشمانداز انرژي جهان از نگاه آمار سال 2019» كه توسط شركت نفت و گاز بريتانيايي «بيپي» منتشر شد، توليدكنندگان نفت در امريكا تا پيش از پاندمي كرونا توانستند بهطور متوسط روزانه 17 ميليون و 45 هزار بشكه نفت توليد كنند كه افزايش 11درصدي نسبت به سال 2018 داشت. عربستان و روسيه نيز بين 11ميليون و 400 تا 500 هزار بشكه در روز توليد ميكردند كه بسيار پايينتر از امريكا بود. هر چند شيوع كرونا در جهان باعث كاهش شديد تقاضا نفت شده و براساس آنچه بلومبرگ پس از دور اول قرنطينه در كشورهاي پيشرفته نوشته «تقاضاي روزانه نفت در ماه آوريل حدود 35ميليون بشكه كاهش داشته و اگر قرنطينه دوم كه در بسياري از كشورها از جمله آلمان و فرانسه اعلام شده، مدت زيادي طول بكشد، تقاضاي روزانه نفت بيش از 10 ميليون بشكه در روز كاهش مييابد.» به نظر ميرسد اوضاع براي طرفداران نفتي ترامپ قدري سخت باشد، چراكه در صورت انتخاب نشدنش، كسي را از دست ميدهند كه روزي خود را ناجي نفت شيل ميدانست و بر اين باور بود كه افزايش قيمت نفت به دليل «صحبتش با بن سلمان براي كاهش توليد» است، توليدكنندگان نفت ميدانند با روي كار آمدن بايدن كه ميخواهد «انقلاب انرژي پاك» ايجاد كند، بازگرداندن قيمت و ميزان توليد نفت به پيش از كرونا از اولويتهاي دولت بايدن خارج ميشود. از سوي ديگر اوپك «اهرم فشار» براي كاهش توليد را از دست ميدهد و افت توليد نفت امريكا برايش مهم نيست بنابراين ممكن است تا پيش از انقضاي توافق كاهش توليد با كوچكترين نشانهاي از بهبود اوضاع، توليد را افزايش دهد. بنابراين پر بيراه نيست كه توليدكنندگان نفت ميليونها دلار براي روي كار آمدن ترامپ خرج كنند.
سود بلندمدت كارتلهاي اسلحه
پس از كارتلهاي نفتي، صنعت اسلحهسازي نيز از انتخاب ترامپ سود ميبرد. رييسجمهور امريكا همواره بر افزايش بودجه نظامي تاكيد كرده كه همين امر سبب چرخش شركتهاي بزرگ اسلحهسازي به سمت ترامپ ميشود. البته نبايد از تلاشهاي او براي فروش اسلحه به عربستان و به صورت كلي هزينههاي ناآرام كردن خاورميانه چشمپوشي كرد، بهگونهاي كه يكچهارم كل فروش اسلحه امريكا در جهان به اين كشور عربي بوده است. اسلحه امريكا براي عربستان آنقدر اهميت دارد كه ترامپ از اين ابزار براي فشار به رياض در خلال جلسات كاهش توليد نفت توسط اوپك استفاده كند. در ماه آوريل رويترز فاش كرده بود كه «ترامپ در مكالمهاي كه با بن سلمان داشت، ضمن تهديد به قطع حمايت نظامي از اين كشور به او گفته است: ما از صنعت (نفت) شما دفاع ميكنيم ولي شما داريد صنعت ما را نابود ميكنيد.»
اما سود كارتلهاي اسلحهسازي از انتخاب ترامپ تنها محدود به فروش اسلحه به عربستان نميشود. با استناد به گزارش موسسه بينالمللي پژوهشهاي صلح استكهلم كه در روزهاي پاياني سال 98 منتشر شد «۳۶درصد از كل فروش اسلحه به جهان در پنج سال منتهي به 2019
در دست امريكا بوده كه كشورهاي خاورميانه 53درصد از كل اسلحههاي توليدي در امريكا را خريدند.» اما سود كارخانههاي اسلحهسازي تنها از ناامني در جهان نيست، بلكه از داخل كشور امريكا نيز نشات ميگيرد. آمارهاي فروش اسلحه در امريكا نشان ميدهد كه هر چه سوم نوامبر نزديكتر و شانس بايدن براي پيروزي بيشتر ميشود، فروش اسلحه نيز بالاتر ميرود. اين امر به دو دليل است؛ اول احتمال بالا گرفتن ناآراميهاي داخلي در امريكا به دليل عدم پذيرش نتايج انتخابات از سوي يكي از كانديداها كه ورود قاضي «برت» در ديوان عالي امريكا بر آن نيز بيتاثير نبوده و دوم سختتر شدن مقررات فروش و حمل اسلحه از سوي يك رييسجمهور دموكرات. مديرعامل شركت اسلحهسازي اسميت و وسون كه قدمتي حدودا 170 ساله دارد پس از اولين مناظره گفته بود كه «صنعت اسلحهسازي امريكا در ماه گذشته نتوانسته به تقاضا در بازار پاسخ دهد.» بنابراين به نظر ميرسد كارتلهاي اسلحه هر كاري براي روي كار آمدن ترامپ ميكنند.
قانون كاهش قيمت دارو
رييسجمهور امريكا از زمان روي كار آمدنش بارها به بالا بودن قيمت دارو در امريكا اعتراض كرده و بر اين باور بود كه صنعت داروسازي به طور مصنوعي قيمتها را بالا نگه داشته است. اعتراض به قيمت دارو ادامه داشت تا اينكه در مرداد سال جاري چهار قانون را امضا كرد كه به موجب آنها قيمت دارو براي مصرف مردم امريكا كاهش خواهد يافت. اين قوانين مربوط به واردات داروي ارزان از كانادا، كاهش قيمت انسولين و پرداخت يارانه به برخي شركتهاي دارويي به منظور كاهش قيمت محصولات آنهاست. به اعتقاد فعالان حوزه دارويي اين كار منجر به ساخت داروهايي ارزان با عوارض جانبي بيشتر ميشود كه كاركرد كمتري از داروهاي اورجينال دارد. رويترز معتقد است اين اقدام ترامپ در حالي است كه دولت او در مقابله و مواجهه با كرونا تحت فشارهاي شديد است، ميتواند به رويگرداني كارتلهاي دارويي از انتخاب مجدد ترامپ منجر شود كه اين اتفاق نيز كم و بيش رخ داده است. براساس برخي گمانهزنيها 51درصد كمك مالي اين صنعت روانه كارزار انتخاباتي دموكراتها شده بهگونهاي كه حدود يك ميليون دلار به كمپين بايدن و 360 هزار دلار به كمپين ترامپ واريز شده است.