گزارش «اعتماد» از مجمع فيفا
دومينوي فساد سازمان‌يافته
محمد منصور عظيم‌زاده٭ / كمتر از يك هفته است از استعفاي جوزف سپ بلاتر 80 ساله مي‌گذرد. دومينوي فساد به سرعت به حركت سهمگينانه و بي رحم خود ادامه مي‌دهد و سر راه خيلي چيزها را با خود مي‌برد. علاوه بر مفتوح بودن پرونده ميزباني قطر در جام جهاني سال 2022 و زير سوال رفتن ميزباني سال 2018 روسيه كه دستمايه تمام محافل فوتبالي شده، اكنون صرفاً در اين يك هفته، چندين پرونده ديگر ريز و درشت فساد بلاتر افشا شده است؛ دخالت در انتخابات سال 2010ترينيداد و توباگو با پرداخت رشوه و دريافت 10 ميليون دلار فقط براي ميزباني آفريقاي جنوبي در سال 2010، كه اسناد آن نزد جك وارنر نايب‌رييس پيشين فيفا است كه تهديد به افشا كرده است. وارنر صراحتا در يك برنامه تلويزيوني زنده مي‌گويد اسناد و چك‌هايي در اختيار دارد كه ارتباط بين بودجه فيفا با وي و انتخابات سال2010ترينيداد و توباگو و نيز نقش سپ بلاتر، رييس مستعفي فيفا در اين انتخابات را فاش مي‌كند. وي افزود: «ديگر رازهاي كساني كه فعالانه به دنبال تخريب كشورم هستند را حفظ نخواهم كرد.» پس از اين برنامه تلويزيوني، وارنر در تجمع «حزب مستقل ليبرال» حاضر شد و بار ديگر ادعاهاي خود را تكرار كرد و قول داد از برنامه خود براي افشاي اين رسوايي عقب‌نشيني نكند. وي همچنين افزود از اينكه قبلا اين اسناد را فاش نكرده، عذرخواهي مي‌كند. وارنر گفت اين مدارك را در اختيار وكلاي خود قرار مي‌دهد. او تاكيد كرد از به خطر افتادن زندگي خود مي‌ترسد اما با ذكر يك جمله معني‌دار گفت: «حتي مرگ هم نمي‌تواند جلوي اين بهمن را بگيرد.» وارنر خود يكي از ۱۴ مظنون اصلي پرونده اخير فساد فيفا است كه از سوي مقامات قضايي امريكا متهم شده‌اند. آيا موضوع به همين چهار پرونده مهم فوق ختم شده است؟ پاسخ خير. پرونده‌هاي فساد بلاتر اين مرد هميشه خندان و خوشرو رو به افشاگري روزانه گذاشته شده است. او كه ساليان سال به عنوان انسان شريف و زحمتكش در فيفا و جامعه فوتبالي مشهور بود، به ويژه آنكه در هشت سال اول خدمت خود به عنوان يكي از برترين روساي فدراسيون جهاني فوتبال شهرت داشت، در هشت سال دوم حاكميت خود به سراشيبي فرو رفت و محبوبيت خود را در يك دوره زماني چهار، پنج ساله، كاملاً نزد فوتبالدوستان از دست داد. كساني كه درك بين‌المللي بالايي از وقايع و پديده‌ها دارند به وضوح صداي اين رسوايي اخير را كه در دومينوي افشاگري فساد مالي و اخلاقي او شدت گرفته در چندين سال قبل شنيده و حس كرده بودند. چندين پرونده رابطه غيراخلاقي با زنان مدل از جمله نامزد كريس رونالدو و يا اتهامات فساد اخلاقي كه به تازگي از سوي جام دلاني، رييس اتحاديه فوتبال ايرلند در مورد نامزد خودش مطرح شده به ساير جرم‌هاي بلاتر افزوده است. اتهامات اخلاقي بلاتر فقط بخش كوچكي از اين پازل دومينويي فرو ريخته است. اما داستان همين نيست؛ رييس فدراسيون فوتبال كنگو و عضو كميته اجرايي فيفا به راديو فرانسه گفته است: «آلمان در جريان انتخاب ميزبان جام جهاني ۲۰۰۶ با دادن رشوه راي كنفدراسيون اقيانوسيه را خريد ولي راجع به اين موضوع صحبت نمي‌شود. وقتي پاي آلمان در ميان است كسي نمي‌خواهد راجع به فساد صحبت كند.»روزنامه داي زيت آلمان، مدعي شده است كه آلمان محدوديت‌هاي فروش اسلحه به عربستان را، به خاطر يك راي لغو كرده است. در نهايت آلمان توانست با پيروزي 12 - 11 نسبت به آفريقاي جنوبي، جام جهاني 2006 را مال خود كند. پيروزي آلمان در آن زمان بسيار شوكه كننده بود. يكي از موارد بحث‌برانگيز ديگر، راي نماينده نيوزيلند، چارلي دمپسي به صورت ممتنع بود. پيش از راي‌گيري نهايي، مشخص بود كه او قصد دارد به نفع آفريقاي جنوبي راي بدهد، اما در آخرين لحظات، راي خود را به صورت ممتنع اعلام كرد. چارلي دمپسي در سال 2008 فوت كرد و اين مساله هنوز نامشخص است كه چرا وي برخلاف نظر كنفدراسيون خود (اقيانوسيه) راي خود را به آفريقاي جنوبي نداد. در روزهاي اخير، تمام ميزباني‌هايي كه زير نظر بلاتر انتخاب شده‌اند، زير سوال رفته‌اند. مساله به همين جا ختم نمي‌شود؛ پرونده جام جهاني 2002 كره جنوبي و صعود بحث‌انگيز آن كشور به مرحله نيمه نهايي و جزو چهار تيم، هميشه مورد انتقاد بوده است. جام جهاني 2002 كه با چهارم شدن كره جنوبي ميزبان همراه شد، همواره براي فوتبالدوستان، يادآور قضاوت‌هاي مشكوك داوران در دو بازي كره- ايتاليا و كره- اسپانيا است. ايتاليا در يك هشتم با داوري مشكوك بايرون موره نو، مغلوب كره جنوبي شد و از دور مسابقات كنار رفت. كوريره دلو اسپورت، نشريه ورزشي مشهور ايتاليا چاپ رم، در صفحه اول يك هفته گذشته خود، بلاتر و فيفا را به تباني براي رساندن كره جنوبي به نيمه نهايي جام جهاني 2002 متهم كرده است. شايد خوانندگان تعجب كنند ولي بازهم اين دومينو ادامه دارد؛ جوواني تراپاتوني فاش كرد كه بعد از بازي جنجالي تيم‌هاي ملي فرانسه و ايرلند جنوبي در مرحله پلي‌آف انتخابي جام جهاني ۲۰۱۰ آفريقاي جنوبي، جوزف سپ بلاتر از او خواسته است اتفاقي را كه در آن بازي رخ داد، فراموش كند. در جريان آن بازي فرانسه به لطف خطاي هند محرز تيري هانري موفق به زدن گلي شد كه جواز حضورش در جام جهاني را صادر كرد. سرمربي ايتاليايي پيشين ايرلند جنوبي به نشريه استمپا گفت: تك‌تك ثانيه‌هاي آن بازي را كه در پاريس داشتيم، به ياد دارم و مهم‌تر از همه آنها زماني كه هانسون، كمك داور بازي رو به من كرد و خنديد. من با بلاتر هم ديداري داشتم و او به من گفت: بياييد كنار هم باشيم و راهي براي فراموش اين اتفاق پيدا كنيم. جالب‌تر آنكه بلاتر رسما با ظاهرسازي، پول حاصله از عدم صعود ايرلند را غيرمستقيم پرداخته است. تراپاتوني در مصاحبه با مجله اوگي گفت: «من با بلاتر ملاقات كردم ولي علاقه‌اي به اين كار نداشتم. به من و ايتاليا، سال 2002 در كره صدمه وارد شد، همين‌طور سال 2009 كه فرانسه با گل هند هانري به فينال صعود كرد. اين اتفاقات براي من به شخصه رخ داده و تصميمات تاثيرگذاري در بازي‌ها گرفته شده است. پس از اينكه فرانسه با گل هند هانري مانع صعود ايرلند به جام جهاني شد، من با ميشل پلاتيني تماس گرفتم و همه‌چيز را برايش گفتم. سپس بلاتر يك بازي دوستانه ترتيب داد كه سود حاصل از آن، تقريبا معادل سودي بود كه در صورت صعود به جام جهاني دريافت مي‌كرديم. براي من پول اهميت داشت؟ من مي‌خواستم در جام جهاني باشم.»از طرفي ديگر؛ پس از اينكه تيري هانري، ستاره وقت فوتبال فرانسه به كمك دست، باعث شكل‌گيري گل صعود تيمش در بازي پلي‌اف جام‌جهاني 2010 مقابل جمهوري ايرلند شد، سران فوتبالي اين كشور قصد شكايت از فيفا را داشتند كه گويا نهاد تصميم‌گيرنده براي فوتبال در قالب بودجه 5 ميليون يورويي براي ترميم و بازسازي ورزشگاه به آنها حق‌السكوت داد تا كار به شكايت نينجامد! دلاني مدير اجرايي اتحاديه فوتبال ايرلند در اين باره بيشتر توضيح داد: «فيفا از اينكه راهي براي ساكت كردن ما يافته بود، خوشحال بود. شخص بلاتر هم با خونسردي خود مدام به اعتراض‌هاي لبخند مي‌زند. اين پول به ما پرداخت شد تا در واقع از حق اعتراض به داوري و اركان فيفا صرف‌نظر كنيم». طبق توافق صورت گرفته بين فيفا و اتحاديه فوتبال ايرلند قرار بود در صورت صعود كشور بريتانيايي به جام‌جهاني 2014، پنج ميليون يورو قرض پس داده شود اما جمهوري ايرلند هرگز صعود نكرد و سرنوشت آن پول هم مشخص نشد. اما در تمام اين روندها، سوال اينجاست: مجمع فيفا كجاي اين داستان است؟آنچه مهم است با وجود تمام پرونده‌هاي فساد مطرح شده و مهم‌تر از همه عدم اقبال عمومي فوتبالدوستان كه در چندين نظرسنجي بالاي نود درصد عدم رضايت از او را به واسطه بحران رشوه و فساد اعلام كرده‌اند، ژوزف، اين پيرمرد 80 ساله مجددا به كرسي رياست فيفا تكيه زد. با وجود اجراي بي نظير سبك به ظاهر دموكراتيك در اين مجمع بزرگ فوتبال، يك شباهت عمده با فوتبال ايران را نيز در پي داشت. يكي از بزرگ‌ترين شباهت‌ها، عدم مقبوليت عمومي فرد برگزيده است. اكنون بديهي است كه در بسياري از نظرسنجي‌ها كه در دنياي فوتبال صورت مي‌گيرد، بلاتر چه قبل از استعفا و چه بعد از استعفا، حتي نمي‌تواند 10 درصد رضايتمندي را به همراه بياورد. اين نقطه شباهت با فدراسيوني در ايران است كه در صورت برگزاري نظرسنجي قطعا ركورد بالاي نود درصد را در عدم مقبوليت مي‌شكند. نقطه اين شباهت اين است كه در هر دو، نخبگان، فوتبالدوستان و مردم، نظر نهايي را در انتخاب نمي‌دهند بلكه اين اعضاي مجمع هستند كه در چارچوب سازوكارهاي خاص براي انتخاب‌هاي‌شان فرد را تعيين مي‌كنند و البته هر دو بي تفاوت به برآيند برداشت و درك عمومي نسبت به مقبوليت انتخاب‌هاي‌شان. مجمع جهاني فوتبال در فيفا با سكوت مطلق در برابر فساد واضح بلاتر، براي حفظ منافع خود، حقيقت را قرباني كرد. يكي از مهم‌ترين وظايف هر مجمعي نظارت بر عملكرد اركان اجرايي آن مجموعه است كه در ساليان منتهي به اين فساد، مجمع فيفا با وجود نداي بلند مخالفين بلاتر، كوچك‌ترين حركتي از خود بروز نداده و عملاً خود را عمداً به سكوت و ناداني زد.
وضع حاضر اين است
مجمع فيفا اكنون بايد شاهد بي اعتبار شدن فيفا نزد فوتبال دوستان، باشگاه‌ها و هواداران در رعايت اخلاق و سلامت مالي باشد كه هزينه‌اي به مراتب بيشتر و زيادتر از بي‌آبرويي اين پيرمرد خندان دلبسته به جاه و مقام يعني ژوزف سپ بلاتر دارد. بي اعتباري فيفا و بي آبرويي روزمره اركان اجرايي فيفا، آنقدر سنگين است كه اگر كسي به منافع فوتبال مي‌انديشيد، اجازه نمي‌داد كه اعتبار و صلاحيت مهم‌ترين ركن فوتبال اين‌گونه به حراج گذاشته شود و به اين نقطه برسد. جالب‌تر و مضحك‌تر اينكه حتي اين شور بودنش آنقدر بالا گرفت كه اين مجمع فيفا نبود كه دست به كار شد، بلكه اين ورود نهادهاي امنيتي و پليسي و رسوايي مالي و اخلاقي پيرمرد هميشه خندان رييس فيفا، ژوزف سپ بلاتر بود كه او را وادار به استعفا كرد. اجازه بدهيد شاهكار و شاه‌بيت كلمات بلاتر را در متن استعفاي هفته پيش او نقل كنم:
«While I have a mandate from the membership of FIFA, I do not feel that I have a mandate from the entire world of football — the fans, the players, the clubs, the people who live, breathe and love football as much as we all do at FIFA”
او صراحتا به مجوز و اختياري كه از اعضاي فيفا و مجمع به او داده‌اند اشاره مي‌كند و در ادامه اضافه مي‌كند در مقابل احساس نمي‌كند اين اختيار و مجوز از سوي هواداران، فوتبال دوستان، باشگاه‌ها و تمام كساني كه در اين فضا تنفس مي‌كنند، زندگي مي‌كنند و به فوتبال عشق مي‌ورزند به او داده شده باشد. به راستي اين پيرمرد خندان با تاخير حداقل چهار، پنج ساله فهميد كه مقبوليت عمومي ندارد و او را دوست ندارند و از نظر فوتبال دوستان، باشگاه‌ها و مردم او نماينده واقعي اين مجمع جهاني فوتبال نيست تا حدي كه اين حقيقت و واقعيت را در متن استعفاي خود آورد. به راستي داستان فوق براي شما آشنا نيست؟
٭دكتراي روابط بين‌الملل و
رييس اسبق بين‌الملل فدراسيون فوتبال