3 تن، قرباني تب كريمه‌كنگو
وزارت بهداشت نسبت به بومي‌شدن بيماري وارداتي هشدار داد
اعتماد| بنا بر آخرين اعلام رييس اداره كنترل بيماري‌هاي مشترك ميان انسان و دام وزارت بهداشت، تعداد مبتلايان تب خونريزي‌دهنده كريمه كنگو از ابتداي امسال به 9 نفر رسيده كه تا امروز 3 نفر آنها بر اثر شدت بيماري فوت كرده‌اند و بنا بر گزارش وزارت بهداشت، مبتلايان به علت تماس با دام آلوده مبتلا شده‌اند. بيماري تب خونريزي‌دهنده كريمه كنگو كه به گفته مسعود مرداني، عضو كميته كشوري تب‌هاي خونريزي‌دهنده، به يكي از بيماري‌هاي بومي كشور تبديل شده، هر سال جمعيت قابل توجهي از فعالان عرصه خريد و فروش دام زنده، ذبح دام و بسته‌بندي و عرضه گوشت قرمز را در معرض خطر قرار مي‌دهد. تب خونريزي‌دهنده كريمه كنگو كه عمر ورود و شناسايي ويروس آن در كشور به كمتر از 15 سال مي‌رسد، قابل ريشه كني نيست زيرا منبع اصلي جابه‌جايي ويروس بيماري – كنه‌هاي هيالوما - با تخم گذاري، ويروس را از نسلي به نسل ديگر منتقل مي‌كنند و از آنجا كه امكان حذف صد درصدي كنه‌ها حتي با سمپاشي هم به دليل مقاوم شدن كنه‌ها در مقابل سموم وجود ندارد، بنابراين، تب خونريزي‌دهنده كريمه كنگو هم قابل حذف نيست.
البته طي روزهاي گذشته، محسن اعرابي؛ معاون بهداشتي دانشگاه علوم پزشكي مازندران كه اتفاقا 3 نفر از مبتلايان هم از اهالي اين استان بوده‌اند، در گفت‌وگو با فارس گفته بود كه ويروس كنه بايد با سمپاشي دام‌ها از بين برود اما دامپزشكي به دليل كمبود اعتبار در سال‌هاي قبل موفق به از بين بردن كنه‌ها نشد كه همين موضوع مشكلاتي را در استان ايجاد كرد.
با اين حال محمد رضا شيرزادي؛ رييس اداره كنترل بيماري‌هاي مشترك ميان انسان و دام وزارت بهداشت روز گذشته هشدار داد كه به علت خطر بالاي تماس با دام و ابتلا به بيماري، به خصوص بر اثر ذبح غيربهداشتي و غيرقانوني دام در مناطق روستايي، روستاييان هنگام تماس با دام از كندن كنه‌هاي روي بدن دام، خودداري كنند. همچنين لباس‌هاي خود را نيز پس ازخروج از اصطبل و محل نگهداري دام‌ها تعويض كنند و دست و صورت خود را با آب وصابون بشويند. ذبح دام هم بايد در كشتارگاه صورت گيرد و ذبح كنندگان نيز از وسايل حفاظتي استفاده كنند.
تب كنگو بيماري بومي ما شده است
مرداني كه حدود 12 سال قبل نخستين مورد ابتلاي انساني تب خونريزي‌دهنده كريمه كنگو را در كشور – شهركرد – شناسايي و گزارش كرده در گفت‌وگو با «اعتماد» ضمن ابراز نگراني شديد از شيوع هرساله اين بيماري در توضيح جزييات اين بيماري مي‌گويد: «تب خونريزي‌دهنده كريمه كنگو يك بيماري شناخته شده در كشور است كه هر سال با شروع تابستان و از ارديبهشت و خرداد و تا پايان فصل گرما با شيوع و موارد ابتلا مواجه مي‌شويم و هر سال هم بيشترين شيوع در استان سيستان و بلوچستان به علت واردات دام از افغانستان و پاكستان مشاهده مي‌شود اگرچه در ساير نقاط كشور هم موارد ابتلا را مشاهده كرده‌ايم.»
وي ضمن اشاره به فوت يك بيمار مبتلا در ساري تاكيد مي‌كند: «بيمار احتمالا سابقه تماس با دام، بافت يا خون انسان يا حيوان آلوده را داشته يا مورد گزش كنه حامل ويروس قرار گرفته است. بعد از ورود ويروس به بدن انسان، علائمي مشابه آنفلوآنزا و بدن درد و تب و عرق ايجاد مي‌شود. در بدن بيمار بثورات جلدي ظاهر مي‌شود و با كاهش پلاكت‌هاي خون، خونريزي از دستگاه گوارش - به صورت استفراغ خوني - لثه، بيني و دستگاه تناسلي زنانه آغاز مي‌شود و بيمار دچار ادرار خوني و ضايعات پوستي وسيع در سطح اندام‌ها مي‌شود. خونريزي شديد، مرگ را به دنبال دارد اما در صورت تشخيص به موقع، قرص خوراكي ريباويرين (داروي مورد استفاده براي مبتلايان هپاتيت كه نخستين بار متخصصان ايراني موفق به كشف تاثير آن در درمان تب خونريزي‌دهنده كريمه كنگو شدند) به صورت رايگان به مبتلايان داده مي‌شود كه بهبودي در پي دارد.»مرداني امكان ريشه‌كني بيماري را تاييد نمي‌كند و معتقد است كه رسوخ ويروس در كنه، مقابله و قدم گذاشتن در مسير ريشه‌كني را بسيار دشوار كرده است اما اطمينان مي‌دهد كه مصرف هر نوع لبنيات موجب بيماري نخواهد شد و خريد گوشت قرمز از قصابي‌ها هم جاي هيچ نگراني ندارد و مي‌گويد: «كنه‌ها با گرم شدن هوا در پوست حيوان لانه‌گزيني مي‌كنند و به حركت در مي‌آيند. ويروس تب در خون گوسفند به وفور وجود دارد اما 24 الي 48 ساعت بعد از ذبح و جمود نعش، ويروس از بين مي‌رود و بنابراين، خريد گوشت از قصابي‌ها كه در واقع گوشت بيات شده را عرضه مي‌كنند هيچ مشكلي ندارد.»
آخرين اوج شيوع، سه سال قبل
از اوايل دهه 80 كه نخستين موارد ابتلاي انساني تب خونريزي‌دهنده كريمه كنگو در كشور شناسايي شد تا امروز، سه موج گسترده ابتلا در كشور اتفاق افتاده است، سال 1389 در پي ابتلاي 114 نفر، 14 بيمار هم بر اثر شدت بيماري فوت كردند. همچنين سال 1390، در پي ابتلاي 79 نفر، 14 بيمار بر اثر شدت بيماري فوت كردند. آخرين موج گسترده شيوع بيماري هم در سال 91 اتفاق افتاد كه دامنه شيوع بيماري حتي تا شهرهايي مانند رفسنجان كه چندان به پرورش دام هم شهره نبودند كشيده شد. اما مسوولان وزارت بهداشت تاكيد دارند كه در تمام اين سال‌ها، بيشترين شيوع و ميزان ابتلا در استان سيستان و بلوچستان گزارش شده كه علت اين تاكيد، بازمي‌گردد به اينكه دو كشور همسايه شرقي ايران؛ افغانستان و پاكستان، منبع بازتوليد تب خونريزي‌دهنده كريمه كنگو هستند كه به علت فقدان نظام بهداشت و درمان مناسب، پايش بيماري‌هاي دام، سيستم ثبت بيماري و روش‌هاي پيشگيرانه يا مداواي سريع كانون اصلي انتقال بيماري به ايران هستند و قيمت ارزان دام در اين دو كشور سبب شده كه مسير قاچاق دام از مرزهاي شرقي براي فعالان واردات غير قانوني دام هموار شود. چنان‌كه بنا بر آمار وزارت جهاد كشاورزي، ميزان توليد سالانه گوشت قرمز، حدود 800 هزار تن است كه 100 هزار تن هم به عنوان مابقي نياز، با واردات از معابر رسمي جبران مي‌شود اما اخبار غيررسمي حاكي از آن است كه شهرستان زابل در استان سيستان و بلوچستان، يكي از مهم‌ترين پايگاه‌هاي آمد و شد قاچاقچيان دام است كه دام زنده را از افغانستان و پاكستان وارد مي‌كند و گوشت دام ذبح شده يا دام زنده را به اقصي نقاط كشور حمل مي‌كند كه گردش كار اين قاچاقچيان طي سال‌هاي گذشته حدود 300 الي 750 هزار راس دام زنده قاچاق برآورد شده است. در حالي كه چندي قبل هم رييس سازمان دامپزشكي كشور معضل واردات دام به صورت قاچاق به دليل افزايش قيمت دام در داخل كشور و ارزاني آن در كشورهاي همسايه را تاييد كرد، همسايه شمال غربي ايران؛ تركيه هم در مظان اتهام قرار دارد زيرا شمال تركيه، محل مناسبي براي فعاليت كنه هيالوماست هرچند كه اين كشور طي سال‌هاي گذشته با اجراي نظام پايش بيماري‌هاي دام، مانع از شيوع گسترده بيماري شده است. اما جمهوري‌هاي تازه استقلال يافته همجوار با خطه شمال كشور هم از مشكل مشابه افغانستان و پاكستان در مجهز نبودن به نظام‌هاي پايش و ثبت و درمان سريع بيماري‌هاي دام رنج مي‌برند اگرچه قاچاق دام از مرزهاي شمالي و غربي چندان مورد تاييد مسوولان دامپزشكي و وزارت بهداشت نيست.
توصيه‌هاي دامپزشكي براي پيشگيري از تب كريمه كنگو
سازمان دامپزشكي كشور روز گذشته با صدور اطلاعيه‌اي به مردم و به‌خصوص، گروه‌هاي در معرض خطر همچون دامداران، كاركنان كشتارگاه‌ها، قصابان، كشاورزان، روستاييان و عشاير كه با دام سروكار دارند، براي پيشگيري هرچه بيشتر از ابتلا به تب خونريزي‌دهنده كريمه كنگو چنين توصيه كرد: «خودداري از كشتار دام در خارج از كشتارگاه‌ها، رعايت اصول بهداشتي و استفاده از وسايل حفاظت فردي توسط كاركنان زنجيره كشتار، انتقال وعرضه‌كنندگان گوشت، نگهداري لاشه حداقل به مدت ۲۴ ساعت پس از استحصال در اتاق سرد در كشتارگاه، خودداري از خريد گوشت‌هاي بدون مهر دامپزشكي، خودداري از مصرف گوشت تازه (گوشت خريداري شده بايد به مدت حداقل ۲۴ ساعت در يخچال صفر تا چهار درجه سانتيگراد، نگهداري و سپس مصرف شود)، خودداري از مصرف جگر به صورت خام (جگر خريداري شده بايد به مدت حداقل ۴۸ ساعت در يخچال صفر تا چهار درجه سانتيگراد، نگهداري و سپس، مصرف شود)، استفاده از دستكش، هنگام خرد كردن گوشت در مراكز عرضه و نيز منازل، اجتناب كودكان و روستاييان و دامداران از بازي با كنه‌هاي ماده تخم‌ريزي كرده، خودداري از جدا و له كردن (كشتن) كنه‌ها توسط شيردوشان و دامداران، خودداري از پشم‌چيني دام‌ها بدون استفاده از تجهيزات و لوازم ايمني و حفاظت كننده، اجتناب از استراحت در مراتع و كوهستان‌ها بدون رعايت استفاده از وسايل ايمن، سمپاشي منازل و اصطبل‌هاي روستايي جهت كاهش جمعيت كنه‌ها».