نمايشگاه نفت تهران و ديپلماسي انرژي دولت
حميدرضا شكوهي
بيست و هفتمين نمايشگاه بين‌المللي نفت، گاز، پالايش و پتروشيمي تهران به اتمام رسيد و طبيعي است كه دولتمردان براي موفق جلوه دادن آن، امضاي قراردادها و تفاهمنامه‌ها در آن را بزرگنمايي كنند و از افزايش تعداد شركت‌هاي حاضر در نمايشگاه سخن بگويند و... اما واقعيت‌هاي نمايشگاه نفت امسال چيست؟
۱-وزير نفت و مديرعامل شركت ملي نفت به ترتيب از رشد صد درصدي شركت‌كنندگان خارجي و چهار برابر شدن شركت‌هاي خارجي حاضر در نمايشگاه سخن گفتند، اما واقعيت آن است كه تعداد كشورهاي خارجي حاضر در نمايشگاه بسيار كم بود. در نمايشگاه امسال ۱۵۰۰ شركت، فقط از ۱۳ كشور جهان حضور داشتند. اما به عنوان مثال در بيست و يكمين نمايشگاه نفت تهران كه پس از امضاي برجام در بهار ۱۳۹۵ برگزار شد، ۱۹۰۰ شركت از ۳۸ كشور در نمايشگاه حضور داشتند! از مقايسه نمايشگاه نفت تهران با نمايشگاه‌هاي منطقه مثل امارات هم مي‌گذريم كه با توجه به كيفيت آن نمايشگاه‌ها، مقايسه‌اي نابجاست.
۲-تاكيد مسوولان درباره جنبه بين‌المللي نمايشگاه امسال نفت تهران، صرفا متكي به حضور روسيه و تا حدي چين بود. اما همين حضور روس‌ها و چيني‌ها هم حضور ناقصي بود و شركت‌هاي بزرگ روسيه و چين هم در نمايشگاه حضور نداشتند. مصداق بارزش شركت‌هاي لوك اويل و گازپروم و روسنفت بود كه هيچ كدام در نمايشگاه نفت امسال حضور نداشتند. در واقع حضور شركت‌هاي روسي در نمايشگاه، محدود به شركت‌هاي كوچك و فرعي بود و نه شركت‌هاي بزرگ و اصلي.
۳-قراردادها و تفاهمنامه‌هاي متعددي در نمايشگاه امسال منعقد شد كه بايد آن را به فال نيك گرفت، چراكه موجب تحرك صنعت نفت در شرايط تحريم مي‌شود. اما مهم اين است كه چه تعداد از تفاهمنامه‌ها به قرارداد تبديل مي‌شود و كدام قراردادها در يك‌سال آتي با روند مطلوبي پيش خواهد رفت كه نياز به پيگيري دارد. اما نكته جالب، تفاهمنامه‌ها و قراردادهاي امضا شده با روسيه است. ۱۰ قرارداد و تفاهمنامه همكاري بين ايران و روس‌ها در حضور جواد اوجي وزير نفت ايران و الكساندر نواك معاون نخست‌وزير روسيه امضا شد. از اين ۱۰ مورد فقط ۲ مورد قرارداد است و بقيه تفاهمنامه است كه ضمانت اجرايي ندارد. موضوع آن دو قرارداد هم جالب است! يكي قرارداد تامين طناب فولادي بين دو شركت ايراني و روسي و ديگري قرارداد ايجاد نمايندگي يك شركت روسي!
۴-نشريه داخلي وزارت نفت به نام مشعل، عكسي از جواد اوجي و مخبر، معاون اول رييس‌جمهور در افتتاحيه نمايشگاه را با تيتر «آيينه تمام‌نماي ديپلماسي انرژي» روي جلد خود منتشر كرده كه به نظرم كاملا گوياست. اين نمايشگاه آيينه تمام‌نماي ديپلماسي انرژي ايران است؛ نگاه افراطي به شرق به جاي نگاه متوازن به شرق و غرب و البته حاصل آن، كم توجهي شركت‌هاي بزرگ و اصلي روسي و چيني به نمايشگاه نفت تهران!
۵-اگر از من سوال كنيد، جز تعدادي از قراردادهاي مهم و عملياتي كه در نمايشگاه امسال منعقد شد، نمايشگاه امسال، همچون سال گذشته، يك گردهمايي از نفتي‌ها در بخش دولتي و خصوصي براي تازه كردن ديدارها بود و دستاورد برجسته‌اي نداشت كه البته بخش مهمي از اين نقص، حاصل تحريم و دوري ايران از بازارهاي جهاني است و تا وقتي تحريم ادامه داشته باشد، اوضاع چندان بهتر نخواهد شد.
مسووليت اجتماعي در بين شركت‌هاي بزرگ نفتي جهان، يك اصل مهم است كه در ايران كمتر به‌طور اصولي به آن پرداخته شده است. حيف است از نمايشگاه نفت امسال ياد كنيم و به ابتكار يكي از شركت‌هاي خصوصي نفت در حوزه مسووليت اجتماعي اشاره نكنيم كه ترسيم تابلوهاي نقاشي به صورت روزانه با نفت ميدان نفتي سپهر و جفير و قير يك پالايشگاه بود كه در حضور مدير انجمن اتيسم ايران به نفع كودكان طيف اتيسم به حراج گذاشته مي‌شد. طي ۴ روز، چند شركت نفتي ۱۴.۵ ميليارد تومان براي خريد تابلوها و كمك به انجمن اتيسم اختصاص دادند و همچنين متعهد به ساخت يك مدرسه هوشمند براي كودكان اتيسم شدند تا از منظر مسووليت اجتماعي شركت‌هاي نفتي، شاهد برداشته شدن گام بلندي براي اولويت دادن به اصل مهم CSR يا مسووليت اجتماعي باشيم.