نمايندگان منتقد كارشناسان بي‌نام و نشان را به كمك گرفتند
كميته‌سازي هسته‌اي در مجلس
احسان بداغي / كميته‌هاي بررسي برجام؛ اين عنوان مجموعه‌هاي جديدي است كه طي هفته‌هاي گذشته توسط برخي نمايندگان مجلس در بهارستان تشكيل شده است. مجموعه‌هايي كه اعضاي آن افرادي غير از خود نمايندگان هستند. افرادي كه نمايندگان مجلس آنها را «كارشناس» حوزه‌هاي مختلفي مي‌دانند كه حالا وارد كار بررسي توافق هسته‌اي شده‌اند. اين البته علاوه بر آن جلسات رسمي است كه براي بررسي برجام در بهارستان تشكيل مي‌شود. جلساتي كه البته مي‌توان ردپايي از «دلواپسي» هم در آن ديد. تركيب كميسيون‌هايي كه تا حالا پاي كار بررسي برجام آمده‌اند اين تصور را تقويت مي‌كند كه موضوع اين بررسي‌ها و كميته‌ها تنها يك دغدغه فني نباشد. در شرايطي كه كميسيون‌هايي چون بهداشت و درمان و همين‌طور صنايع و معادن كه تركيب سياسي معتدل‌تري دارند و البته تاثير توافق هسته‌اي بر حوزه تخصصي آنها به مراتب زياد است، هيچ دورخيزي براي ورود مستقيم به بحث هسته‌اي نداشته‌اند، مجموعه‌اي مانند كميسيون فرهنگي از همان زمان رونمايي از متن برجام كميته‌اي را با حضور افرادي خارج از مجموعه مجلس تشكيل داده تا تاثير اين برجام بر حوزه‌هاي فرهنگي و اجتماعي را بررسي كند. اتفاقي كه در كميسيون حقوقي مجلس نيز افتاده است. اين مجموعه هم گويا كميته‌اي متشكل از برخي اساتيد حقوق بين‌الملل تشكيل داده تا زواياي قانوني توافق هسته‌اي را بيشتر مورد بررسي قرار دهند. پيش از اين كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس هم به بهانه نظارت بر ابعاد تحقيق و توسعه صنعت هسته‌اي در برجام وارد همين گود شده بود.
برجام در پيچ كميته‌هاي جديد
روز دوشنبه و در حاشيه جلسه علني مجلس، نصرالله پژمانفر، از اعضاي جبهه پايداري به «اعتماد» خبر داد كه كميسيون فرهنگي مجلس او را مامور تشكيل كميته بررسي تاثير برجام در حوزه‌هاي اجتماعي و فرهنگي كرده است. ماموريتي كه گويا او براي انجام آن هيچ زماني را تلف نكرده و از همان روزهاي پس از توافق كميته مذكور را تشكيل داده است. او مي‌گويد كه «در مجلس بين دوستان گفت‌وگويي شد كه هر كسي با همان رويكرد خودش بيايد ضمن بررسي متن برجام اثراتي كه اين متن در حوزه كاري آنها دارد را نيز بررسي كند. بنده به عنوان مسوول بررسي اثرات برجام در حوزه فرهنگي و اجتماعي معرفي شده‌ام و پس از آن كميته‌اي را تشكيل داده‌ايم كه هفته‌اي دو بار تشكيل جلسه مي‌دهد.» پژمانفر اين سوال را كه اين جلسات كجا و با چه محوريتي انجام مي‌شود، بي‌پاسخ مي‌گذارد. همان‌طور كه خبر تشكيل اين كميته هم با چند هفته تاخير منتشر مي‌شود. پژمانفر درباره اين تاخير مي‌گويد: «ضرورتي براي انتشار خبر تشكيل اين كميته نديده‌ايم. كميته از همان زمان انتشار برجام تشكيل شده است.» اين نماينده مجلس البته وعده مي‌دهد كه «جمع‌بندي اين گزارش را در آينده منتشر خواهيم كرد» و در ادامه درباره شيوه كار آن مي‌افزايد: «كارشناسان اجتماعي و فرهنگي را در بيرون از مجلس انتخاب كرده‌ايم و با كمك آنها مساله را بررسي مي‌كنيم. همكاران ما در اين كميته پژوهش‌هايي انجام مي‌دهند كه هر جلسه ارايه مي‌شود و بعد از جرح و تعديل به عنوان نتيجه‌گيري آن را مي‌پذيريم.» به گفته پژمانفر قرار است اين كميته در بررسي‌هاي خود مشخص كند كه «اگر اين برجام به تصويب برسد در آينده در حوزه‌هايي مثل آموزش عالي، آموزش و پرورش، اجتماعي و فرهنگي تاثير دارد يا خير.» همزمان اما كميته مشابه ديگري هم در كميسيون حقوقي و قضايي مجلس شكل گرفته است. جايي كه ابوالفضل ابوترابي، عضو اين كميسيون به «اعتماد» توضيح مي‌دهد: «همين الان كميسيون قضايي و حقوقي يك تيم از حقوقدانان بين‌المللي را خواسته تا كار كارشناسي دقيق‌تري روي اين موضوع صورت بگيرد و بتوانيم نظر مستدل‌تري داشته باشيم.» همزمان روح‌الله بيگي اينانلو، نايب‌رييس دوم كميسيون اقتصادي مجلس هم به «اعتماد» مي‌گويد كه احتمالا كميته اين مجموعه براي بررسي برجام در هفته آينده تشكيل خواهد شد. كميته‌اي كه بيگي از تاخير در عدم تشكيل آن ابراز تاسف مي‌كند و معتقد است كه هر چه زودتر بايد براي آن اقدامي عملي صورت بگيرد.
كارشناسان بي‌نام و نشان
وجه مشترك اين كميته با كميته‌اي كه كميسيون فرهنگي تشكيل داده در دو چيز است؛ اول عضويت افرادي با عنوان كارشناس خارج از مجلس و دوم نامشخص بودن نام و نشان اين كارشناسان. ابوترابي در پاسخ به سوال «اعتماد» درباره جزييات تركيب اين كميته به جمله‌اي بسنده مي‌كند كه در محتوا چيزي جز «جواب ندادن» به سوال نيست؛ «اجازه بدهيد نام كسي را نياورم. به هر حال اين تيم شامل تعدادي از اساتيد خوشنام دانشگاه‌هاي تهران و البته برخي شهرهاي ديگر هستند.» پاسخ پژمانفر نيز به همين سوال مشترك بسيار شبيه پاسخ ابوترابي است. جايي كه مي‌گويد: «مجموعه‌هاي حقيقي و حقوقي كه در حوزه‌هاي فرهنگي صاحب نظر هستند در اين كميته عضويت دارند.» به جز اين هيچ نشاني از اين افرادي كه قرار است براي تهيه گزارش كميسيون‌هاي فرهنگي و قضايي مجلس درباره ابعاد برجام فعاليت كنند، در دسترس نيست. آن هم در شرايطي تاكنون هم اصل خبر و هم تركيب اين كميته‌ها منتشر نشده است كه ماه‌هاست نمايندگان منتقد با اصراري جدي بر تيم مذاكره‌كننده فشار مي‌آورند كه جزييات مذاكرات محرمانه بايد براي آنها و مردم شرح داده شود.
تصميم سياسي زير سايه تركيب سياسي
اما سوالي كه اينجا پيش مي‌آيد اين است كه آيا تشكيل چنين كميته‌هايي يك تصميم عمومي در مجلس بوده است؟ پژمانفر مي‌گويد: «ما به كميسيون‌هاي ديگر كاري نداريم چون اين ابتكار را خودمان در مجموعه كميسيون فرهنگي مجلس انجام داده‌ايم.» ابتكاري كه البته به نظر مي‌رسد با گرايش‌هاي سياسي كميسيون‌هاي تخصصي مجلس هم ارتباط معناداري داشته باشد. تا اينجاي كار خيلي از كميسيون‌هاي تخصصي مجلس كه تاثير برجام بر حوزه‌هاي انها به مراتب عميق‌تر بوده اقدامي براي به صف كردن كارشناسان خارج از مجلس تحت عنوان كميته بررسي برجام نكرده‌اند. اعضاي كميسيون‌هايي مانند بهداشت و درمان، صنايع و معادن و عمران كه رفع تحريم‌ها مي‌تواند حوزه‌هاي تحت نظارت آنها را با تحولي عظيم مواجه كند به «اعتماد» مي‌گويند كه هيچ قصدي براي اقدامي مشابه اقدام كميسيون فرهنگي ندارند. كميسيون فرهنگي مجلس در شرايطي كميته بررسي برجام تشكيل داده كه در تركيب 12 نفره آن همه اعضا به جز علي مطهري از نزديكان و اعضاي طيف‌هايي نظير جبهه پايداري هستند كه بيشترين زاويه سياسي را با دولت دارد. ديگر كميسيوني كه در مجلس داراي چنين تركيب سياسي است، كميسيون آموزش و تحقيقات است كه 17 نفر از 25 عضو آن از منتقدان سرسخت دولت محسوب مي‌شوند. اين كميسيون هم البته پيش‌تر به بهانه بررسي ابعاد تحقيق و توسعه صنعت هسته‌اي رييس و قائم مقام سازمان انرژي اتمي را فراخوانده تا در سلسله جلساتي پاسخگوي ابهامات اعضايش باشند. كميسيون حقوقي مجلس هم البته شايد به لحاظ تركيب سياسي چندان متمايل به طيف‌هايي مانند جبهه پايداري نباشد اما همزمان از 11 عضو آن حداقل شش نفر از منتقدان جدي توافق هسته‌اي هستند. اينكه حساسيت‌هاي ويژه هسته‌اي مجلس در درون كميسيون‌هايي تشديد مي‌شود كه به لحاظ سياسي تركيبي منتقد دولت دارند مي‌تواند اين شائبه را ايجاد كند كه آن كميته‌هاي كارشناسي كه با حضور افرادي خارج از مجموعه مجلس تشكيل شده‌اند، شايد بيشتر «گعده‌هايي براي دلواپسي» باشند. شيوه تشكيل اين كميته‌ها با افراد حقيقي و حقوقي كه هنوز خط و ربط و نشاني آنها روشن نشده و تنها با عنوان «كارشناس» از آنها ياد مي‌شود، اين گمانه‌ها را تشديد مي‌كند. گمانه‌هايي كه شايد خيلي هم براي منتقدان هسته‌اي اهميت نداشته باشند. چون آنها اساسا به چيزي ديگر فكر مي‌كنند و بهانه‌هايي متفاوت دارند. مانند آنچه كه پژمانفر توضيح مي‌دهد: «ما در مقابل اين قضيه هم در برابر ملت و هم در برابر آينده تاريخ كشور مسوول هستيم و بايد تصميم قابل دفاع بگيريم كه بتوانيم هم در دنيا و هم در آخرت پاسخ آن را بدهيم.»