۱- صحنه ميداني: تشديد درگيري‌ها
در روزهاي اخير، سوريه شاهد افزايش شديد درگيري‌ها بوده است. گروه‌هاي مسلح به رهبري «هيات تحريرالشام» مناطق استراتژيكي در شمال غرب اين كشور، از جمله محله‌هاي غربي حلب را به كنترل خود درآورده‌اند. اين درگيري‌ها به مناطق ادلب و حلب گسترش يافته و گروه‌هاي مسلح با استفاده گسترده از پهپادها و تسليحات سنگين، پيشروي‌هايي در برابر ارتش سوريه داشته‌اند. در مقابل، ارتش سوريه با حمايت روسيه و ايران تلاش مي‌كند كنترل مناطق از دست رفته را بازپس گيرد.
نكات كليدي وضعيت ميداني:
- پيشروي گروه‌هاي مسلح: كنترل هيات تحريرالشام و هم‌پيمانانش بر مناطق گسترده‌اي از جمله قطع جاده بين‌المللي دمشق-حلب.
- تقويت نيروهاي ارتش سوريه: ارسال نيروهاي تقويتي به جبهه‌هاي غرب حلب و ادلب براي بازپس‌گيري مناطق استراتژيك.
- نقش روسيه و ايران: حملات هوايي روسيه و حمايت ميداني ايران نشان‌دهنده اهميت حفظ ثبات دولت سوريه است.
۲- ابعاد سياسي درگيري‌ها
٭ اسراييل و نقش آن در تشديد تنش‌ها:
- افزايش درگيري‌هاي نظامي در سوريه همزمان با تهديدهاي اخير اسراييل عليه دولت سوريه، نشان‌دهنده تلاش اسراييل براي تضعيف اين كشور است.
- حملات مكرر هوايي اسراييل به خاك سوريه، گوياي برنامه‌اي براي جلوگيري از بازيابي قدرت دمشق است.
تركيه و مواضع پيچيده آن:
- آنكارا با حمايت از عمليات گروه‌هاي مسلح، به دنبال اعمال فشار بر دمشق است، پس از آنكه بشار اسد شروط تركيه براي عادي‌سازي روابط را رد كرد.
- تركيه تلاش دارد تا با حفظ نفوذ خود در مناطق شمال سوريه، امنيت مرزهايش را تضمين و از ايجاد يك موجوديت مستقل كردها جلوگيري كند.
ايران و روسيه: هم‌پيمانان دولت سوريه:
- ايران اين تنش‌ها را بخشي از يك «طرح امريكايي- اسراييلي» براي تضعيف محور مقاومت مي‌داند.
- روسيه به عنوان شريك استراتژيك دمشق بر لزوم حفظ حاكميت سوريه تاكيد داشته و به حمايت نظامي خود ادامه مي‌دهد.
۳- پيامدهاي انساني
٭ آوارگي مردم: تشديد درگيري‌ها منجر به آوارگي هزاران نفر، عمدتا زنان و كودكان شده و شرايط انساني در اردوگاه‌هاي پناهندگان را وخيم‌تر كرده است.
٭ حملات بي‌هدف: هدف قرار دادن مناطق مسكوني و موسسات آموزشي، از جمله بمباران دانشگاه حلب، به كشته و زخمي شدن غيرنظاميان منجر شده است.
۴- پويايي‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي
٭ رقابت امريكا و روسيه: تحولات اخير نشان‌دهنده ادامه كشمكش بين قدرت‌هاي بزرگ است، جايي كه امريكا به دنبال فرسايش قدرت روسيه در سوريه است و مسكو براي حفظ موقعيت استراتژيك خود تلاش مي‌كند.
٭ اسراييل: حملات هوايي اين رژيم بر مواضع دولت سوريه و هم‌پيمانانش بخشي از استراتژي تضعيف مقاومت منطقه‌اي است.
٭ تركيه- سوريه: امتناع بشار اسد از پذيرش شروط تركيه براي عادي‌سازي روابط منجر به افزايش تنش ميان آنكارا و دمشق شده است.
۵- تحليل سياسي و استراتژيك
٭ زمانبندي درگيري‌ها:
- تشديد درگيري‌ها در سوريه همزمان با آتش‌بس شكننده ميان اسراييل و لبنان صورت مي‌گيرد كه سوالات بسياري درباره هماهنگي‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي براي درگير كردن محور مقاومت در چندين جبهه مطرح مي‌كند.
- تلاش‌هاي بين‌المللي براي تضعيف دولت سوريه در زماني كه اين كشور در حال بازگشت به تعاملات منطقه‌اي و بين‌المللي است، تهديدي جدي براي منافع اسراييل و غرب محسوب مي‌شود.
اهداف:
- دولت سوريه: تلاش براي بازپس‌گيري مناطق استراتژيك و جلوگيري از پيشروي بيشتر گروه‌هاي مسلح.
- گروه‌هاي مسلح و تركيه: اعمال فشار بر دمشق براي بازگشايي پرونده مذاكرات تحت شروط تركيه.
- اسراييل: بهره‌برداري از آشفتگي براي حفظ ضعف دولت سوريه و جلوگيري از حمايت بيشتر اين كشور از مقاومت.
- ايران و روسيه: حفظ موقعيت خود در سوريه به عنوان بخشي از استراتژي گسترده‌تر براي مقابله با نفوذ امريكا و اسراييل.
۶- سناريوهاي پيش رو
٭ تشديد درگيري‌ها: احتمال افزايش درگيري‌ها با مداخله بيشتر روسيه و ايران براي حمايت از دولت سوريه.
٭ فرسايش طولاني‌مدت: در صورت ناكامي ارتش سوريه در بازپس‌گيري مناطق، احتمالا درگيري‌ها به جنگ فرسايشي تبديل مي‌شود.
٭ راه‌حل‌هاي سياسي: هر چند وضعيت پيچيده است، اما ممكن است تنش‌هاي اخير باعث شود بازيگران منطقه‌اي و بين‌المللي به دنبال يك راه‌حل سياسي جديد باشند.
۷- نگاه فلسطيني به وضعيت سوريه
٭ زخم مشترك: تحولات سوريه بازتابي از چالش‌هاي كلان امت عربي است. تضعيف سوريه به معناي افزايش فشار بر محور مقاومت و كاهش حمايت از آرمان فلسطين است.
٭ ضرورت وحدت: از ديدگاه فلسطيني، سوريه بايد در برابر مداخلات خارجي حمايت شود و تلاش براي حل بحران آن در راستاي بازگشت به نقش تاريخي اين كشور به عنوان حامي اصلي مقاومت عربي باشد.
۸- نتيجه‌گيري
وضعيت كنوني سوريه مرحله جديدي از كشمكش‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي را نشان مي‌دهد كه در آن منافع بازيگران متعدد بر سرنوشت مردم سوريه سايه افكنده است. راه‌حل اين بحران در كاهش مداخلات خارجي، تقويت گفت‌وگوي ملي و حمايت واقعي جهان عرب از بازسازي و احياي نقش سوريه در محور مقاومت و مساله فلسطين نهفته است.