گروه حوادث
كشور ايران بر اثر تنش‌هاي تكتونيكي ناشي از صفحات اوراسيا و عربستان زمين‌لرزه‌هاي بزرگي را هر ساله در شهر‌هاي مختلف كشور تجربه مي‌كند. ايران يكي از زمين‌لرزه‌خيز‌ترين كشورهاي جهان است كه حدود ۹۰درصد آن را گسل‌هاي فراواني پوشانده است. بخش‌هايي از كلانشهر تهران روي يكي از خطرناك‌ترين گسل‌هاي ايران قرار دارد.
«مهدي زارع»، رييس مركز پيش‌بيني زلزله و استاد گروه زلزله‌شناسي ايران در مورد قدرتمندترين و پرتلفات‌ترين زمين‌لرزه‌هاي تاريخ ايران به «اعتماد» مي‌گويد: «زلزله طبس قدرتمندترين زلزله تاريخ ايران و زلزله بم با ۵۰ هزار كشته جزو پرتلفات‌ترين زمين‌لرزه‌هاي تاريخ ايران بوده است، اما در زلزله رودبار، طبق آمار رسمي ۱۶ هزار نفر كشته شده‌اند؛ روزنامه كيهان همان سال آمار كشته‌شدگان زلزله رودبار را 40هزار نفر اعلام كرده كه البته اين آمار غيررسمي بوده است.»
حالا «اعتماد» در اين گزارش به مهم‌ترين زلزله‌هاي تاريخ ايران در بازه زماني بين سال‌هاي ۱۳۰۰ تا ۱۴۰۳ پرداخته است.
زمين‌لرزه‌هاي سال‌هاي ۱۳۰۰ تا ۱۳۵۷
زلزله كاشمر
۵ خرداد ۱۳۰۲ زلزله‌اي به بزرگي ۵.۷ ريشتر منطقه كاشمر استان خراسان رضوي را لرزاند كه ۵ روستا در ناحيه پرجمعيت كاج درخت را كاملا ويران كرد و ۲۰ روستاي ديگر در اين ناحيه آسيب ديدند. اين زمين‌لرزه ۷۷۰ قرباني داشت.
زلزله فارسنيج
ساعت ۵ و ۱۵ دقيقه بامداد روز جمعه ۲۲ آذر ۱۳۳۶، زمين‌لرزه‌اي به بزرگي ۶.۸ ريشتر در ۳۵ كيلومتري منطقه فارسينج استان كرمانشاه به وقوع پيوست. يك بازديد ميداني انجام شده در ۱۶ سال پس از اين زمين‌لرزه نشان داد كه اين زلزله موجب خرابي و خسارات گسترده‌اي در زميني به مساحت ۲۸۰۰ كيلومتر مربع شده است. اين زمين‌لرزه ۲۰۰۰ كشته و ۵۰۰۰ هزار زخمي برجاي گذاشت.
زلزله سنگچال
زمين‌لرزه سنگچال يا زمين‌لرزه بندپي در تاريخ تير ۱۳۳۶، ساعت ۱۲ و ۴۲ دقيقه بامداد به زمان يوتي‌سي در مازندران رخ داد. ژرفاي اين زلزله ۳۵ كيلومتر بود. بزرگي آن ۷.۱ در مقياس Mw اعلام شده و شمار كشتگان اين زلزله حدود ۱۲۰۰ نفر بوده است.
زلزله بويين‌زهرا
ساعت ۱۱ شامگاه ۱۰ شهريور ۱۳۴۱ زمين‌لرزه‌اي منطقه بويين‌زهراي استان قزوين را لرزاند. بزرگي اين زمين‌لرزه ۷.۲ ريشتر بود كه موجب مرگ حدود ۱۲ هزار نفر شد. در اين زمين‌لرزه بسياري از آثار و مكان‌هاي قديمي و تاريخي شهرستان بويين‌زهرا ازجمله قلعه باستاني رودك از بين رفت.
زلزله دشت بياض
زمين‌لرزه منطقه دشت بياض و فردوس استان خراسان جنوبي، دو زمين‌لرزه بزرگ و جداگانه بودند كه اولين زلزله در تاريخ ٩ شهريور ماه ١٣۴٧ به بزرگي ۷.۱ ريشتر منطقه دشت بياض و كاخك و دومي در حدود بيست و يك ساعت بعد يعني در ۱۰ شهريور ۱۳۴۷، با بزرگي ۶.۴ ريشتر در هفتاد كيلومتري غرب دشت بياض، شهر فردوس را لرزاندند. بعضي از مجروحان كه در زلزله ۹ شهريور دشت بياض زنده مانده و از دشت بياض به فردوس منتقل شده بودند، اما در زلزله ۱۰ شهريور فردوس در بيمارستان كشته شدند. اين زلزله ۱۰ هزار كشته برجاي گذاشت.
زلزله طبس
زمين‌لرزه طبس، زمين‌لرزه‌اي بود به‌شدت ۷.۸ ريشتر كه در ساعت ۱۹ و ۳۶ دقيقه روز ۲۵ شهريور سال ۱۳۵۷، شهر طبس و روستاهاي مجاور آن را ويران كرد. اين زمين‌لرزه قدرتمندترين زلزله‌اي است كه تا به حال در تاريخ ايران ثبت شده است. كشته‌هاي اين زلزله را بين ۱۵۰۰۰ تا ۲۵۰۰۰ نفر اعلام كرده‌اند. اين درحالي است كه به علت شدت تخريب ساختمان‌ها و شدت بالاي زلزله بسياري از اجساد هرگز پيدا نشدند.
زمين‌لرزه‌هاي سال‌هاي ۱۳۶۹ تا ۱۳۹۹
زلزله رودبار و منجيل
زمين‌لرزه رودبار و منجيل در ساعت ۳۰ دقيقه بامداد در پنجشنبه ۳۱ خرداد ماه ۱۳۶۹ با بزرگاي ۷.۴ در مقياس Mw در نزديكي شهر رودبار و روستاهاي تابعه در استان گيلان و شمال شرق استان زنجان به وقوع پيوست و تا شعاع ۱۰۰ كيلومتري از مركز زمين‌لرزه موجب خسارات جاني و مالي فراوان شد. ارتعاشات حاصل از امواج اين زمين لرزه در استان‌هاي زنجان به خصوص شهرستان طارم، گيلان و در بخش‌هايي از استان‌هاي آذربايجان شرقي، تهران، مركزي، مازندران، سمنان، همدان، قزوين (الموت غربي) و كردستان به مدت حدود ۶۰ ثانيه احساس و باعث وحشت عمومي شد، اما خسارات جاني و مالي به همراه نداشت. اين زمين‌لرزه در يك منطقه پرتراكم از نظر جمعيت اتفاق افتاد، به‌طوري‌كه علاوه بر روستاهاي موجود در منطقه چندين شهر مهم كشور نيز تحت تاثير آن قرار گرفتند.
كانون زلزله در عمق ۱۹ كيلومتري زمين اعلام شد هر چند كه به دليل نبود تجهيزات كافي در آن زمان امكان خطا در تخمين عمق زمين لرزه وجود داشته است، همان‌طور كه در اعلام كانون زمين لرزه مرتكب خطا شده و كانون آن را رشت و ديلمان اعلام كردند. در اين زمين‌لرزه حدود 40 هزار نفر جان خود را از دست دادند. بيش از ۲۰۰ هزار واحد مسكوني تخريب شده و خسارات عمده‌اي به تاسيسات و اماكن عمومي در استان گيلان كه متاثر از اين زمين‌لرزه بودند، وارد آمد و حدود ۵۰۰ هزار نفر از ساكنان نيز بي‌خانمان شدند.
زلزله قائنات
زمين‌لرزه قائن يا اردِكول زمين‌لرزه‌اي مهيب بود كه در ۲۰ ارديبهشت ۱۳۷۶ در ساعت ۱۲ و ۲۷ دقيقه استان خراسان در شرق ايران را لرزاند. بزرگي اين زمين‌لرزه كه شديدترين زمين‌لرزه منطقه از سال ۱۳۵۸ تا آن زمان بود، ۷.۳ اندازه‌گيري شد و مركز آن در روستاي اردكول در ۲۷۰ كيلومتري جنوب مشهد قرار داشت. بر اثر اين زمين‌لرزه منطقه بيرجند و قائن ويران شد. اين زمين‌لرزه هزار و ۵۶۷ نفر كشته، بيش از دو هزار و ۳۰۰ نفر مجروح داشت و ۵۰ هزار نفر را آواره كرد. همچنين ۱۵ هزار واحد مسكوني تخريب شده يا آسيب ديد. ۲۱۵ پس‌لرزه بر شدت خرابي‌ها افزود و بسياري از بازماندگان را مجبور به ترك منطقه كرد. بعدها مشخص شد كه زمين‌لرزه بر اثر گسيختگي در امتداد گسل زير خط مرزي ايران افغانستان رخ داده است.
زلزله بويين‌زهرا
اول تير ۱۳۸۱ در منطقه شمال‌غربي مشكوك بحث ايران كه روي گسل بزرگي قرار گرفته بود، زمين‌لرزه‌اي رخ داد. رومركز اين زمين‌لرزه در نزديكي شهرستان بويين‌زهرا و چنگوره در جنوب استان قزوين بود كه بزرگي ريشتر اين زمين‌لرزه ۶.۵ و بزرگاي گشتاوري آن ۶.۳ اندازه‌گيري شده است. در زمين‌لرزه بويين‌زهرا دست‌كم ۲۶۱ نفر كشته و ۱۵۰۰ نفر زخمي شدند.
زلزله منطقه بم
زلزله بم، زمين‌لرزه‌اي بود با بزرگي ۶.۶ ريشتر كه در ساعت ۵ و ۲۶ دقيقه بامداد روز جمعه ۵ دي ۱۳۸۲ به مدت ۱۲ ثانيه شهر بم و مناطق اطراف آن در شرق استان كرمان را لرزاند. زمين لرزه بم با حدود ۵۰ هزار كشته سومين زمين لرزه پر تلفات تاريخ ايران بعد از زلزله اردبيل و دامغان است.
زلزله مازندران
ساعت ۵ و ۸ دقيقه بعدازظهر روز جمعه سال ۱۳۸۳زمين‌لرزه‌اي به بزرگي ۶.۳ ريشتر ناحيه گسترده‌اي از استان‌هاي شمالي ايران را لرزاند. ناحيه‌اي كه بيش از همه مورد تاثير زمين‌لرزه قرار گرفت از شمال به درياي خزر، از غرب به جاده هراز، از جنوب به تهران و از شرق به طالقان محدود مي‌شد. زمين‌لرزه در تهران خساراتي در پي نداشت، اما باعث وحشت بسياري از شهروندان شد.
زلزله باختر زرند
۴ اسفند ۱۳۸۳ در ساعت ۲ و ۲۵ دقيقه استان كرمان شهرستان زرند زمين لرزه‌اي رخ داد كه بزرگي آن ۶.۴ در مقياس Mw اعلام شده است. برآورد‌ها نشان مي‌دهد كه نزديك به ۸۰۰۰ ساختمان در زمين‌لرزه آسيب ديده يا خراب شد. همچنين بر اثر وقوع اين زمين لرزه ۹۱۲ نفر جان باخته و ۱۴۱۱ نفر مصدوم شدند.
زلزله باختر قشم
۶ آذر ۱۳۸۴ ساعت ۱۰ و ۲۲ دقيقه در منطقه قشم زلزله‌اي با شدت ۶ ريشتر رخ داد. اين زمين‌لرزه ۸۰درصد ساختمان‌ها را در زيرنگ خراب كرد و ۷ روستا در قشم آسيب ديد. اين زمين لرزه جان ۱۳ نفر را گرفت و ۱۰۰ نفر نيز مصدوم شدند.
زلزله باختر بروجرد
۱۱ فروردين ۱۳۸۵، ساعت ۱ و ۱۷ دقيقه زلزله‌اي به بزرگي ۶.۱ ريشتر شهرستان‌هاي بروجرد و دورود در شرق استان لرستان را تكان داد كه مخرب‌ترين زمين‌لرزه اين سال در كشور بود. اين زمين‌لرزه با دو پيش‌لرزه و بيش از دويست پس‌لرزه همراه بود كه باعث كشته شدن ۶۳ نفر و زخمي شدن بيش از هزار و ۴۵۰ نفر از مردم ناحيه بروجرد و دورود شد. برآورد ديگر شمار كشتگان زلزله را حدود ۷۰ نفر و تعداد زخميان را ۱۳۰۰ نفر دانسته است. علاوه بر آن ۴۰ روستا در اين زمين‌لرزه ويران شد.
زلزله قشم
۲۰ شهريور ۱۳۸۷ در ساعت ۱۵ و ۳۰ دقيقه در شهرستان قشم در جنوب استان هرمزگان زمين لرزه‌اي به بزرگي ۶.۱ ريشتر رخ داد. اين زمين‌لرزه ۶ كشته و ۴۶ زخمي بر جاي گذاشت. گفته مي‌شود اين زمين‌لرزه ۵ پس‌لرزه بيشتر از ۴ ريشتر داشت.
زلزله فهرج
زمين‌لرزه فهرج يا زمين‌لرزه حسين‌آباد در ۲۹ آذر ۱۳۸۹، ساعت ۱۸ و ۴۱ دقيقه در شهرستان فهرج استان كرمان رخ داد. ژرفاي اين زلزله ۱۲ .۰ كيلومتر بوده و بزرگي آن ۵.۶ در مقياس Mw به دست آمده است. تلفات اين زلزله ۱۱ كشته و ۱۰۰ مجروح بود و بيست روستا در ناحيه فهرج در اين زلزله ويران شد.
زلزله دامغان
۵ شهريور ۱۳۸۹ در ساعت ۲۳ و ۵۳ دقيقه زمين‌لرزه‌اي به بزرگي ۵.۹ يا ۵.۷ ريشتر شهرستان دامغان را لرزاند. اين زمين‌لرزه علاوه بر استان سمنان در بخش‌هايي از استان‌هاي تهران و مازندران نيز احساس شد. اين زلزله به چند روستا آسيب رساند و ۴ كشته و ۱۹ زخمي برجاي گذاشت. بيشترين آسيب‌ها بر اثر وقوع اين زلزله به ۸ روستاي دهستان قهاب رستاق شامل؛ كوه‌زر، توچاهي، شيمي، حسينان، كلو، سلم‌آباد، معلمان و رشم و نيز ۵ روستاي دهستان طرود شامل؛ طرود، سرتخت، بيدستان، مهدي‌آباد و سطوه وارد شد.
زلزله كهنوج
در ساعت ۵ و ۳۵ دقيقه بامداد چهارشنبه ۲۵ خرداد ماه ۱۳۹۰ زمين‌لرزه‌اي به بزرگي ۵.۳ ريشتر شهرستان كهنوج و روستاهاي پيرامون آن را لرزاند.
زلزله ورزقان
زمين‌لرزه‌اي شنبه ۲۱ مرداد ۱۳۹۱ منطقه ورزقان استان آذربايجان شرقي را لرزاند؛ بر اثر اين زمين‌لرزه در شهرستان‌هاي اهر، ورزقان و هريس، ۳۰۶ نفر كشته و بيش از ۵۰۰۰ نفر مجروح شدند. در محدوده اين زمين‌لرزه‌ها ۱۸ هزار و ۶۱۸ واحد مسكوني دچار آسيب شد كه از اين تعداد ۵ هزار و ۳۲۹ واحد به‌طور كامل تخريب شدند. بر اثر وقوع اين زمين‌لرزه در مجموع ۴۱۰ روستا دچار خرابي شده و ۶۵ روستا به طور كامل از بين رفت.
زلزله طسوج
زمين‌لرزه دشتي، زلزله‌اي به بزرگي ۶.۱ ريشتر بود كه ساعت ۱۶ و ۲۲ دقيقه روز ۲۰ فروردين ۱۳۹۲، در عمق ۱۲ كيلومتري زير زمين در شهرستان دشتي استان بوشهر رخ داد. اين زمين‌لرزه ۳۷ نفر كشته و حدود ۸۵۰ مجروح بر جاي گذاشت. در بخش شنبه و طسوج علاوه بر شهر شُنبه، ۲۳ روستا از جمله باغان، سنا درويشي، كردلان، چاهگاه و بن‌بيد آسيب جدي ديدند.
زلزله سراوان
زمين‌لرزه‌اي به بزرگي ۷.۸ ريشتر در ساعت ۱۵ و ۱۴ دقيقه روز ۲۷ فروردين ۱۳۹۲ در نزديكي شهر گُشت از توابع شهرستان سراوان در استان سيستان و بلوچستان رخ داد. اين زمين‌لرزه در شهر‌هاي ابوظبي، دوبي، دوحه، دهلي نو، كراچي و كويته و بلوچستان پاكستان نيز احساس شده است. اين زلزله ۳۵ كشته و ۱۱۷ زخمي برجاي گذاشت.
زلزله گوهران
در بشاگرد يا گوهران در شهرستان بشاگرد، زمين‌لرزه‌اي به بزرگي ۶.۲ ريشتر در ساعت ۶ و ۳۸ دقيقه روز ۲۱ ارديبهشت ۱۳۹۲، از توابع شهرستان بشاگرد در استان هرمزگان رخ داد. اين زمين‌لرزه ۱۵ مصدوم برجاي گذاشت.
زلزله مورموري
زلزله مورموري زمين‌لرزه‌اي به بزرگي ۶.۲ ريشتر بود كه ساعت ۷ و ۲ دقيقه روز ۲۷ مرداد ۱۳۹۳ در شهر مورموري از توابع شهرستان آبدانان استان ايلام رخ داد و موج اين زمين لرزه در استان‌هاي خوزستان، كرمانشاه و لرستان نيز احساس شد. بر اثر اين زمين لرزه ۱۴۲ نفر مصدوم شدند.
زلزله فريمان
زلزله فريمان زمين‌لرزه‌اي به بزرگاي ۶.۱ ريشتر بود كه ساعت ۱۰ و ۳۹ دقيقه روز ۱۶ فروردين ۱۳۹۶، در عمق ۱۰ كيلومتري زمين در منطقه سفيد سنگ از توابع شهرستان فريمان استان خراسان رضوي رخ داد. چهار روستا در خراسان رضوي تخريب شد. اين زلزله ۲ كشته و ۱۴ مصدوم بر جاي گذاشت.
زلزله ازگله
شامگاه يكشنبه ۲۱ آبان ۱۳۹۶ زلزله‌اي به بزرگي ۷.۳ ريشتر در نزديكي ازگله، استان كرمانشاه در مرز ايران و عراق در ۳۲ كيلومتري جنوب غربي شهر حلبچه عراق رخ داد. تعداد كشته‌هاي ايراني بر اثر وقوع اين زمين‌لرزه به ۶۲۰ نفر رسيد. همچنين ۹ هزار و ۳۸۸ نفر مصدوم شده و حدود ۷۰ هزار نفر از ساكنان بي‌خانمان شدند.
زلزله مهران
زلزله‌اي به بزرگي ۵.۳ ريشتر در مقياس امواج دروني زمين حوالي شهرستان مهران در استان ايلام را لرزاند. طبق گفته‌هاي هلال احمر اين زلزله ۵.۳ ريشتري استان ايلام هيچ خسارتي نداشت.
زلزله ملارد
زمين‌لرزه ۱۳۹۶ ملارد با شدت ۵.۲ در مقياس ريشتر ساعت ۲۳ و ۲۷ دقيقه و ۳۷ ثانيه چهارشنبه شب، ۲۹ آذر به وقت تهران رخ داد و استان‌ها تهران و البرز را لرزاند. همچنين اين زلزله در استان‌هاي قم، قزوين، مركزي و گيلان نيز احساس شده است. مركز اين زمين‌لرزه در شهر ملارد، مرز استان تهران و البرز، در ۳ كيلومتري ملارد در استان تهران، ۷ كيلومتري مشكين‌دشت در استان البرز و ۱۰ كيلومتري شهريار در استان تهران بوده و عمق آن ۱۵ كيلومتري زمين گزارش شده است. اين زمين لرزه يك كشته و ۷۵ زخمي داشت.
زلزله سرپل ذهاب
زمين‌لرزه سرپل ذهاب ۱۳۹۷ به قدرت ۶.۳ درجه در مقياس ريشتر در عمق ۷ كيلومتري زمين روز يكشنبه چهارم آذر ۱۳۹۷ استان كرمانشاه را به لرزه درآورد. طبق گفته جمعيت هلال‌احمر ايران؛ اين زلزله بيش از ۶۰۰ نفر مصدوم داشته است.
زلزله تركمنچاي
زمين لرزه‌اي به بزرگي ۵.۹ ريشتر ساعت ۲ و ۱۷ دقيقه بامداد جمعه ۱۷ آبان ۱۳۹۸ در نزديكي شهر تركمنچاي، استان آذربايجان شرقي رخ داد. تركمانچاي يا تركمنچاي يكي از شهر‌هاي قديمي و تاريخي ايران است كه در شهرستان ميانه استان آذربايجان شرقي واقع شده است. اين زمين‌لرزه در تبريز و شهر‌هاي اطراف مانند هشترود، مهربان و اسكو بسيار محسوس بود و موجب وحشت مردم آن مناطق شد. بيشترين خسارت در روستاهاي ورنكش، بال استيل، ورزقان، گاوينه رود و گين علي گزارش شده است. اين زمين لرزه ۷ كشته و ۵۷۴ زخمي برجاي گذاشت.
زلزله خوي
زمين‌لرزه‌اي به بزرگي ۵.۷ ريشتر بخش قطور شهرستان خوي، در ۱۵۰ كيلومتري تبريز را لرزاند. اين زمين لرزه ساعت ۹ و ۲۴ دقيقه صبح چهارم اسفند ماه ۱۳۹۸ رخ داد، و عمق آن شش كيلومتري زمين گزارش شده است. بر اثر اين زلزله دست كم ۹ نفر در وان تركيه كشته شدند.
زمين لرزه‌هاي سال‌هاي ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳
زلزله مريوان
۱۷ فروردين ماه ۱۴۰۰ حوالي مريوان زلزله‌اي به بزرگي ۵.۳ ريشتر رخ داد و دست‌كم ۴ نفر مصدوم شدند.
زلزله بندرگناوه
۲۹ فروردين ماه ۱۴۰۰ حوالي بندر گناوه زلزله‌اي به بزرگي ۵.۹ ريشتر رخ داد و ۵ نفر مصدوم شدند.
زلزله سنخواست
۲۷ ارديبهشت ۱۴۰۰ حوالي سنخواست شهرستان جاجرم واقع در خراسان شمالي زلزله‌اي به بزرگي ۵.۵ ريشتر رخ داد و ۲۵ نفر مصدوم شدند.
زلزله فين
۲۳ آبان ۱۴۰۰ حوالي فين استان هرمزگان زلزله‌اي به بزرگي ۶.۳ ريشتر رخ داد و ۱۰۷ نفر مصدوم و يك كشته بر جاي گذاشت.
زلزله بندرخمير
۱۱ تير ماه ۱۴۰۱ در بندر خمير استان هرمزگان زلزله‌اي به بزرگي ۶.۱ ريشتر رخ داد. اين زمين لرزه ۵ كشته و ۴۹ مصدوم بر جاي گذاشته است.
زلزله خوي
از ۱۳ مهر ۱۴۰۱ تا بهمن ماه همان سال در خوي واقع در آذربايجان غربي زمين لرزه‌هايي به بزرگي ۵.۴ و ۵.۹ ريشتر رخ داد كه بيش از ۱۰۰۰ نفر مصدوم شدند.
۴ فروردين ماه ۱۴۰۲ در خوي زلزله‌اي به بزرگي ۵.۶ ريشتر رخ داد و ۱۶۵ نفر مصدوم شدند.
زلزله سراب
اول خرداد ماه ۱۴۰۲ در سراب واقع در استان آذربايجان شرقي زلزله‌اي به بزرگي ۴.۹ ريشتر رخ داد و ۱۷ نفر مصدوم شدند.
زلزله كاشمر
۲۹ خرداد ماه ۱۴۰۳ در كاشمر واقع در استان خراسان رضوي زلزله‌اي به بزرگي ۵ ريشتر رخ داد. اين زمين لرزه ۴ كشته و ۱۲۰ مصدوم برجاي گذاشته است.