از روي دست واقعيت
حسن لطفي
اينكه ويليام فاكنر معتقد بود نويسنده از دل مشاهده، تجربه و تخيل به داستان مي‌رسد باور درستي است كه فقط هم به نويسندگان ختم نمي‌شود. همه هنرمندان براي خلق آثارشان از اين سه خوراك مي‌گيرند . با اين حساب واقعيت و آنچه در پيرامون هنرمند اتفاق مي‌افتد در تمام آثار هنري نقش دارد. با اين حساب اگر فيلمسازي مثل سازندگان تعداد نسبتا زيادي از فيلم‌هاي جشنواره (ماريا، ناتور‌دشت و...) در ابتداي فيلمش بياورد اين فيلم بر اساس داستاني واقعي ساخته شده و امري بديعي را گوشزد كرده است . مگر مي‌شود فيلم‌هايي مثل (پير پسر، ركسانا، لاك‌پشت، غريزه و...) نمونه‌هايي در برون نداشته باشند . حتي در بين فيلم‌هاي ژانر علمي- تخيلي هم مي‌توان فيلم‌هايي سراغ گرفت كه بر اساس يك داستان واقعي ساخته شده باشند! اينها را ننوشتم تا بگويم سازندگان فيلم‌هايي كه مستقيما به بيننده مي‌گويند فيلم‌شان از روي دست واقعيت ساخته شده كار بدي كرده‌اند . نه نكرده‌اند . اين هم شگردي است . شگردي كه كمي نخ‌نما شده و بيننده گول آن را نمي‌خورد و به خاطر آن فيلم را لايك نمي‌كند و به آن نمره بيشتري نمي‌دهد . مهم اين است كه اين برداشت چقدر جذاب شده (براي كساني كه فيلم براي‌شان هنر سرگرم‌كننده‌اي است. البته دايره جذابيت هم با توجه به آدم‌هاي مختلف فرق مي‌كند) چه كمكي به واقعيت بيروني مي‌كند (براي بينندگاني كه وقتي از سينما بيرون مي‌آيند بخشي از باورهاي جاري در فيلم را با خود مي‌آورند و...) يا... بگذريم و برويم سراغ تعدادي از فيلم‌هايي كه در جشنواره به نمايش در آمد و به‌طور نمونه از رابطه‌شان با واقعيت بگوييم . عجالتا از بهترين‌هايش كه اتفاقا در بخش ويژه به نمايش در آمد (پير پسر، ركسانا، لاك‌پشت، غريزه و...) مي‌گذرم، چون بحث درباره اين فيلم‌ها مطلب ويژه‌اي مي‌خواهد . در دو فيلم صددام و تاكسيدرمي واقعيت بيروني وقايع زماني خاص (زمان جنگ و اوايل انقلاب است) تخيل نويسندگان اين دو فيلم از دل برهه زماني واقعي و آدم‌هاي واقعي (صدام و بدل‌هايش و برادر شاه) شخصيت‌ها و موقعيت‌هايي را خلق كرده كه در خدمت خنداندن تماشاگر و ... است. قدرت اين را ندارد كه با تماشاگر از سينما بيرون بيايد و در ساختن دنيايي بهتر كمكش كند. فيلم‌هايي مثل شوهر‌ستاره (ابراهيم ايرج‌زاد) و ماريا (مهدي اصغري) فاصله‌شان با واقعيت كمتر است . از داستان و حرف‌هاي سازندگانش در جلسه پرسش و پاسخ درباره فيلم‌ها هم معلوم است دغدغه بهبود شرايط دارند . شايد به خاطر همين هم لايه‌هاي زيرين‌شان بيشتر است. مي‌ماند تاثيرشان در بهبود شرايط كه زمان ثابتش مي‌كند. پيشنهاد مي‌كنم اين دو فيلم را مسوولان هم تماشا كنند. تماشا كنند نه اينكه ببينند.