فرصت خوب پيش‌رو براي توافق با ترامپ
محمدعلي غيبي
از زماني كه دونالد ترامپ براي دومين بار به رياست‌جمهوري ايالات متحده امريكا رسيد تا همين چند روز قبل گمانه‌زني‌ها در مورد آينده خاورميانه و روابط بين ايران و امريكا بسيار زياد بوده است، با اين حال ترامپ تاكنون ثابت كرده كه در ابطال پيشبيني‌ها و گمانه‌زني‌ها توانمندي خارق‌العاده‌اي دارد. ما از دوران رياست‌جمهوري پيشين ترامپ خوب به خاطر داريم كه چگونه ترامپ در مقابل بهت تمام جهانيان منجمله اتحاديه اروپا از برجام و خيلي توافقات ديگر خارج شد، و اروپاييان آنچنان غافلگير شدند كه در آن زمان بسيار جانب ايراني‌ها را نگه داشتند و لااقل تلاشي براي راه انداختن «اينستكس» نامي به نمايش گذاشتند و ترامپ را در به راه انداختن اجماع جهاني عليه ايران همراهي نكردند. در زماني كه پوتين با ديدن ترامپ آنچنان چشمانش برق مي‌زد كه از ايران خواسته بود گرچه امريكا از برجام خارج شده اما به نفع خود ايران است كه از برجام خارج نشود، چرا كه بعدها همه ايران را مسوول نقض برجام خواهند دانست. از آن زمان سال‌ها گذشته و برخي از طرفين در اين ميان نقش‌هاي متفاوتي ايفا مي‌كنند، روسيه اكنون هم صراحتاً مدعي است كه در صورت وقوع جنگ ايران را ياري نخواهد كرد، مي‌داند برخي در ايران اكنون هم توجيهاتي از قبيل «هيچ كشوري در دفاع از كشور ديگر وارد جنگ نمي‌شود» يا «روسيه كه قرار نيست در شرايط جنگ اوكراين خود را به خاطر ما وارد جنگ با امريكا كند» خواهندداشت و به جاي خود روس‌ها از آنها دفاع خواهند كرد. بدون اينكه توجيه كنند هم‌اكنون بايد اروپايي‌ها را در همان جايگاهي ببيند كه ترامپ در دور اولش در آن نشسته بود. با اين وجود هم‌اكنون با وجود نقش سختگيرانه‌اي كه اروپاييان بر دوش مي‌كشند، ترامپ رويكرد متفاوت‌تري دارد. وي حداقل در ظاهر چنين نشان مي‌دهد كه موافق آراي نتانياهو در مورد ايران نيست و بيشتر دنبال توافق است.
وي حداقل در ظاهر امر نتانياهو را دست‌خالي و به قول خودشان همراه با سيبزميني داغ از كاخ سفيد بدرقه كرده است، اما آنچه كه عده‌اي را از مذاكره دلسرد مي‌كند شرايطي است كه ترامپ پيش از آغاز مذاكرات مطرح كرده يا از سوي هر رسانه و هر صاحب مقام اسبقي، شايد به منظور جلوگيري از به نتيجه رسيدن مذاكرات تا به حال مطرح شده؛ كساني درست يا غلط و از سوي خود شرايطي از جانب ترامپ مطرح كرده‌اند تا بدين گونه به جبهه كسي كه مدعي بود تا چند روز ديگر در «كله پوك» ترامپ تيراندازي خواهيم كرد و... خدمتي كرده‌باشند؛ عين كساني در غرب كه از ترامپ جلوتر حركت مي‌كنند و مدعي‌اند توافق انجام شده بايد شبيه توافق با ليبي باشد. بااين حال اين ادعاها در مورد شرايط ترامپ تماما گمانه‌زني است و چطور ممكن است اين‌همه آدم و عالم و صاحبان مقام‌هاي اسبقي تااين اندازه از محتواي نامه ترامپ باخبر شده باشند؟ اينكه ترامپ خواهان نابودي سپاه است، خواهان از بين رفتن ولايت فقيه و شوراي نگهبان و تمام نهادهاي به وجود آمده پس از انقلاب است و... حتي اگر صحيح بوده و در متن ترامپ قيد شده باشد هم مرا ياد مثل «سنگ بزرگ نشانه نزدن است» مي‌اندازد. حتي اگر ترامپ چنين خواسته‌هايي طرح كرده هم بيشتر نشان از بادكردن خواسته‌هايش دارد، تا اينكه طرف ايراني با حداقل اعتماد‌به‌نفس و به صورت طرفي از پيش شكست خورده وارد مذاكرات شود و مجبور به اعطاي امتيازات بيشتري شود. اما آنچه به نظر مي‌رسد اين است كه نماينده ترامپ در عمان خواسته‌هاي بسيار متفاوت‌تري مطرح خواهد كرد، آنچنان كه بتوان به توافق و تفاهمي مشترك رسيد و كار به جنگ منتهي نشود. آنچه مسلم است اين كه ترامپ حتي توافقي كه نسبت به برجام امتيازات اندكي بيشتر را براي امريكا تضمين كند را هم موفقيتي بسيار بزرگ براي خود تعبير خواهد كرد و با تبليغات فراوان از آن به عنوان توافق قرن ياد خواهد كرد و حتي ممكن است به‌خاطر آن جايزه نوبل صلح هم بگيرد. بنابراين هم‌اكنون موقعيت قابل توجهي براي رسيدن به توافقي پايدار و جامع‌تر و جلوگيري از جنگ احتمالي فراهم است و مي‌توان با اجتناب از حاشيه‌هاي موجود اعم از «پرهيز از مذاكره مستقيم» و ادعاهاي غيرضروري ديگر و به دنبال آن پرهيز از واگذاري كنترل مذاكرات به واسطه‌ها، و به دنبال آن با تسلط و اشراف كامل بر جلسات به چكش‌كاري‌هاي خوبي در مذاكرات پيش‌رو دست زد تا بدين گونه فرصت به وجود آمده از ميان نرود. ترامپ، ترامپ پيشين نيست و بسيار سنجيده‌تر عمل مي‌كند و اين ويژگي او فرصت خوبي براي اخذ امتيازات بيشتر از او فراهم مي‌كند اما اگر ترامپ به اين نتيجه برسد كه طرف مقابلش سعي در اتلاف زمان دارد تا انتخابات ميان‌دوره‌اي امريكا برسد، يا اصلا دوران رياست‌جمهوري‌اش تمام شود ممكن است باز به همان رفتار‌هاي غيرمنتظره‌اي دست بزند كه در دور پيشينش پس از ناكامي در رسيدن به توافق دست زد؛ يعني كاري مشابه ترور سردار سليماني يا بسيار بدتر از آن. ضمنا مذاكره‌كنندگان بايد درنظر داشته‌باشند كه اين‌بار با همان كسي طرف‌اند كه توافق به دست آمده توسط دموكرات‌ها را قبول نداشت، يعني ديگر بالاتر از سياهي رنگي نيست و بعيد به‌نظر مي‌رسد كه پس از ترامپ كسي روي كار بيايد كه بخواهد توافق ترامپ را هم پاره كند! و آن طور كه به نظر مي‌رسد ترامپ هنوز قصد آن دارد كه براي بار سوم كانديداي رياست‌جمهوري امريكا شود و اگر به طريقي به هدف خود برسد توافق حاصل شده توسط او، حالا حالا‌ها از سوي امريكا نقض نخواهد شد.