5+1 هدايت مذاكرات سوريه را بر عهده بگيرد
گروه ديپلماسي| سوريه سوژه روز تمام مذاكرات و رايزني‌هاي سياسي در نيويورك است. روساي دولت‌ها اندك اندك براي شركت در مجمع عمومي سازمان ملل متحد خود را به نيويورك رسانده‌اند تا هم از موفقيت‌هاي ديپلماتيكي چون توافق هسته‌اي با ايران در سال 2015 بگويند و هم از پرونده‌هاي قطور امنيتي چون سوريه گره‌گشايي كنند. هرچند محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه كشورمان بخش اعظمي از وقت خود در سازمان ملل را صرف رايزني‌هاي حاشيه‌اي در خصوص چند و چون اجراي برجام خواهد كرد اما به نظر مي‌رسد كه چشم‌ها اين بار براي حل بحران سوريه به ايران دوخته شده است. آنگلامركل، صدراعظم آلمان در تازه‌ترين اظهارات خود تعارف با امريكا و مخالفان درگير كردن تهران در پازل سوريه را به حاشيه رانده و تاكيد مي‌كند كه براي ايجاد صلح در سوريه بايد با ايران نيز گفت‌وگو كرد. چهار سال جنگ فرسايشي در سوريه عملا توان سياسي و امنيتي اروپا را هم نشانه رفته است و رهبران كشورهاي اروپايي در حالي كه ديدارهاي فشرده‌اي را براي حل بحران مهاجرت برگزار مي‌كنند به دنبال يافتن شاه كليد براي خروج از اين بحران هستند. اين شاه كليد به زعم اروپايي‌ها پس از توافق هسته‌اي با ايران مي‌تواند وارد كردن تهران به گردونه مذاكرات سياسي سوريه باشد. به گزارش خبرگزاري فرانسه آنگلا مركل، صدراعظم آلمان روز پنجشنبه پس از نشست اتحاديه اروپا براي بحران مهاجرت در كنفرانس خبري گفت: ما بايد با بازيگران بسياري كه شامل اسد و ديگران هم مي‌شود گفت‌وگو كنيم. نه‌تنها با ايالات متحده امريكا و روسيه بلكه با شركاي مهم منطقه‌اي مثل ايران و ديگر كشورهاي سني مانند عربستان سعودي نيز بايد گفت‌وگو كنيم. به نظر مي‌رسد اروپايي‌ها با توجه به تعميق بحران در سوريه از مواضعي كه چهار سال بر آن اصرار داشتند عقب‌نشيني كرده‌اند و ديگر به دنبال رفتن بي‌قيد و شرط بشار اسد رييس‌جمهور سوريه نيستند. اين تعديل مواضع در قبال سوريه تنها مختص اروپايي‌ها نيست و جان كري، وزير امور خارجه امريكا نيز هفته گذشته اعلام كرد كه با وجود اينكه اسد بايد كنار برود اما اين نيازي فوري براي دست يافتن به صلحي براي پايان دادن به جنگ نيست. فيليپ هاموند، وزير امور خارجه انگليس نيز هفته گذشته اظهارات مشابهي را بر زبان رانده بود. البته در ميان اروپايي‌ها فرانسه نيز همچنان مواضع سرسختانه گذشته خود را حفظ كرده و تاكيد دارد كه در آينده سوريه هيچ جايي براي اسد نمي‌تواند وجود داشته باشد. پس از اين اظهارات مركل، روس‌ها از رويكرد جديد آلمان استقبال كردند و يك ديپلمات ارشد كرملين در اين خصوص به خبرنگاران گفت: به نظر من اظهارات مركل در خصوص ضرورت مذاكره با تمام بازيگران منطقه‌اي در خصوص سوريه و نام بردن از ايران، روسيه و عربستان با توجه به متن بحران در سوريه از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است. بشار جعفري، نماينده دايم سوريه در سازمان ملل نيز در مصاحبه با شبكه خبري الميادين از تمايل سوريه براي پايان يافتن بحران اين كشور از طريق مذاكره تاكيد كرد. بشار جعفري در اين گفت‌وگو تاكيد كرد كه شرط دمشق براي رفتن به مذاكرات ژنو3 اين است كه اين مذاكرات بازگشت به نقطه صفر نباشد. اين مسوول سوري همچنين بر لزوم حضور ايران در ژنو3 تاكيد كرد و گفت: ايران و روسيه به عنوان دو هم‌پيمان سوريه در دفاع از ملت سوريه بهتر است در اين مذاكرات شركت كنند.
پيشنهاد طلايي سولانا
خاوير سولانا، مسوول سابق سياست خارجي اتحاديه اروپا كه سابقه حضور در مذاكرات هسته‌اي ايران در دولت اصلاحات را هم در كارنامه خود دارد در تازه‌ترين نوشتار خود براي پروجكت سنديكيت، با اشاره به موفقيت مذاكرات هسته‌اي ايران و كشورهاي 1+5 پيشنهاد داد اين گروه براي حل بحران سوريه نشست برگزار كند. بن‌مايه يادداشت سولانا اشاره به بحراني بودن وضعيت سوريه دارد و هشدار نسبت به سيل پناهجويان اين كشور به سوي اروپاست. سولانا در اين يادداشت مي‌نويسد: هجوم صدها هزار زن، مرد و كودك پناهجوي سوري به سمت اروپا دو واقعيت را نشان مي‌دهد؛ اولا كشورهاي اروپايي به تعهدات بين‌المللي خود در اين زمينه پايبند نبودند و ثانيا موضع آنها در قبال جنگ داخلي سوريه قابل تحمل نيست. بدين‌معنا كه عدم اقدامي براي ايجاد صلح در اين كشور با برگرداندن مهاجران يكي است. سرزمين سوريه اكنون در كنترل دولت بشار اسد، گروه‌هاي مختلف معارضين، كردها و گروه داعش است. جنگ داخلي گروه داعش را قادر ساخت تا به حدي قدرت گيرد كه در صورت فروپاشي كامل دولت سوريه، بتواند بر تمامي اين سرزمين مسلط شود. تنها در صورتي مي‌توان بر اين گروه فائق آمد كه قدرت‌هاي خارجي فراتر از عمليات‌هاي نظامي تفكر كنند و به دنبال يك راه‌حل سياسي حركت كنند. سولانا در ادامه مي‌نويسد: نقص‌هاي موجود در سيستم مهاجرت‌پذيري در اروپا و همچنين تفاوت‌ها ميان اعضاي اين اتحاديه در اين خصوص همواره مشهود بوده است. اما 350 هزار آواره‌اي كه در هشت ماه نخست سال جاري ميلادي از مرزهاي اروپا گذشته‌اند و همچنين 2600 نفري كه براي رسيدن به مرزهاي اروپا غرق شدند چشم‌هاي ما را باز كرده است. وضعيت غيرانساني مواجه با اين پناهندگان غيرقابل قبول است. سولانا در ادامه اين يادداشت در توضيح وضعيت اسفبار انساني در سوريه مي‌نويسد: بايد به دنبال برقراري صلح در سوريه باشيم. مساله آوارگان سوري نتيجه جنگ داخلي ظالمانه و چندوجهي در اين كشور است. از زمان آغاز بحران در سوريه در سال 2011 تاكنون اين بحران چهار ميليون آواره و حدود هشت ميليون بي‌خانمان در داخل سوريه به همراه داشته است. بيش از 200 هزار نفر جان خود را از دست داده‌اند. اين آمار بدان معناست كه بيش از نيمي از جمعيت 22 ميليوني سوريه در سال 2011 يا مرده‌اند يا بي‌خانمان شده‌اند. سولانا در ادامه اين يادداشت به لزوم فرار از اشتباهات گذشته اشاره كرده و مي‌نويسد: اشتباه است اگر فكر كنيم كه به صلح و آرامش در سوريه مي‌توانيم بدون راهكار سياسي دست يابيم. تنها در شرايطي كه قدرت‌هاي خارج از سوريه به راهكارهايي جز راهكار نظامي فكر كرده و به راهكار سياسي بينديشند، مي‌توان به بحران داعش غلبه كرد. رسيدن به اين راهكار سياسي نيازمند آن است كه از اشتباهات در گذشته درس بگيريم و آنها را تكرار نكنيم. عراق را به ياد بياوريد. تلاش‌ها براي ساختن دوباره اين كشور با از بين بردن تمام ساختار سياسي زمان صدام حسين همراه بود. خلأ سياسي ناشي از اين اشتباه با گروه‌هاي شبه نظامي سني و پس از آن داعش پر شد. در خصوص سوريه بايد از اين اشتباه حذر كرد و جريان علوي را بايد در كنار كردها و همچنين در كنار اپوزيسيون قرار داد. بدون چنين ائتلاف فراگيري مبارزه با جريان‌هاي تروريستي ممكن نخواهد بود. رسيدن به چنين رويكردي به دليل تفاوت‌هاي فاحش ميان مواضع قدرت‌هاي خارج از سوريه آسان نيست. حضور روسيه و ايران براي رسيدن به هر راهكاري يك ضرورت است اما اين دو حامي بقاي اسد در قدرت هستند. علاوه بر اين عربستان سعودي، تركيه و قطر مخالف حضور بشار اسد در قدرت در هر راهكاري هستند. نمي‌توان به اين بن‌بست ادامه داد. هر بحراني را يك پاياني بايد و براي رسيدن به اين منظور بايد تمام طرف‌ها پشت ميز مذاكره بنشينند. براي رسيدن به اين منظور اتحاديه اروپا مي‌تواند نقش رهبري را به خوبي ايفا كند.