در سوريه، امريكا كدام طرف است؟
فريد زكريا
ولاديمير پوتين توانست در سوريه وارد عمل شود، نه براي اينكه او جسور است و نه براي اينكه از باراك اوباما قاطع‌تر، بلكه از آنجا كه او داراي يك استراتژي روشن است. پوتين متحد دولت بشار اسد است. او دشمن مخالفان دولت سوريه است. او از متحد خود حمايت مي‌كند و با دشمنانش مبارزه. در مقايسه، واشنگتن و غرب از اساس سردرگم شده‌اند.
ايالات متحده در اين مبارزه براي چه كسي بجنگد؟ ما مي‌دانيم كه آنها در برابر رژيم رييس‌جمهور سوريه بشار اسد هستند. همچنين داعش و گروه‌هاي ديگر چون جبهه نصرت و احرار شام هم حريف اصلي اين رژيم هستند. نيروهاي حزب‌الله و نيروهاي ايراني هم از دولت سوريه حمايت مي‌كنند. غرب تقريبا در مقابل هر گروهي قرار دارد كه در سوريه مي‌جنگد. بنابراين، اين عامل به وضوح موجب عدم انسجام استراتژيك مي‌شود.
اقدام روسيه چندان درخشان نيست. اين اقدام تلاشي براي تقويت يكي از تنها متحدان خارجي كرملين است و روسيه با خطر تبديل شدن به شيطان بزرگ در چشمان گروه‌هاي جهادي روبه‌رو است اما پوتين حداقل داراي يك برنامه منسجم بود. ايالات متحده امريكا، در مقابل، با دولت عراق در مبارزه با داعش متحد است اما خود را در سوريه همسو با منافع اين گروه عليه نظام اسد مي‌بيند.
واشنگتن نيز در سوريه از گروه‌هايي پشتيباني مي‌كند؛ كردهاي سوريه كه نزديك به تركيه هستند، عناصر به اصطلاح ميانه روي تحت حمايت اردن و تعداد كمي از ديگر سوري‌هاي به اصطلاح ميانه رو. اما اگر بخواهيد گروه‌هاي بزرگ را در رقابت براي كنترل دمشق در نظر بگيريد، امريكا تقريبا مخالف همه آنهاست.
«كنت پولاك» و «باربارا والتر» رويكرد اساسي دولت، در برابر تمام نيروهاي مبارز موجود را ناكافي توصيف مي‌كنند. ايالات متحده در حال ساخت يك ارتش جديد مخالفان سوري است كه اين ارتش به معناي سياسي، غير فرقه‌اي و كاملا يكپارچه است. هنگامي كه آن ارتش آماده شد، در برابر هر دو گروه اسد و مخالفان جهادي او قرار خواهد گرفت. نتيجه براي همه گروه‌هاي اقليت يك دولت جديد فراگير با حمايت گسترده است. اين امر مي‌تواند يك چيزي در حدود 15 سال طول بكشد اما پس از تجربه افغانستان، عراق، ليبي و يمن، اين يك فانتزي است و نه سياست خارجي.
ديويد پترائوس به تازگي يك طرح مداخله نظامي گسترده را پيشنهاد داده كه شامل ايجاد يك منطقه پرواز ممنوع براي مقابله با بمب‌هاي اسد مي‌شود. اما آيا چنين طرحي مي‌تواند داعش را شكست دهد؟ وقتي پترائوس يك استراتژي در عراق براي مقابله با پيشروي اين گروه، مطرح مي‌كرد، او تاكيد كرد شما نمي‌توانيد بكشيد و قدرت را از شورش نوين بگيريد، مگر با حفاظت از مردم.
مشكل همين است. ارتش ايالات متحده به راحتي نمي‌تواند داعش را كه كمتر از 30 هزار نفر نيرو دارد، شكست دهد و سپس آن قلمرو را در سوريه خودش حفظ كند. چه كسي مي‌خواهد بر آنجا حكومت كند، از مردم حفاظت كند و از سوي آنها به عنوان قدرت مشروع ديده شود؟ يك مقام ارشد تركيه اخيرا به من گفت: ما شما را كه در حال تلاش براي آزادي شهرهاي عراق هستيد، تماشا مي‌كنيم و ما اشتباه امريكا را تكرار نخواهيم كرد.
در يك نظر در بسياري از مداخلات امريكا در سراسر جهان، يك عامل بيشتر خودنمايي مي‌كند. هنگامي كه واشنگتن با يك نيروي محلي مشروع متحد شده، موفق شده است اما بدون چنين عامل محلي، تنها با قدرت شليك و آموزش مي‌توان چنين كاري را انجام داد مثل افغانستان، عراق و سوريه.
اگر هدف اوباما صلح آميز، با ثبات و دموكراتيك است، پس به يك تعهد گسترده امريكا مانند عراق نياز است. وگر نه، واشنگتن بايد واقعيت را قبول كند و تصميم سختي بگيرد. يكي از آنها پايان مخالفت با اسد است يا قبول تجزيه سوريه.
اگر شكست داعش مهم است، پس بايد به يك اولويت تبديل شود و با هر نيروي مخالفي عليه داعش ائتلاف صورت گيرد. اگر نظام اسد سقوط كند و دمشق به دست تروريست‌ها بيفتد، اوضاع بدتر از زماني خواهد شد كه كشور در دست اسد است. اين به آن معنا نيست كه هر نوع حمايتي را بايد به اسد ارايه كرد. اما مي‌توان به او اجازه ايجاد يك قلمرو علوي در سوريه داد كه در كنار آن كردهاي سوريه و ميانه‌روها هم فضاي امني داشته باشند. حتي اگر جنگ داخلي در سوريه تمام شد، اين گروها مي‌توانند دوباره با هم آميخته شده و زندگي كنند. حداكثر تاكنون، غرب در سوريه فصاحت و بلاغت غيرقابل انعطاف خود را با تلاش‌هاي ساده‌گراي بي‌اثر تركيب كرده است. چنين شكافي موجب شده تا نگاه پوتين هوشمندانه‌تر به نظر برسد.
٭ منبع واشنگتن‌پست