گروه صفحه مدرسه اعتماد| مثلث والدين، دانش‌آموزان و معلمان معنادارترين تركيب فرآيند آموزشي است؛ تركيبي كه براي هر ضلع نقش و جايگاه ويژه‌اي را منظور مي‌كند تا جايگاه هر عنصر به درستي تبيين و كاركردهاي آن مورد توجه جدي قرار گيرد.
در اين سه ضلعي آنچه پايه و اساس است، «دانش‌آموز» است، چرا كه والدين و معلمان و مربيان براي دانش‌آموز و براي كشف و شكوفايي استعداد او بايد تلاش و نقش‌آفريني كنند، به عبارتي بدون ضلع دانش‌آموز ساير اضلاع معنا نخواهند داشت.
كارشناسان و صاحب نظران به مقوله دانش‌آموز و معلم و مربي بسيار پرداخته‌اند، اما در نهايت تاسف بايد گفت كمتر به نقش و جايگاه پدران و مادران توجه مي‌شود يا اگر هم توجهي صورت مي‌گيرد يك نگرش سطحي و تك بعدي عموميت دارد كه اين نقش و جايگاه را به حداقل كاهش داده است و يك جايگاه تداركاتي و پشتيباني براي آنها قايل مي‌شوند.
اين نگرش، «نقش» و «حقوق» والدين را از نظر دور نگه مي‌دارد و با تقليل حداكثري موجب مي‌شود از حداقل ظرفيت‌هاي پدران و مادران نيز بهره نبرد و فرآيند آموزشي را ناقص گرداند و از طرفي والدين را از حقوق خود در اين زمينه محروم مي‌كند. بررسي نظام‌هاي آموزشي نشان از آن دارد كه هرچه نقش و حقوق والدين جدي انگاشته شده است، اين نظام‌ها پويا و كيفي‌تر شده‌اند و دخالت و پشتيباني پدران و مادران را هم جلب كرده‌اند و هر جا اين مهم مورد كم توجهي قرار گرفته شكاف عميق خانه و مدرسه بيگانگي تخريب‌كننده‌اي را در نظام آموزشي رسمي و نظام غيررسمي ايجاد كرده است. به اين علت كه متاسفانه نظام آموزشي ما نيز چندان توجهي به نقش و حقوق والدين ندارد ما در گروه مدرسه روزنامه اعتماد به بهانه هفته پيوند اوليا و مربيان كه همه ساله در نخستين ماه سال تحصيلي قدري مدارس و مسوولان و خانواده‌ها را به ياد نقش و حقوق والدين مي‌اندازد، به بررسي اين موضوع پرداختيم.
اميد است فعالان عرصه آموزشي و كنشگران صنفي و مدني اين حوزه در كنار پرداختن به ساير موضوعات به اين مهم نيز توجه و تلاش كنند تا با ارتقاي نقش پدران و مادران و توجه به حقوق آنها در تعيين سرنوشت فرزندان‌شان، قدري بر تحرك و پويايي نظام آموزشي بيفزايند و از توانمندي‌هاي خانواده‌ها بهره لازم و كافي را ببرند و با پيوندي واقعي ميان خانه و مدرسه از شكاف عميق نارضايتي و بيگانگي اين دو نهاد بكاهند.
از انجمن خانه و مدرسه تا انجمن اوليا و مربيان
انجمن اوليا و مربيان، يكي از تشكل‌هاي مردمي است كه اينك بيش از 50 سال از تاسيس آن در ايران مي‌گذرد. اين انجمن، بر اساس توصيه كنفدراسيون آموزش اوليا، وابسته به يونسكو، با عنوان انجمن خانه و مدرسه در ايران تشكيل شد و از همان زمان، با نام انجمن‌هاي خانه و مدرسه به انجام وظايف خود پرداخت.
بعد از پيروزي انقلاب اسلامي، انجمن خانه و مدرسه كه نمايانگر همكاري دو كانون اثرگذار، به نام انجمن اوليا و مربيان بود، با بار فرهنگي و انساني عميق تغيير نام يافت تا امكان ارتباط همه‌جانبه ميان اوليا و مربيان را تحكيم بخشد.
امر تعليم و تربيت، مشاركت جدي و همه‌جانبه را مي‌طلبد كه در يك سوي آن اوليا، يعني نخستين آموزگارانِ فرزندان در خانه هستند و در سوي ديگر مربيان، يعني آموزگارانِ دانش‌آموزان در مدرسه قرار دارند. اوليا و مربيان، همواره در تكوين تعليم و تربيت فرزندان در تعامل هستند؛ به اين صورت كه حاصل تربيت فرزندان در خانواده‌ها، به عنوان پيش‌نياز و خميرمايه شروع كار معلمان در مدارس است و حاصل كار مربيان در مدارس، تربيت عضوي مفيد و آشنا به وظايف براي نهاد خانواده و اجتماع است. اين تعامل و داد و ستد خانه و مدرسه يا اوليا و مربيان، تعاملي پيوسته و هميشگي است و محصول آن، تربيت نسلي پويا، با نشاط، دانش پژوه و با كفايت است كه نقش موثري در سازندگي و خودكفايي كشور بر عهده خواهند داشت.
كار انجمن اوليا و مربيان نبايد نمادين باشد
نهاد انجمن اوليا و مربيان در بين مسوولان مدرسه و اولياي دانش‌آموزان به درستي مورد توجه قرارنگرفته است.
اگرچه برخي مدارس با اطلاع از نقش سازنده انجمن در مدرسه، فعاليت اين نهاد در مدرسه را از حالت اجراي فعاليت‌هاي كليشه‌اي و تكراري خارج كرده‌اند اما هنوز انجمن اوليا و مربيان در بسياري از مدارس كشور مهجور و ناشناخته است. هنوز از نهاد انجمن اوليا و مربيان به عنوان تداركاتچي مدرسه نام برده مي‌شود و اين امر دقيقا خارج از وظايف و اهداف اين انجمن است.
نظام آموزشي كشور اگر به دنبال يك انجمن اوليا و مربيان كارآمد و تاثيرگذار در مدرسه است بايد ابتدا وظايف و اهداف اين نهاد را به درستي نزد اوليا و مربيان تبيين و تبليغات مربوط به انجمن را در خارج از مدرسه پيگيري كند.
انجمن اوليا و مربيان هنوز براي رسيدن به يك نهاد تاثيرگذار و سازنده در مدرسه فاصله طولاني دارد و اين مهم با اصلاح و اجراي مفاد اساسنامه اين انجمن قابل دستيابي است.
اهداف و وظايف انجمن اوليا ومربيان واحدهاي آموزشي
در آيين‌نامه انجمن اوليا و مربيان وظايف اين انجمن به اين شرح آمده است:
تامين مشاركت فكري، فرهنگي، عاطفي و آموزشي اوليا و تقويت، هماهنگي و همسويي تربيتي و آموزشي خانه ومدرسه - جلب همكاري اولياي دانش‌آموزان جهت مشاركت و كمك و ارتقاي كيفيت فعاليت‌هاي مربوط و ارايه پيش نهادهاي لازم به مدير مدرسه- مشاوره و برنامه‌ريزي درجهت تحقق هرچه بهتر اهداف انجمن- همكاري و مشاركت با شوراي معلمان دربرگزاري كلاس‌هاي فوق برنامه- برنامه‌ريزي و تصميم‌گيري جهت تشكيل جلسات آموزش خانواده - همكاري و مشاركت با مدير مدرسه دراجراي فعاليت‌هاي پرورشي، برگزاري اردوهاي دانش‌آموزي و بازديد از مراكز علمي، آموزشي و فرهنگي- تلاش و همكاري براي جلب مشاركت اولياي دانش‌آموزان، صاحبان حرف، افراد خير و موسسات خيريه در تامين امكانات مورد نياز و بهبود اداره امور مدرسه - تهيه برنامه بهداشتي و پزشكي با مشاوره افراد آگاه و كمك به مراقبان بهداشت و نظارت بر اجراي آن درمدرسه- همكاري و مشاركت درباره چگونگي قدرداني از كاركنان، اولياي دانش‌آموزان و اعضاي شوراهاي مدرسه با رعايت ضوابط و مقررات مربوطه - برنامه‌ريزي و تشكيل جلسات عمومي اولياي دانش‌آموزان- نظارت برچگونگي اخذ كمك‌هاي مردمي با رعايت قوانين و مقررات مربوطه- تشكيل شوراي مالي مدرسه با عضويت مدير مدرسه، رييس انجمن و نماينده شوراي معلمان درنخستين جلسه انجمن- مشاركت در اجراي برنامه‌هاي كارآموزي هنرجويان در هنرستان ها- نظارت بر نحوه هزينه وجوه حاصل از كمك‌هاي مردمي، خدمات فوق برنامه، سرانه دانش‌آموزان و كمك‌هاي شوراهاي آموزش‌وپرورش از طريق شوراي مالي و مطابقت موارد هزينه با برنامه‌هاي مصوب شوراي مدرسه- بررسي و اتخاذ تصميم نسبت به سرويس رفت و برگشت و انتخاب نماينده براي شركت در شوراي مدرسه.
مشاركت اوليا يك حق طبيعي است
براي آشنايي با آنچه در مدارس مي‌گذرد و جايگاه و نقش اوليا، گفت‌وگويي انجام داديم با ليلا دادايي يكي از اوليايي كه 11سال سابقه عضويت انجمن در مقاطع دبستان، راهنمايي و دبيرستان را دارد و بيش از نيمي از اين مدت يعني شش سال نايب رييس انجمن بوده است.
در ارتباط با نقش و جايگاه والدين ديدگاه‌هاي متفاوتي وجود دارد و از طرفي با وجود شعارهاي زيبا متاسفانه در عمل چندان مورد توجه قرار نمي‌گيرد، به نظر شما والدين چه نقش و جايگاهي دارند؟
پدران و مادران مهم‌ترين نقش را در زمينه‌سازي رشد و تحول فرزندان برعهده دارند. اولياي دانش‌آموزان در همراهي هدفمند خود با مدرسه به ويژه در پشتيباني و اجراي طرح‌هاي تربيتي سياستگذاري و تصميم‌گيري‌هاي جمعي و سازنده، به خصوص طرح‌هاي تربيتي نقش اساسي را بايد ايفا كنند، در واقع بازوي قدرتمند و كارآمدي براي مدرسه به حساب مي‌آيند. نهادهاي مردمي در هر راستايي و سازماني تاثير چشمگيري در فرآيند نقش‌دهي به آن سازمان دارند. در حوزه آموزش و پرورش نيز اوليا در ارتقاي سطح كمي و كيفي امور مي‌توانند تاثيرگذار باشند. در ديدگاه اسلامي نيز مشاركت اوليا و مربيان در فرآيند تربيت يك تكليف ارزشمند تلقي مي‌شود. توجه به اين جايگاه همدلي و تعامل موثري ميان دو كانون اصلي خانواده و مدرسه ايجاد مي‌كند.
به نظر شما چرا مدارس نيازمند مشاركت اوليا هستند؟
از آنجا كه به سرانجام رساندن تصميمات، پيگيري‌ها و ارتقاي سطح كيفي در امور آموزشي، عمراني و اتخاذ تصميمات مهم نيازمند استفاده از خرد جمعي است و از طرفي مديران مدارس درگير مسائل متعدد تداركاتي، آموزشي و تربيتي دانش‌آموزان هستند و امكان رسيدگي و تحقق بخشيدن به اهداف وخواسته‌هاي اوليا، دانش‌آموزان را ندارند، ضرورت دارد از مشاركت والدين استفاده شود و نكته مهم‌تر اينكه معلمان و مربيان براي موفقيت نيازمند نظرات والدين هستند چراكه شناخت دانش‌آموزان كه از ضرورت‌هاي كار تربيتي است بدون كمك پدران و مادران امكان‌پذير نيست.
در ساختار آموزش و پرورش كشور سازماني به نام انجمن اوليا و مربيان وجود دارد كه به طور مشخص وظيفه دارد مشاركت خانواده‌ها را جلب كند و اين سازمان كه عمر حدود 50ساله دارد انتظار مي‌رود موفق عمل كند. به نظر شما آيا چنين انتظاري برآورده شده است؟
سهم و نقش اوليا در آموزش و پرورش كشور متاسفانه جدي گرفته نمي‌شود و از آنجا كه اوليا عزيزترين و مهم‌ترين سرمايه‌هاي زندگي‌شان را در اختيار مدرسه قرار مي‌دهند اين نقش بايد جدي گرفته شده و خواسته ايشان در فرآيند تربيت و آموزش عزيزان‌شان يك حق طبيعي دانسته شود درحالي كه نقش‌آفريني والدين در اين مسير مي‌تواند موثر و مفيد باشد و نقش كليدي و راهگشايي داشته باشند متاسفانه كمتر به اين مهم توجه مي‌شود.
براي ارتقاي جايگاه و نقش والدين كه در واقع تحقق بخش حقوق آنها در تربيت فرزندان‌شان است به نظر شما چه بايد كرد؟
در درجه اول بالابردن سطح آگاهي اوليا در رابطه بااهميت تشكيل انجمن اوليا و مربيان درمدرسه و اهميت حضور ايشان دركنار فرزندان مي‌تواند بستر حضور آنها را در غالب قانوني فراهم سازد و سپس با مشاركت جدي و واقعي اين نگرش توسعه داده شود كه مدرسه به عنوان يك نهاد اجتماعي محل تعامل اوليا و مربيان است و موفقيت آن در گرو اين تعامل است.