والدين و آموزش و پرورش مشاركت‌محور
محمد داوري٭
پدران و مادران بيش از هر چيزي براي تربيت فرزندان خود انگيزه دارند، صرف‌نظر از اينكه ريشه اين انگيزه را چه چيزي بدانيم و عامل اصلي آن را غريزه يا هر چيز ديگر تصور كنيم اين انگيزه بالا يك شاخص يا متغير تعيين‌كننده است كه مي‌تواند توجيه‌گر رويكردهاي مديريتي و كاركردهاي نقش والدين در عرصه تعليم و تربيت باشد.
اگر يك نظام آموزشي اين پيش‌فرض را بپذيرد بي‌ترديد ازاين امكان بايد بيشترين استفاده را به عمل آورد. تجربه‌هاي كشورهاي موفق دراين راستا يا تجربه‌هاي مناطق و مدارسي كه توانسته‌اند با جلب اعتماد والدين و استفاده از مشاركت آنها تحولي را ايجاد كنند مهم‌ترين سند براي اثبات اين ادعاست.
فرض نخست يعني بالا بودن انگيزه والدين براي مشاركت در تربيت فرزندان و استناد بعدي يعني تجربه‌هاي مثبت در اين راستا ما را به اين نتيجه مي‌رساند كه رويكرد مشاركت‌محور در آموزش و پرورش تنها كليد حل مسائل متعدد و گسترده اين حوزه است؛ رويكردي كه بايد به يك استراتژي تبديل شود نه يك تاكتيك مقطعي و استفاده ابزاري و يك‌جانبه، چرا كه تجربه‌هاي ناموفق ريشه در اين نگرش اشتباه دارد كه با تاسف بايد گفت همچنان بر آن پا‌فشاري مي‌شود.
هرچند در ساختار سازماني، تشكيلات سازمان انجمن اوليا و مربيان وجود دارد و به اين سازمان ماموريت داده شده است تا براي جلب مشاركت همه‌جانبه والدين برنامه‌ريزي كند اما متاسفانه اين ساختار متمركز همچون ساير بخش‌ها نتوانسته مجري خوبي براي رويكرد مشاركت‌محور باشد.
مديريت مشاركتي الزام‌هايي دارد كه بي‌توجهي يا كم‌توجهي به آن منجر به شكست مي‌شود؛ نخستين شرط آن جلب اعتماد است، شرطي كه به سادگي به دست نمي‌آيد و نخستين اقدام براي جلب اعتماد مشاركت دادن واقعي والدين است.
آنها بايد با تمام وجود و در فضايي آزاد و شفاف بتوانند در مدارس بر ابعاد مختلف فعاليت‌هاي واحدهاي آموزشي نظارت داشته باشند تا اين احساس در آنها شكل بگيرد كه مورد اعتماد قرار دارند. هرگونه پنهان‌كاري يا عدم صداقت تيشه به ريشه ستون اصلي مديريت مشاركتي يعني «اعتماد متقابل» خواهد زد.
انجمن‌هاي اوليا و مربيان در هر مدرسه به عنوان يك نهادي كه تركيبي از افراد فعال در يك واحد آموزشي هستند با همين شرايط فعلي مي‌توانند جايگاه خود را ارتقا دهند و بايد خود را از قيد و بندهاي بروكراتيك و دستورالعمل‌هاي عريض و طويل ستادي رها سازند و با تمركز بر امكانات و توانمندي‌هاي خود و با رويكرد مشاركتي و مدرسه‌محوري ابتكارات خود را به كار گيرند.
پويايي يك واحد آموزشي در گرو فعال‌سازي نهادهاي مشاركت‌محور مانند انجمن اوليا و مربيان، شوراي دبيران و شوراي دانش‌آموزي است.
اين نهادها فرصت و ابزاري هستند براي تحقق مديريت مشاركتي و مدرسه‌محور كه لازمه بهره‌مندي از اين نهادها از يك سو تغيير نگرش مديران و مسوولان است و از سوي ديگر والدين، معلمان و مربيان بايد با كسب آگاهي و مهارت‌هاي لازم از اين بستر استفاده لازم را ببرند. لذا اميد است توجه جدي‌تري در اين زمينه صورت پذيرد.
٭ فعال صنفي و مدني - كارشناس ارشد مديريت آموزشي