در حال‌وهواي سالگرد درگذشت نيما يوشيج
ارزش واقعي نيما نهفته در تجربه‌هاي او
شمس آقاجاني٭
نيما سمبل كار تجربي در شعر، مباحث نظري و ادبي ايران است. من پيشنهاد مي‌دهم اگر كسي مي‌خواهد شخصيت ادبي نيما را بهتر درك كند، كتاب «يادداشتهاي روزانه نيما» را بخواند، اين كتاب فضاي فكري و درگيري‌هاي روزانه نيما را منعكس مي‌كند. تاكنون آثار زيادي درباره اين شاعر تاثيرگذار فارسي‌زبان منتشر شده، اما اين كتاب كه به دست پسر نيما، شراگيم يوشيج جمع‌آوري شده به مراتب مجموعه‌اي كامل‌تر است. مطالبي كه در اين كتاب ارايه شده فقط درباره شعر و مسائل ادبي نيست، مسائل اجتماعي زمان نيما را هم روايت مي‌كند، همين‌است كه خواندن اين كتاب باعث مي‌شود، درباره شخصيت ادبي نيما به شناخت و درك خوبي برسيم. نيما يوشيج به‌صورت تجربي ادبيات را زندگي كرده، همين‌است كه اگر كسي همه اشعار و منظومه‌هاي نيما را بخواند، ممكن‌است از ميان آنها فقط تعدادي را بپسندد. اين شاعر چند منظومه شعري نوشته كه شايد همه آنها موفق نبوده باشد، اما روش سعي و خطايي كه نيما براي نوشتن آنها برگزيده، آنها را ارزشمند و ماندگار مي‌كند. نيما، شاعري‌است كه سر تا پاي اعتقاد و تفكر او تجربه‌اندوزي‌است، تفكري كه روي نسل بعد از نيما اثر مي‌گذارد و باعث تاثير‌پذيري شاعران زيادي از او مي‌شود. آثار نيما چه آنها كه موفق بوده‌اند وچه آنها كه موفق نبوده‌‌اند بر نسل بعد از او تاثير گذاشته‌اند و تجربه‌اندوزي نيما دليل اين تاثير‌گذاري او بوده است. كتاب يادداشتهاي روزانه نيما اين وجه او را بازتاب مي‌دهد. با خواندن اين كتاب ما ديگر با يك اثر نهايي مثل ديوان حافظ سر و كار نداريم، مسيري كه شاعر پيموده تا به خلق آن اثر برسد را مي‌خوانيم و از تجربيات او آگاهي كسب مي‌كنيم. نيما در اين يادداشت‌ها مي‌گويد همه مراحل زندگي و همه انديشه‌هاي من مهم‌است، حتي تجربيات شخصي و ديدگاه‌هاي سياسي و اجتماعي‌اي كه دارد را مي‌نويسد كه ما را با اصل زندگي‌اش مواجه كند تا در نهايت بتوانيم درك كنيم كه چه چيزي باعث شده شاعر به خلق يك اثر مثل مانلي برسد. اين روش سعي و خطاي نيما ارزشمند است و براي نسل بعد از او راهگشا است. ارزش واقعي نيما در تجربه‌هاي او نهفته است.
پي‌نوشت: امروز سالگرد درگذشت نيما يوشيج است. نيما كه نام شناسنامه‌يي‌اش علي اسفندياري است، 21 آبان ماه 1276 در روستاي يوش، واقع در مازندران به دنيا آمد. پدر نيما همچون پدر بسياري از هنرمندان، مردي سختگير بود. نيما دوره كودكي‌اش را در دامان طبيعت گذراند. نيما خواندن و نوشتن را در زادگاه خويش نزد ملاي ده آموخت. 12 سال داشت كه با پدر به تهران آمد. او كمي بعد وارد مدرسه سن‌لويي شد، جايي كه فرانسه آموخت تا از اين راه با ادبيات جهان آشنا شود. آشنايي او با نظام‌وفا به ابعاد دانشش افزود. اين‌گونه بود كه او با دانش عميق از ادبيات كلاسيك ايران و ادبيات غرب، پايه‌گذار شعر مدرن فارسي شد. يكي از دستاوردهاي بزرگ نيما، علاوه بر دستاوردهاي نو در شعر فارسي به لحاظ فرم، وارد كردن گفتار و كلام مردم به ادبيات است.
٭ شاعر و منتقد ادبي